Heilbrigðismál - 01.06.1981, Blaðsíða 7

Hug
fötlun
Grein eftir
Magnús Magnússon
Árið 1981 er ár fatlaðra. Líf
þeirra fötluðu skal tekið til um-
fjöllunar um allan heim að frum-
kvæði Sameinuðu þjóðanna.
Þegar þannig er staldrað við í rús
tímans er sjálfsagt um það að ræða
að eitthvað megi betur fara. Þá er
fyrst af öllu að gera sér grein fyrir
þeim vanda sem um ræðir. Það þarf
að brjóta rnálin til mergjar, skoða
hvem þátt fyrir sig, leita eðlis
vandans, orsaka og afleiðinga. Eftir
það er hægt að vonast til þess að
besta fáanlega lausn komi í dags-
ljósið.
Orðin fötlun og fatlaður eru
myndhverf orð, sem runnin eru af
þeirri rót að vera í fatla. Sá sem er í
fatla hefur ekki alla þá hæfni sem
þeir hafa sem ekki eru í fatla. Þessi
er viðmiðunin. Að vera fatlaður
spannar bilið frá því að vera til
flestra hluta hæfur, til að vera nær
óhæfur til alls sem aðstæður krefj-
ast. Orsakirnar eru ýmsar.
Öll þjóðfélög skiptast í stórum
dráttum í meirihluta og nokkra
misstóra minnihlutahópa. Meiri-
hlutinn ræður gerð samfélagsins í
höfuðdráttum og þá um leið því
hver staða minnihlutans er. Það
lætur að líkum að gerð samfé-
lagsins miðast fyrst og fremst við
þarfir meirihlutans. Sá sem fellur
ekki að þessari þjóðlífsmynd er
fatlaður á einn eða annan hátt.
Sum samfélög láta hér við sitja, og
láta tilviljun ráða hvernig fötluðum
famast. Önnur breiða yfir vand-
ann, með því að koma hinum fötl-
uðu fyrir á lítið áberandi stöðum.
Enn önnur samfélög reyna að leysa
rnálin, með stuðningi til aðlögunar
að samfélagi fjöldans, eða aðlögun
samfélagsins að hinum fatlaða
hópi. Við hér á þessu landi erum í
síðasttalda hópnunt. Þessi afstaða
til minnihlutahópanna hefur i för
Drengir úr Öskjuhlíðarskóla vinna
að verkefni í heiisufraði.
með sér ótal vandamál sem verður
að leysa.
Eins og áður er að vikið er fötlun
margvísleg, en aðalhugtökin eru
tvö í þessu sambandi, hvort með
sína undirflokka.
í fyrsta lagi er um líkamlega
fötlun að ræða. Hún er í flestum
tilvikum nijög áþreifanleg og aug-
Ijós. Hér eru undirflokkarnir sjón-
skerðing, heyrnarskerðing og
hreyfihömlun. Orsakir geta verið
erfðaeiginleikar, sjúkdómar eða
slys, og afleiðingarnar nær því al-
gjör lörnun eða minni háttar helti,
og allt þar á rnilli.
í öðru lagi er um andlega fötlun
að ræða. Hún er oft ekki eins aug-
ljós við fyrstu sýn, en er engu að
síður jafnmikil staðreynd. Hér er
þó nauðsynlegt að greina á milii
tveggja höfuðorsaka, geðsýki ann-
ars vegar og greindarskerðingar
hins vegar. Hvoru tveggja veldur
fötlun en þó sitt með hvorum hætti.
Sú fötlun sem ég geri hér að unt-
ræðuefni er greindarskerðing, ég
vildi gjarnan nefna það hyggju-
Fréttabrél um HEILBRIGÐISMÁL 2/1981 7
Mynd: Efc'n EH