Heilbrigðismál - 01.09.1985, Qupperneq 26

svo ósérhæf, eru þau oft talin stafa af
öðrum orsökum, t.d vinnuálagi,
taugaspennu. Oft er ekki tekið eftir
einkennum blóðskorts hjá börnum
og öldruðum. Venjulega má greina
járnblóðskort með því að mæla
magn blóðrauða í blóði.
Til lækninga er járn oftast notað í
formi taflna eða mixtúru til inntöku,
en í völdum tilvikum í formi stungu-
lyfs. Ýmis járnsölt eru notuð við
járnblóðskorti, t.d. járntartrat,
járnfúmarat, járnglúkonat, járn-
laktat og járnsúlfat. Segja má, að öll
þessi járnsölt séu jafngild til lækn-
inga. Hér á landi og á Norður-
löndum hefur þó járntartrat verið
notað mest. Einnig eru til járntöflur
með frangúla, en frangúla er hægða-
losandi lyf, sem kemur í veg fyrir
hæðatregðu, en það er algeng hjá-
verkun við inntöku járns. Hin ýmsu
járnsölt kunna að fara misvel í maga
og þess vegna er reynandi að skipta
um járnsalt, finni sjúklingur fyrir
óþægindum.
Skoðanir eru allmjög skiptar á
því, hvernig beri að standa að járn-
gjöf. Fyrrum hneigðust menn frem-
ur að því að gefa stóra skammta og
gefa járn með mat. Var þetta gert til
þess að draga úr hjáverkunum. í
Ijósi þeirrar vitneskju, að matur í
maga getur með ýmsum hætti dregið
úr frásogi járns, þykir nú betri leið
að gefa járn milli mála og í Iitlum
skömmtum. Ef þessi leið er farin,
má ætla, að við járnblóðskort frásog-
ist í byrjun allt að því 30—40% járns
og það venjulega án þess, að hlutað-
eigandi verði fyrir umtalsverðum
hjáverkunum. Við fyrirbyggjandi
járngjöf (m.a. þungaðar konur)
nægir oftast ein járntartrattafla (um
56 mg af járni) á dag. Ef um járn-
blóðskort er að ræða, má taka 2-4
töflur á dag eftir atvikum. Ekki er
þó ráðlegt að taka meira en eina
töflu af járntartrati fjórum sinnum á
dag. Við slíkan skammt munu 20—
30% allra einstaklinga kvarta um
einkenni frá meltingarfærum.
Til að tryggja að járnforði líkam-
ans sé hæfilega mikill, er talið rétt að
halda járnmeðferð áfram í um það
bil þrjá mánuði eftir að blóðrauða-
gildið hefur náð eðlilegum mörkum.
Við áframhaldandi blæðingar eða af
öðrum ástæðum getur þó verið
nauðsynlegt að halda járngjöf áfram
lengur.
Algengustu hjáverkanir eftir töku
járntaflna eru ógleði og hægða-
tregða eða niðurgangur. Tíðni hjá-
verkana minnkar ef byrjað er á litl-
um skammti, sem er smám saman
aukinn. Matur í maga dregur úr hjá-
verkunum járns, en samtímis er
hætta á að frásog járns minnki að
mun.
Járnsölt geta valdið mislitun á
tönnum en það á einkum við um
26 HEILBRIGÐISMÁL 3/1985