Heilbrigðismál - 01.03.1998, Blaðsíða 23

hugmyndirnar sem við erum að reyna að
fá unglingana til að fara eftir.
Skólinn er hluti af stærri heild
Umræður í skólamálum fjalla um ungl-
inga eins og hægt sé skipta lífi þeirra upp í
deildir sem séu óháðar hver annari. I skóla-
starfi er oft leitað fræðilegra eða tæknilegra
lausna á lélegum námsárangri. Lífsstíll
ungs fólks sem mótast gjarnan af þáttum
utan skólans getur ráðið miklu um námsár-
angur. Tómstundastarfið og félagsskap-
urinn utan hefðbundins skólatíma er mikil-
vægur. Stuðningur og hvatning frá foreldr-
um og vinum getur ráðið úrslitum. Metn-
aðurinn til þess að gera vel er oft sprottinn
úr hversdagsheimi fólks, af samskiptum
þess við foreldra, vini og félaga.
Þeir sem sjá skólastarf í þröngu ljósi
kennslutækninnar sjá ekki vandann sem er
fólginn í því að helmingur 9. og 10. bekk-
inga mætir ósofinn í skólann. Þeir sjá ekki
samhengi náms við gott og vel skipulagt
tómstundastarf. I mörgum tilvikum sjá
þeir ekki einu sinni mikilvægi foreldra og
almenns uppeldisstarfs, stuðnings, eftirlits
og fordæmis fullorðins fólks - og tengsl
þessara atriða við góðan árangur skóla-
starfsins. Við slíkar aðstæður er ekki líklegt
að hlustað verði á þá sem halda því fram
að jafnvel mataræði geti haft áhrif á náms-
árangur.2
Það er víðar en á íslandi að unglingarnir
mæta ósofnir og þreyttir í skólann. Það hef-
ur komið í ljós að hér er ekki bara við for-
eldra að sakast. Rannsóknir sýna nefnilega
að líffræðileg tímaklukka barna og ungl-
inga, sem tengist mjög hormónastarfi
þeirra, hefur mikil áhrif á svefn og vöku,
hvíld og starf.
Rannsóknir sýna einnig að þessi tíma-
klukka er ekki í takt við skipulag skóla-
starfs, að minnsta kosti hvað stóran hóp
nemenda varðar. Þetta hefur legið fyrir í
nokkur ár og hafa vísindamenn haldið því
fram að við gætum bætt skólastarf og náð
betri námsárangri með því að færa byrjun-
artíma skólastarfs fyrir unglinga á aldrin-
um frá 13 til 18 ára aftur um klukkutíma
eða svo. Ýmsir skólamenn hafa þó ekki
verið tilbúnir til að taka svona vangaveltur
alvarlega.
Tilraun sem gerð var í Minnesota í
Bandaríkjunum sýndi að þessi eini klukku-
tími sem nemendur fengu í viðbótarhvíld á
morgnana skilaði marktækum árangri á
flestum sviðum. Ekki bara í námsárangri,
heldur voru agavandamál minni. Þetta er
eitt lítið dæmi um það, hvernig margir
þættir spila saman í einni heild. Og við eig-
um ekki sífellt að reyna að rjúfa þá í sund-
ur.
Ef tekst að tengja saman foreldra, skóla,
íþróttahreyfingu og fleiri til að vinna að
sömu markmiðum þá er hægt að ná góð-
um árangri og stuðla að því að skapa heil-
brigðan lífsstíl hjá ungu fólki.
Tilvitnanir:
1. Þóroddur Bjarnason og Þórólfur Þórlindsson: Tóm-
stundir íslenskra unglinga vorið 1992. Rannsóknastofn-
un uppeldis- og menntamála, 1993.
2. Rúnar Vilhjálmsson og Guðrún Kristjánsdóttir:
Fæðuvenjur og námsárangur íslenskra unglinga. Morg-
unblaðið, 23. mars 1997.
Þórólfur Þórlindsson er prófessor ífélagsfræði
við félagsvísindadeild Háskóla íslands. Grein
þessi er byggð á erindi sem Þórólfur flutti sunt-
arið 1997 á ráðstefnu á Sauðárkróki í tilefiii af
afinæli Náttúruiækningafélags íslands.
Unglingar verða
að fá stuðning
og aðhald.
Þeim verður að
standa til boða
að iðka góðar
og hollar tóm-
stundir sem
freista þeirra
meira en
óheilbrigður
lífsstíll.
HEILBRIGÐISMÁL 1/1998 23