Heilbrigðismál - 01.06.1984, Blaðsíða 9

ræktana á klamydíum í frumugróðri
og þekking á faraldsfræði þeirra
jókst. Einnig hafa á seinni árum
komið fram aðferðir til mælinga á
mótefnum í blóði sjúklinga og hafa
þær verið notaðar til sjúkdóms-
greininga og faraldsfræðilegra athug-
ana. Ræktanir á „Chlamydia tracho-
matis“ hófust á íslandi á Sýkladeild
Rannsóknastofu Háskólans við Bar-
ónsstíg í lok ársins 1981. Erátt fyrir
að framfarir hafi orðið eru þær að-
ferðir sem nú eru notaðar til sjúk-
dómsgreininga ófullnægjandi. Þær
eru svo dýrar og erfiðar í fram-
kvæmd að þær standa óvíða til boða
fyrir alla þá sem á þurfa að halda.
Hér á landi hefur einungis verið
unnt að gera slíkar rannsóknir fyrir
sjúklinga sem leitað hafa til Húð- og
kynsjúkdómadeildar Heilsuverndar-
stöðvar Reykjavíkur, sjúklinga sem
vistaðir hafa verið á Kvennadeild
Landspítalans og aðra þegar sérstak-
lega hefur staðið á. Aðferðirnar eru
einnig svo tímafrekar að niðurstaða
úr rannsókn fæst oft ekki fyrr en
eftir viku til hálfan mánuð. Einnig
eru sýni mjög viðkvæm svo að erfitt
er að taka sýni frá sjúklingum sem
ekki eru nálægt rannsóknastofunni.
Þetta veldur því að með núverandi
aðferðum er erfitt að rannsaka aðra
Islendinga en þá sem búa á höfuð-
borgarsvæðinu. Á allra síðustu árum
hafa komið fram nýjar mótefna-
fræðilegar rannsóknaraðferðir sem
eru mun fljótvirkari en hinar eldri og
geta gefið niðurstöður samdægurs.
Sýkladeild Rannsóknastofu Há-
skólans tekur nú þátt í tilraunum
með tvær slíkar aðferðir. Enn er þó
ekki fullljóst hvort þessar nýju að-
ferðir eru eins áreiðanlegar og eldri
aðferðir, eða að hve miklu leyti þær
geta komið í stað þeirra.
Faraldsfræði
Samræðissjúkdómar af völdum
„Chlamydia trachomatis" eru ekki
ennþá tilkynningaskyldir nema í
fáum löndum, svo sem á íslandi og í
Bretlandi. Það, og sú staðreynd að
aðgangur að ræktunum er alls staðar
takmarkaður, veldur því að ná-
kvæmar tölur um heildartíðni eru
ekki til. Þó er Ijóst, af samanburði
við lekanda, að klaniydíur eru lang
algcngasta orsök kynsjúkdóma í
flestum vestrænum löndum. Frum-
athugun, sem gerð var á Húð- og
kynsjúkdómadeild Heilsuverndar-
stöðvar Reykjavíkur árið 1981, benti
til að svo gæti einnig verið hér á
landi (3).
Árið 1982 var leitað að klamydí-
um og lekanda hjá 1151 sjúklingi
sem kom á Húð- og kynsjúkdóma-
deild Heilsuverndarstöðvar Reykja-
víkur (4). Klamydía fannst hjá 347
sjúklingum og var hún tæplega 50%
algengari en lekandi. Þetta ár, 1982,
voru 2417 sýni rannsökuð á Sýkla-
deild Rannsóknastofu Háskólans og
reyndust 500 vera jákvæð. Árið eft-
ir, 1983, fjölgaði sýnum í 3980 og
hafði jákvæöum sýnum fjölgað í 709.
Aftur á móti hafði greiningum á lek-
andasýkingum fækkað. Af þessu sést
að klamydíusýkingar eru umtalsvert
vandamál á íslandi og sennilega
svipað og í nágrannalöndum okkar
þó að erfitt sé að vita það með vissu.
Ekki er ljóst hvort sýkingum hefur
fækkað eða fjölgað á undanförnum
árum. Ef litið er á skýrslur Húð- og
kynsjúkdómadeildarinnar árin áður
en kiamydíuræktanir hófust, má sjá
að einstaklingum, sem leituðu til
deildarinnar vegna einkenna um
þvagrásarbólgu en ekkert ræktaðist
frá, fór fjölgandi. Óvíst er að um
klamydíusýkingar hafi verið að
ræða. Það er Ijóst að einhver hluti
þvagrásarbólgu kemur til af óþekkt-
um orsökum (e.t.v. ureplasma ure-
olyticum) og augljóslega gæti allt
eins verið um aukningu á þeim sjúk-
dómum að ræða. Einnig getur verið
breytilegt hverjir leita til deildar-
innar.
Rétt er að undirstrika það að þó
að klamydía hafi ræktast úr allt að
þriðjungi sýna sem send hafa verð til
ræktunar er ekki vitað hver raun-
veruleg útbreiðsla sjúkdómsins er,
eða hve mikill hluti einkennalauss
fólks ber með sér bakteríuna. Nú
standa yfir á Kvennadeild Landspít-
alans rannsóknir á tíðni sýkilsins
meðal ófrískra kvenna, og gætu þær
rannsóknir gefið vísbendingu um
hversu algeng bakterían er meðal
einkennalausra.
Flestar klamydíusýkingar, sem
greinast, finnast í ákveðnum aldurs-
hópum (sjá línurit) en ekki er víst að
útbreiðsla einkennalausra sýkinga sé
hin sama.
Skráning kynsjúkdóma
Á íslandi eru í gildi lög um kyn-
sjúkdóma, sem sett voru árið 1976.
Þeim sem lögin sömdu var ljóst að
klamydíur gætu valdið verulegum
hluta kynsjúkdóma. Þeir sáu þó ekki
frann á að aðferðir til greiningar á
sjúkdómnum væru á næstu grösum
og því voru sett inn í lögin ákvæði
um að þvagrásarbólgur, aðrar en
þær sem lekandi veldur (nongono-
coccal uretritis), skyldu einnig telj-
ast kynsjúkdómar. Þar með leggja
lögin bæði sjúklingum með klamy-
díusýkingar og læknum, sem stunda
þá, þær skyldur á herðar að reynt sé
að finna alla þá sem hugsanlega eru
smitaðir og koma þeim undir læknis-
hendur. Einnig eru klamydíusýking-
ar þar með tilkynningaskyldar. Að
vísu má deila um það hvort kona
sem hefur eggjaleiðarabólgu eða leg-
hálsbólgu af völdum klamydía falli
undir lögin. Æskilegt er að lögunum
verði breytt þannig að klamydíur
væru nefndar með nafni og allar sýk-
ingar af þeirra völdum féllu þannig
örugglega undir lögin sem kynsjúk-
dómur.
Annars er orðið kynsjúkdómur að
ýmsu leyti óheppilegt. Því fylgja
miklir hleypidómar og í huga al-
mennings er verulegur munur á því
að sýkjast af lekanda eða fá háls-
HEILBRIGÐISMAL 2/1984 9