Heilbrigðismál - 01.03.1980, Qupperneq 25

Krampaköst
hjá ungtim börnum
Grein eftir
Þröst Laxdal
Krampar i einhverri mynd eru
nokkuð algengir meðal barna.
Talið er að þrjú til fimm af hverjum
hundrað börnum fái einhvers
konar krampaköst fyrir skólaaldur.
Þetta virðist í fljótu bragði vera
ótrúlega há tíðni, og er því rétt að
staldra við og íhuga hvað átt er við
þegar talað er um krampa.
Krampar stafa af skyndilegum
og óhóflegum spennusveiflum í
mismörgum heilafrumum, hvar
sem er innan heilabúsins. Geta
krampar því lýst sér á ýmsan hátt
eftir staðsetningu og útbreiðslu
slíkrar ertingar. Oftast er þó um að
ræða einhverja vöðvakippi, ósjálf-
ráðar hreyfingar, fjarrænu eða
jafnvel algert meðvitundarleysi
sem staðið getur allt frá fáeinum
sekúndum og upp í allmargar
mínútur, jafnvel hugsanlega í
klukkustundir. Orsakir slíkra
krampa eru fjölmargar, bæði
þekktar og óþekktar.
Krampar eru í sjálfu sér ekki
sjúkdómur heldur aðeins einkenni
sem geta fylgt ýmsum sjúkdómum,
þar á meðal flogaveiki. Þótt barn
hafi fengið endurtekna krampa
þarf það ekki endilega að vera
flogaveikt. Raunar er mun líklegra
að svo sé ekki, þar sem aðeins eitt af
hverjum tíu börnum sem fá
krantpa er með raunverulega
flogaveiki.
Hér verður einungis rætt urn þá
tvo krampaflokka sem lang al-
gengastir eru hjá ungum börnum,
annars vegar svokallaða áreiti-
kranipu og hins vegar hitakranipa.
Hvorugur þessara krampaflokka
telst til flogaveiki enda eru þeir að-
eins framkallaðir af tímabundnum
kringumstæðum, ytri eða innri.
ÁREITIKRAMPAR. Margir
þekkja áreitikrampana undir nöfn-
um eins og frekjukrampar, bláma-
köst eða andarteppuköst. Þessir
krampar stafa ávallt af áreiti frá
umhverfinu, einhverju sem veldur
reiði, vonbrigðum, hræðslu eða
sársauka hjá barninu.
Oftast er um að ræða barn á
aldrinum frá eins árs til þriggja ára,
gjarnan skapríkt og tilfinninga-
næmt. Við eitthvert skyndilegt
mótlæti eða sársauka, t.d. högg á
höfuð, rekur barnið upp grát, eða
ætlar að fara að gráta, missir síðan
andann og blánar eða fölnar upp.
Langoftast nær barnið andanum
aftur áður en meira gerist en
stundum verður súrefnisskorturinn
til heilans það langvinnur að barn-
ið dettur niður meðvitundarlaust,
ranghvolfir augum, sperrir höfuð
aftur og fær allsherjar krampa-
rykki. Þegar svo er komið er
stundum erfitt að greina þessa
krampa frá venjulegum flogaveiki-
krömpum, en þá mætti minnast
þess sem áður sagði að hér er alltaf
um undanfarandi áreiti að ræða.
Þannig koma áreitikramparnir t.d.
aldrei fram í svefni. Það er áríðandi
að gera þennan greinarmun því að
við þessum krömpum koma floga-
veikilyf ekki að neinu gagni, og
yfirleitt er engin lyfjameðferð
nauðsynleg.
Tíðni áreitikrampanna er mjög
misjöfn, allt frá mörgum köstum á
dag og niður í köst á margra mán-
aða fresti. Þar sem tímalengd hvers
kasts nær sjaldnast heilli mínútu
virðist heilafrumunum ekki hætta
búin af völdum súrefnisskorts, og
um síðbúin eftirköst, eins og
greindarskerðingu eða flogaveiki,
er ekki að ræða. Framtíðarhorfur
þessara barna eru því mjög góðar
og áreitiköstin eldast alltaf af þeim
Kæling húðarinnar er ein áhrifarik-
asta leiðin til að lækka sótthlta.
Þessi aðferð er einnig nothæf þegar
börn fá hitakrampa og bendir
greinarhöfundur á að þá sé til dæmis
hægt að klæða barnið úr hverri
spjör, opna glugga og leggja sval-
andi vatnsbakstra á húðlna. Mynd: j.l.
Fréttabréf um HEILBRIGÐISMÁL 1/1980 2 5