Heilbrigðismál - 01.03.1998, Blaðsíða 34

Tómas Jór
íslendingar eiga að
vera öðrum þjóðum
til fyrirmyndar
í tóbaksvömum
segir Þorvarður Omólfsson
sem hefur starfað að þeim málum
í meira en tvo áratugi
Á síðasta hausti lét Þorvarður Ömólfsson af störfum
sem framkvæmdastjóri Krabbameinsfélags Reykjavíkur
fyrir aldurs sakir, eins og sagt er þó hann sé enn ungur í
anda og fasi. Þorvarður kenndi lengi stærðfræði o. fl.
við Kvennaskólann í Reykjavík en tók jafnframt að lesa
lög og lauk lögfræðiprófi vorið 1966. Haustið 1968 varð
hann fyrsti framkvæmdastjóri Félagsstofnunar stúd-
enta og fimm árum síðar framkvæmdastjóri Barnavina-
félagsins Sumargjafar. Hann hefur alltaf verið mjög
áhugasamur um tóbaksvarnir og látið þær til sín taka,
m.a. baráttuna fyrir banni við tóbaksauglýsingum vor-
ið 1971. En hvernig kom það til að hann gerðist fram-
kvæmdastjóri Krabbameinsfélags Reykjavíkur?
„Það var haustið 1975. Ég hafði þá verið tvö ár hjá
Sumargjöf. Þá frétti ég að Jón Oddgeir Jónsson væri að
hætta sem framkvæmdastjóri Krabbameinsfélags
Reykjavíkur og ákvað að sækja um starfið. Ég hafði um
skeið verið að móta ákveðnar hugmyndir um forvarna-
starf gegn reykingum og taldi þær falla vel að mark-
miði og starfi félagsins."
í hverju voru þessar hugmyndir fólgnar?
„Fyrst og fremst sá ég fyrir mér stóraukið tóbaks-
varnastarf með nemendum í barna- og unglinga-
skólum. Það þurfti að hefjast nógu snemma, vera
skipulegt og samfellt og felast ekki aðeins í fræðslu um
skaðsemi reykinga heldur einnig í beinni hvatningu til
að taka þátt í baráttunni gegn þessum hættulega
ávana. Hugmyndirnar fengu góðan hljómgrunn hjá
stjórnum Krabbameinsfélags Reykjavíkur og Krabba-
meinsfélags íslands og eins hjá skóla- og heilbrigðisyf-
irvöldum. Af þessum rótum spratt svonefnd „herferð
gegn reykingum" i skólum landsins með fjölþættum
baráttuaðferðum og æ breiðari víglínu - og stendur
enn með allmikið breyttum áherslum. Um árabil var
jafningjafræðsla stór þáttur í þessari baráttu, ef til vill
fyrsta dæmið um að þeirri aðferð væri beitt í skólum
hér á landi.
Þetta forvarnastarf og margvíslegt annað framlag
Krabbameinsfélags Reykjavíkur til tóbaksvarna var
mér vissulega hugstætt og var lengst af hvað orku- og
tímafrekast í starfi mínu. En verkefnin voru vitanlega
miklu fleiri og mér almennt mjög að skapi. Samstarf
við önnur krabbameinsfélög og stuðningshópa krabba-
meinssjúklinga var líka afar ánægjulegt."
Þorvarður var skipaður í Samstarfsnefnd um reyk-
ingavarnir í ágúst 1977, tilnefndur af Krabbameinsfé-
laginu, og sat fyrir þess hönd í öllum þeim sex Reyk-
ingavarnanefndum og Tóbaksvarnanefndum sem síðan
hafa starfað, hver af annarri, uns hann baðst lausnar í
nóvember s.l. eftir 20 ára samfellt nefndarstarf. Hvað
er honum minnisstæðast af þeim vettvangi?
„Þessar nefndir hafa auðvitað tekist á við fjölmörg
viðfangsefni í tóbaksvörnum, hver nokkuð með sínum
hætti eða áherslum. Með því eftirminnilegasta er að
vonum það mikla starf sem fór í að undirbúa lög um
tóbaksvarnir nr. 74/1984 og einnig breytingarnar sem á
þeim voru gerðar 1996, að ógleymdu frumvarpi til
nýrra tóbaksvarnalaga sem dagaði uppi á þingi 1995
með athyglisverðum nýmælum sem bíða betri tíma. Af
mörgu öðru minnisstæðu má nefna fyrsta reyklausa
daginn 1979 og átakið til að fjölga reyklausum vinnu-
stöðum, en það hófst 1992 og hefur borið mikinn ár-
angur, eins og alkunna er."
Hvaða verkefni telur hann mikilvægast að ráðist
verði í á næstunni?
„Við getum ekki sætt okkur við kyrrstöðu í viður-
eigninni við tóbakið, hvað þá neitt undanhald! Ég held
að nú dugi ekkert minna en að blása til allsherjaratlögu
gegn þessum ófögnuði með öllum hugsanlegum ráð-
um, bæði löggjöf og öðrum úrræðum. Mér finnst ekki
síst sveitarfélögin geta verið afar vænlegur vettvangur
fyrir slíka stórsókn. Frumkvæði Gerðahrepps í því efni
er sérlega lofsvert og verður vonandi árangursríkt og
öðrum til fyrirmyndar."
Eiga ekki íslendingar betri möguleika en aðrar þjóðir
til að berjast gegn reykingum og styrkja þannig ímynd-
ina um að landið sé hreint og ómengað?
„íslendingar ættu að hafa alla burði og ytri aðstæður
til að vera í fararbroddi meðal þjóða heims í baráttunni
gegn tóbaki og tóbaksreyk. Við höfum að ýmsu leyti
staðið okkur nokkuð vel í tóbaksvörnum og jafnvel
gefið tóninn um nýjungar, eins og viðvörunarmerking-
arnar 1985, og við ættum hiklaust að stefna að því að
geta fyrstir allra státað af reyklausu landi!" -jr.
34 HEILBRIGÐISMÁL 1/1998