Fróðskaparrit - 01.07.2004, Qupperneq 142

140
NEWS AND PROGRESS 2004
arnar. Granskingarhátturin í ritgerðini er at
lesa tekstimar sum leivdir um hugsunarhátt
og virði hjá teimum, sum framleiða kunn-
leika um heilsuviðurskiftini, heldur enn
sum bara frásagnir um støðuna í Føroyum.
Hugburður teirra til at tað almenna tekur
størri ábyrgd av fólkaheilsuni og teirra
hugsan um tjóðskaparspurningin eru nøkur
av teimum málum, sum verða lýst.
Søguliga gongdin lýsir spenningar í tí
heilsupolitiska systeminum, sum serliga
taka seg upp í umskiftistíðum: skiftið frá
einaveldi til fólkaræðið, skiftið frá einum
lækna í Havn til at fjøldin skuldi hava
atgongu til lækna, skiftið til nýggjar av-
bjóðingar sum fylgdu við kunnleika um
bakteriur og vitaminur. Ritgerðin vísir m.a.
at í tíðini millum tey bæði stóru evropeisku
kríggini í 20. øld vóru høvuðssjónarmiðini
í heilsupolitiska orðaskiftinum her, sum í
grannalondunum, ”veteriner”, tí matur og
vekt og týdningur teirra fyri gitnaðin lógu
frammarlaga. Men tá grannalondini bein-
leiðis fóru at stuðla og stýra móti einum
meira heilsusamum samfelagið við al-
mennum tiltøkum (geva bømum vitamin-
ríkan mat í skúlatíðini, byggja íbúðarhús
o.s.fr.), fylgdi heilsupolitiska hugsanin í
Føroyum ikki hesi rás. Ein av orsøkunum
kann vera, at tað í tí føroysku tjóðskap-
arbyggingini lá eitt mótrák um at verja alt,
sum varð hildið at vera serføroyskt og gott,
móti ”útlendskum” árini. Føroyskur heilsu-
og almannapolitikkur helt áfram at byggja
upp á privata umsorgan í heimaumhvørvi-
num (familismu) leingi eftir, at tey skandi-
navisku londini høvdu fíngið sínar al-
mennu vælferðarskipanir.
should be taken, were influenced by the
current medical knowledge, for example
would the new doctrine on bacteria in late
19th Century bring focus on hygiene and
sanitation. But the text analyses reveal that
the reports from these “objective” experts
also were influenced by other kinds of pre-
vailing knowledge and values - often not
medical - for example their attitudes to a
public health system which they saw as
replacing private duties and responsibility,
as well as their views on the national ques-
tion.
The historical approach sheds light on
tensions in the public health system, espe-
cially in transitional periods: when liberal
democracy was introduced; when access to
professional medical care was be put into
practice by people at large; when knowl-
edge about bacteria and vitamins presented
new challenges to public policy makers.
The thesis indicates that in the interwar
years focus in the public health discussions
in the Faroes, as in the neighbouring coun-
tries, was mainly on proper food and sani-
tarian conditions. But when the Scandina-
vian states started their public interven-
tions: public school meals, public housing
projects and so on, the Faroese mindset fol-
lowed another course. One of the reasons
may be the nationalistic project still pre-
vailing on what was regarded as uniquely
Faroese, and therefore should be protected
from foreign influence. Thus Faroese
health and social policy remained familial-
istic many years after the breakthrough of
the Scandinavian welfare state.