Heilbrigðismál - 01.09.1988, Qupperneq 34

meir. Þetta kom skýrt fram í fram-
angreindri rannsókn.
Viðkvæm húð
Atópía hefur það verið nefnt
þegar saman fer nefofnæmi (t.d.
gróðurofnæmi), astmi og exem.
Þetta er algengur ættgengur kvilli.
Einstaklingur getur haft eitt eða
tvennt af þessu eða þetta allt, og
nánir ættingjar hafa stundum ex-
em, astma eða ofnæmiskvef. Oft
hefur þetta fólk astma eða exem á
barnsaldri en losnar við það með
aldrinum. Astminn kemur þá
gjarnan fram sem endurtekið
lungnakvef við minnstu kvefpest-
ir. Dæmigert er að exemið komi
fram í andliti smábarna, en síðar í
olnbogabótum, hnésbótum og víð-
ar. Þetta fólk hefur oftast við-
kvæmari húð en aðrir og þolir síð-
ur ertingu. Það fær því oft exem á
hendur þegar fullorðinsaldri er
náð og komið er út í atvinnulífið.
Stundum lítur þetta svo út sem ex-
emið hafi byrjað á andliti og bol á
barnsaldri, færst út á handleggi og
endað á höndum þar sem það get-
ur svo orðið mjög þrálátt - vegna
viðvarandi ertingar. Rannsóknar-
niðurstöður benda ekki til að þessu
fólki sé hættara við að fá húðof-
næmi en öðrum. Hins vegar er
enginn vafi á því að meiri hætta er
á að þetta fólk fái ofnæmi fyrir líf-
rænu ryki og kemískum efnum í
andrúmslofti, með viðbrögðum í
nefi og lungum. Hér er því stór
hópur fóks sem hefur góða ástæðu
til að verja húð og nota vinnuvettl-
inga og hanska.
Bilað varnarkerfi
Húðin er mikilvæg vörn gegn
efnaálagi og sýklum. Tilraunir
sýna að sjúk húð hleypir mun
meira af efnum í gegnum sig en
heil húð. Sýklar, þar með taldar
veirur, eiga mun greiðari leið inn í
og gegnum exembletti en heil-
brigða húð. Slík húð þolir hanska
og efnaálag verr en heilbrigð húð.
Ekki borgar sig að draga lengi að
leita læknis vegna exems á hönd-
um. Nauðsynlegt er að reyna að
grafast sem best fyrir um orsök
þess til að leita megi fyrirbyggjandi
leiða. Best er að byrja að nota hlífð-
arhanska áður en húðin hefur orð-
ið fyrir skaða.
Helgi Guðbergsson læknir er sér-
fræðingur í atvinnusjúkdómum. Hann
er yfirlæknir atvinnusjúkdómadeildar
Heilsuverndarstöðvar Reykjavíkur.
Helgi hefur áður skrifað greinar í
Heilbrigðismál:
Reykingar og atvinna (1/1981).
Loftslag í húsum hefur áhrif á h'ðan
fólks (3/1986).
Orsakir vöðvagigtar (2/1987).
Þekkingarþraut - svör
Sjá spurningar á bls. 15.
21. c. „Skökk gleraugu valda
óþægindum, en aldrei skemmd-
um á sjón," segir Guðmundur
Björnsson augnlæknir í grein í
Heilbrigðismálum. „Enginn get-
ur hlotið skaða á augum vegna
lélegrar birtu eða af gleraugna-
notkun. Það eru eingöngu
óþægindi í augum, þreyta og
vanlíðan í höfði sem stafa af
slíku en ekki varanleg mein-
semd eða skerðing á sjón."
22. a. í atvinnuauglýsingum
Ríkisspítala segir: „Þrjúþúsund
sjötíu og fjórir starfsmenn óska
eftir samstarfi við þig."
23. b. Þegar einhver varð fyrir
því á löngu liðnum öldum að
missa málið og lamast var sagt
að guðirnir hefðu slegið hann.
Þaðan er komið orðið „slag"
sem ennþá er notað um sjúk-
dóm með þessum einkennum.
Sjúkdómsgreiningin er nefnd
heilablæðing eða heilablóðfall.
Þetta orð, slag, mun einnig not-
að um hjartaslag.
24. c. í hverjum 100 grömmum
af morgunkorni eru 383 hitaein-
ingar (kcal), 270 he. í heilhveiti-
brauði en aðeins 79 he. í kart-
öflum.
25. a. Samkvæmt lögum um
heilbrigðisþjónustu eru læknis-
héruðin nú átta (að mestu leyti
eins og kjördæmin) og aðeins
einn héraðslæknir í hverju. Hins
vegar eru læknisumdæmin fleiri
og heilsugæslustöðvar enn fleiri
eða um áttatíu.
26. b. Þetta eru einkenni járn-
skorts, með eða án blóðleysis.
27. b. Það var laugardaginn 14.
júní 1986 sem fyrsta hjartaað-
gerðin hér á landi var gerð, á
Landspítalanum.
28. c. Nikótínsýra (nicotinic
acid, niacin) er ein tegund B-
vítamíns og er í kjöti, lifur,
hveitikími, mjólk, eggjum og
geri. Skortur á nikótínsýru veld-
ur húðkröm (pellagra).
29. c. Malaría (ísl.: mýrakalda)
hlaut heiti sitt af því að hún var
álitin stafa af vondu eða spilltu
lofti (ítalska: mal aria). Breski
læknirinn Ronald Ross sýndi
hins vegar fram á það um síð-
ustu aldamót að hún bærist með
biti moskítóflugu (anopheles).
30.a. Hjúkrunarfélag íslands
var stofnað árið 1919 og verður
því 70 ára á næsta ári. - jr.
Heimildir:
21. Guðmundur Björnsson: Sitt af hverju
um sjón og gleraugu. Heilbrigðismál 1985,
33(4), 15-17.
23. Heilaslag. Fréttabréf um heilbrigðis-
mál 1973, 21(2):7.
23. íslensk orðabók. Menningarsjóður
1983.
24. íslenskar næringarefnatöflur. Ólafur
Reykdal tók saman. Reykjavík, júlí 1988.
25. Lög um heilbrigðisþjónustu, nr. 59/
1983, 6. gr.
26. Sigmundur Magnússon: Járnskortur
og afleiðingar hans. Fréttabréf um heil-
brigðismál 1966, 14(4):13-17.
27. „Eins og nýtt líf," segir Valgeir G.
Vilhjálmsson sem fór fyrstur í hjartaað-
gerð hér á landi. Heilbrigðismál 1986,
34 (3):18.
28. Ensk-íslensk orðabók með alfræði-
legu ívafi. Örn og örlygur, 1984.
29. Hreysti og sjúkdómar. Alfræðasafn
AB. Benedikt Tómasson íslenskaði. Al-
menna bókafélagið, 1966.
30. Hjúkrun, tímarit Hjúkrunarfélags ís-
lands.
34 HEILBRIGÐISMÁL 3/1988