Heilbrigðismál - 01.03.1986, Blaðsíða 34

lega, að búa sem best að þessum
sjúklingum utan stofnana.
Alzheimer sjúkdómur er ólækn-
andi en hægt er að hafa áhrif á
gang hans. Hið sama gildir um
marga aðra sjúkdóma eins og syk-
ursýki, kransæðakölkun og
lungnaþembu. Mikið gagn er hægt
að gera með því að lækna eða draga
úr fylgikvillum sjúkdómsins, t.d.
geðrænum einkennum. Sérhæfð
lyf, sem beinast að sjúkdómnum
sjálfum, hafa því miður ekki borið
mikinn árangur enn sem komið er.
Sum þeirra virðast þó gera eitthvert
gagn. Sem dæmi má nefna að ung-
ur íslenskur heilaskurðlæknir, Þór-
ir Ragnarsson, sem starfar við
sjúkrahús í Boston, hefur ásamt
öðrum gert tilraunir með að koma
lyfi, skyldu asetýlkólíni inn í heila
sjúklinga með Alzheimer sjúkdóm
um plastslöngu, Iíkt og notað er við
svokallaðan vatnsheila. Rannsókn-
ir á þessari aðferð eru á byrjunar-
stigi og lofa fyrstu niðurstöður
góðu.
Stuðningur við aðstandendur og
þekking á sjúkdómnum kemur að
mestu gagni, en til þess að vel sé
þarf sérhæfður vinnuhópur með
virk tengsl við stofnunarþjónustu,
að vera reiðubúinn að sinna þörf-
um þeirra. Þar sem best er staðið
Með sérstakri sneiðmyndatækni (PET-
scati) sést að hin sködduðu svæði heilans
hjá Alzheimersjúklingi nýta ekki geisla-
virkan sykur (vinstri mytid). Til sam-
anburðar sést eðlileg nýting sykurs hjá
heilbrigðum manni (hægri mynd).
að þessum málum meðal ná-
grannaþjóða okkar hefur sérhæfð-
um deildum verið komið á fót
innan geðlæknisfræðinnar, svo-
nefndum öldrunargeðdeildum.
Þessar deildir starfa í nánum
tengslum við öldrunarlækninga-
deildir, heilsugæslustöðvar, félags-
lega þjónustu og dvalarstofnanir
fyrir aldraða. Þarfir Alzheimer
sjúklinga eru sérstakar og þeir eiga
oft ekki samleið með öðrum sjúkl-
ingahópum. Sýnt hefur verið fram
á að sérhæfing á sviði hjúkrunar og
sálarfræði getur oft skilað góðum
árangri í meðferð þeirra. Til þess að
nýting fjármuna sé sem best er
þjónusta öldrunargeðlæknisfræð-
innar höfð svæðisbundin líkt og lög
um málefni fatlaðra á íslandi gera
ráð fyrir. Með því móti er hægt að
skipuleggja kraftana betur og meta
árangur starfsins.
Samantekt. Alzheimer sjúk-
dómur er algengur og tíðni hans
eykst með hækkandi aldri. Þótt
sjúkdómurinn sé ólæknandi þarfn-
ast hann nákvæmrar rannsóknar
og fjölþættrar meðferðar. Sjúkling-
um verður ekki sinnt sómasamlega
nema með sérhæfðu vinnuteymi
með getu til úrlausna á sviði
læknis- og félagslegrar þjónustu,
innan sem utan stofnana. Velferð
sjúklings er oftast í því fólgin að
gera honum kleift að dveljast sem
lengst á eigin heimili. Það hefur
hins vegar í för með sér mikið álag
á aðstandendur. Til þess að létta
þær byrðar þurfa aðstandendur að
hafa aðgang að sem bestri ráðgjöf
og hægt verður að vera að veita
skjóta og raunhæfa aðstoð þegar
þörf krefur. Samfélagsleg ábyrgð er
mikil og heildarkostnaður verður
því meiri sem sérhæfing og skipu-
lag heilbrigðis- og félagslegrar
þjónustu á þessu sviðum er minni.
Alzheimer sjúkdómur hefur verið
kallaður „hinn þögli faraldur".
Tíðnitölur eru sambærilegar við
tölur um faraldra og sjúkdómurinn
er „þögull" vegna þess að sjúkling-
arnir kvarta ekki sjálfir og aðstand-
endur hafa sjúkdóm sinna nánustu
ekki í hámælum. Oft vita heilbrigð-
isstarfsmenn ekki nóg um sjúk-
dóminn og sjaldnast er sjúkdóms-
ins getið sem raunverulegrar dán-
arorsakar.
Miklar vonir eru, bundnar við
samtök aðstandenda Alzheimer
sjúklinga á íslandi sem stofnuð
voru haustið 1985. Nauðsynlegt
verður að skipuleggja heilbrigðis-
og félagslega þjónustu fyrir Alz-
heimer sjúklinga á sama hátt og
gert er fyrir aðra sjúklinga.
ílarefni og heimildir:
Ársæll Jónsson og Þór Halldórsson: Mat
á vistunarþörf aldraðra sjúkra í heimahús-
um. Læknablaðið 1979, 65:239-243.
Ársæll Jónsson og Jónas Hallgrímsson:
Comparative disease patterns in the elder-
ly and the very old. Læknablaðið 1983,
fylgirit 16:92-99.
Ársæll Jónsson, Sigurveig H. Sigurð-
ardóttir, Skúli G. Johnsen og Guðjón
Magnússon: Assessment of longstay pati-
ents age 70 years and older in general and
psychiatric hospitals in Reykjavík. Lækna-
blaðið 1983, fylgirit 16:197-199.
Guðsteinn Þengilsson og Ársæll Jóns-
son: Innlagnir af félagslegum ástæðum á
öldrunarlækningadeild. Læknablaðið
1983, 69:266-271.
Hallgrímur Magnússon: Geðsjúkdómar
eldra fólks, algengi, gangur og h'ðni inn-
lagna. Læknablaðið 1983, fylgirit 17:55-58.
Hallgrímur Magnússon: Er sjúklingum
með elliglöp sinnt sem skyldi á íslandi?
Morgunblaðið 8. nóv. 1985 bls. 24-25.
Hildur Einarsdóttir: Alzheimer-veikin.
Mesta ógn ellinnar. Morgunblaðið 23. nóv.
1984 bls. 26.
V. A. Porsman o. fl. (ritstj.): Alzheimer's
disease. Danish Medical Bulletin, 1985, 32,
Suppl 1: 1-111.
M. Roth, L. L. Iversen (ritstj.): Alz-
heimer's disease and related disorders.
British Medical BuIIetin, 1986, 42:1:1-116.
Arsæll Jórtsson er sérfræðingur í
lyflækningum með öldrunarlækn-
ingar sem undirgrein. Hann er
læknir á lyflækningadeild Borgar-
spítalans.
34 HEILBRIGÐISMÁL 1/1986