Heilbrigðismál - 01.09.1988, Page 33

HEILSUVERNDARSTÖÐIN / Helgi Gudbergs
Stundum er hægt aö hætta aö nota
efnið, nota annað í staðinn, hindra
að efnið komist í snertingu við
húðina o.s.frv.
Það einkennir ofnæmi að ekki er
beint samband milli þess magns af
efni, sem snertir húð (eða slímhúð)
og viðbragða, en viðbrögðin eru þó
venjulega meiri eftir því sem stærri
skammtur af efninu snertir húð-
ina. í sumum tilvikum getur lítið
áreiti framkallað mikla svörun. Ör-
fáar sameindir af efni geta til dæm-
is smogið í gegn um hanska og
valdið útbrotum ef viðkomandi er
með ofnæmi fyrir efninu. Engir
hanskar eru nefnilega fullkomlega
þéttir. Þetta gæti í fljótu bragði
virst vera ofnæmi fyrir hönskum.
Ofnæmi fxjrir hönskum
Stundum heldur fólk að það sé
með ofnæmi fyrir hönskum þegar
það fær útbrot undan hönskum
sem í rauninni orsakast af ertingu,
t.d. af dufti sem sett er í hanskana
til að auðvelda notkun þeirra. Slíkt
getur verið jafn hvimleitt og raun-
verulegt ofnæmi. Sem betur fer er
völ á fleiri gerðum af hönskum. Er
t.d. reynandi að prófa hanska með
engu dufti í svona tilvikum.
Sumir fá ofnæmi fyrir gúmmíi.
Ýmis efni sem notuð eru í gúmmí,
eins og efni sem hindra oxun þess
og stuðla þannig að því að varan
haldi sér, geta valdið ofnæmi.
Gúmmíhanskaofnæmi er því ekki
sjaldgæft. Ofnæmi fyrir þeim efn-
um sem eru í plasthönskum er
sjaldgæfara. Því lengur og þeim
mun oftar sem fólk þarf að nota
gúmmíhanska þeim mun algeng-
ara er að það fái ofnæmi fyrir gúm-
míi.
Leður, þó ekki ljóst leður, gefur
frá sér sexgilt króm. Króm er í
þessu formi nokkuð gjarnt á að
valda ofnæmi. Menn fá það yfir-
leitt ekki við notkun á fóðruðum
leðurfatnaði, skóm og hönskum.
Það getur þó komið fyrir til dæmis
þegar menn svitna mikið eða
blotna og nota vinnuvettlinga sem
eru með leðri á slitflötum. Einnig
er hægt að fá krómofnæmi vegna
álags annarra efna er innihalda
króm, svo sem af blautri stein-
steypu. Eftir að það er komið getur
lítið áreiti eins og af leðurhanska
eða eldspýtnastokk í buxnavasa
dugað til að espa upp exem við
snertingu.
Orsök ofnæmisexems sést
venjulega ekki af útbreiðslu útbrot-
anna en útbrot af hönskum eru þó
oft einkennandi, með því að þau
eru gjarnan mest áberandi á þeim
stöðum, sem hanskarnir þrýsta að,
svo sem ofarlega á handarbaki,
gjarnan bogadregið fram til beggja
hliða.
Hóprannsókn
Fyrir tveimur árum var gerð lær-
dómsrík rannsókn á múrurum á
vegum Atvinnusjúkdómadeildar
Heilsuverndarstöðvarinnar og
Vinnueftirlits ríkisins. Múrarar,
eins og margar aðrar starfsstéttir,
nota ýmis efni sem eru ertandi fyr-
ir húðina og geta valdið ofnæmi.
T.d. er blaut steypa lútur og getur
ert og jafnvel brennt húð við snert-
ingu. Hún inniheldur einnig
málmana króm og kóbalt, sem
valdið geta ofnæmi. Hendur múr-
ara verða líka fyrir beinum núningi
af verkfærum og hlutum sem þeir
nota. Margir múrarar nota vinnu-
vettlinga en aðrir ekki. Múrarar
nota gjarnan gúmmíhanska þegar-
þeir leggja í gólf og stundum við
aðra steypuvinnu. Algengt er að
þeir noti gúmmíhanska þegar þeir
fúga flísalagnir. Þetta þýðir að
notkun hanska og vettlinga í þess-
um hópi er veruleg. Þeir nota
hanskana frekar lengi í einu en
ekki mjög títt. Tíminn sem snert-
ingin varir skiptir verulegu máli.
Þá skiptir einnig máli hve oft skipt
er um hanska og hvort menn ná að
svitna verulega undir hönskunum.
Niðurstöður sýndu að ofnæmi fyr-
ir krómi og öðrum efnum var mjög
algengt en einnig að tíundi hver
múrari var með ofnæmi fyrir
gúmmíi. Mjög margir múraranna
höfðu fengið annað hvort vott af
ertingarexemi eða ofnæmisexemi.
Þrátt fyrir það voru fáir sem liðu
verulega fyrir þetta vandamál að
staðaldri eða höfðu orðið að hætta
vegna þess. Margir þeirra höfðu
einfaldlega lært á þetta og kunnu
að sneiða hjá því álagi sem húðin
þoldi ekki. Ekki er sama um hvaða
efni er að ræða. Epoxíefni vekja oft
ofnæmi. Útbrotin geta komið í
andlitið þótt maður merki ekki að
snerting hafi' átt sér stað. Þeir sem
fá ofnæmi fyrir epoxíefnum geta
venjulega ekki komið nálægt þeim
Lengst til vinstri eru hanskar úr
plasti (einnota) og bómullar-
hanskar sem nota má undir
gúmmíhanska. f miðju eru fjöl-
nota gúmmíhanski (bleikur) og
plasthanski (grænn). Til hægri eru
einnota hanskar úr plasti og
gúmmíi.
HEILBRIGÐISMAL 3/1988 33