Heilbrigðismál - 01.09.1988, Blaðsíða 7

I
r
2
1
Smitleiðir lifrarbólgu
Lifrarbólga A: Smitast um meltingarveg eftir neyslu fæðu eða
vökva sem mengaður er af völdum lifrarbólguveiru A.
Lifrarbólga B: Smitast með blóði sýktu af völdum lifrarbólguveiru
B, venjulega við kynmök, stungur eða blóðgjafir.
Lifrarbólga D: Smitast með blóði sýktu af völdum lifrarbólguveiru
D venjulega við kynmök, stungur eða blóðgjafir. Veiran veldur
einungis sjúkdómi hjá þeim sem eru með lifrarbólguveiru B fyrir.
Önnur smitandi lifrarbólga: Tvær mismunandi smitleiðir, annars
vegar um meltingarveg og hins vegar með blóði. Það er því um að
ræða tvo eða fleiri sjúkdóma í þessum flokki.
að lifrarbólgur eru meðal algeng-
ustu sjúkdóma í veröldinni og geta
haft alvarlegar afleiðingar í för með
sér.
Einkenni lifrarbólgu eru svipuð í
öllum þessum sjúkdómum. Sjúk-
dómurinn byrjar yfirleitt með hita,
kuldatilfinningu, höfuðverk, van-
líðan, beinverkjum og stundum
liðverkjum. Nokkrum dögum síðar
fer að bera á ógleði, uppköstum,
lystarleysi og verkjum í ofanverð-
um kvið, hægra megin. í kjölfarið
dökknar þvagið, hægðirnar lýsast,
húðin og augnhvíturnar gulna. Oft
eru þó einkennin mjög væg eða
engin, einkum í ungum börnum.
Hjá öðrum geta þau varað mánuð-
um saman og einstaka sinnum get-
ur lifrin skemmst svo mikið að
sjúklingur missir meðvitund og
jafnvel deyr.
Lifrarbólga A er útbreidd um
heim allan, einkum í suðlægum
löndum og vanþróuðum ríkjum.
Mælingar á mótefnum gegn lifrar-
bólguveiru A sýna að verulega hef-
ur dregið úr útbreiðslu sjúkdóms-
ins á undanförnum áratugum á
Vesturlöndum. Þannig er mjög fá-
títt að finna einstaklinga hér á
landi sem hafa smitast eftir 1950.
Hins vegar er meira en annar hver
íslendingur fæddur fyrir 1940 með
mótefni gegn veirunni og þannig
með merki um gamalt smit.
Veiran skilst út með hægðum og
getur þannig borist manna á milli
einkum þar sem hreinlæti er ábóta-
vant. Venjulega koma upp faraldr-
ar þegar vatnsból og fæða saur-
mengast. Þekkt dæmi eru um smit
sem verður vegna neyslu á hráum
skolpmenguðum skelfiski sem
ræktaður er í sjó nálægt borgum
suðrænna landa. Ekki er vafi á því
að aukið hreinlæti er mikilvægasta
ástæða þess að dregið hefur svo
mjög úr tíðni sjúkdómsins hér-
lendis og víða annars staðar. Að
hinu er hins vegar að gæta að lang-
flestir íslendinga sem fæddir eru
eftir seinni heimsstyrjöldina hafa
ekki mótefni gegn veirunni og geta
því auðveldlega smitast af henni.
Ekki er enn til bóluefni gegn sjúk-
dómnum en ferðalangar sem
leggja leið sína til suðrænna landa
geta þó varið sig með því að fá
sprautu með mótefnum, svoköll-
uðum gammaglóbúlínum, sem
innihalda mótefni gegn lifrarbólgu-
veiru A. Ein slík sprauta veitir
góða vörn í þrjá mánuði. Einnig er
sjálfsagt að verja sig með því að
forðast hráan mat, ógerilsneydda
mjólk og mengað vatn.
Lifrarbólga B er, eins og áður er
getið, sjúkdómur sem smitast með
blóði. Hann er einn af elstu og út-
breiddustu sjúkdómum mann-
kynsins. Faraldri af völdum lifrar-
bólguveiru B var fyrst lýst meðal
skipasmiða í Þýskalandi árið 1883,
en þá var verið að bólusetja gegn
kúabólu og bóluefnið var mengað
af sýktu mannasermi. Síðar hefur
smitun oft verið lýst við blóðgjafir
og nálarstungur. Megin smitleið
sjúkdómsins er þó talin vera við
samfarir og þegar sýkt móðir smit-
ar barn sitt við fæðingu. Gagnstætt
Iifrarbólguveiru A getur lifrar-
bólguveira B stundum tekið sér
bólfestu í lifrinni og valdið viðvar-
andi lifrarbólgu. Þannig getur
sýktur einstaklingur smitað aðra
árum saman án þess að vita af því.
Lifrarbólga B er einnig alvarlegur
sjúkdómur vegna þess að þeir sem
fá viðvarandi lifrarbólgu geta feng-
ið slæma lifrarskemmd sem endar
Rafeindasmásjármynd af tveim
lifrarbólguveirum af B-stofni.
Veiran er flókin að byggingu og er
sérkennileg að mörgu leyti. Hjúp-
ur veirunnar losnar auðveldlega
frá henni og finnst í blóði.
HEILBRIGÐISMÁL 3/1988 7