Samtíðin - 01.10.1944, Page 20

16
SAMTlÐIN
ÓLAFUR BJÖRNSSON dócent: Síðari grein
Verður lýðræðinu bjargað?
T FYRRI GREIN
X minni var á
það bent, hvernig
þröun atvinnulífs.
ins að undanförnu
hefur leitt til þess,
að ríkisvaldið hef-
ur stöðugt orðið
að lála meir til
sín taka á sviði
atvinnulífs og viðskipta. Ein aðal-
orsök þessa er efling hinna ýmsu
stéttasamtaka, bæði meðal atvinnu-
rekenda og launþega. En jafnframt
])ví, sem samtök þessi verða liarð-
snúnari og víðtækari, verður erfiðara
um friðsamlega lausn á deilumálum
hinna ýmsu stétta þjóðfélagsins.
Þróunin virðist óðfluga ganga í þá
átt, að aðeins sé um tvennl að velja:
stöðvun atvinnurekstursins að meira
eða minna leyti vegna vinnudeilna,
með þeirri upplausn og fjármálaöng-
])veiti, sem shkt hlýtur að liafa í för
með sér, eða þá að sterkustu aðilarn-
ir á sviði stjórnmálalífsins hrifsi til
sín völdin og taki sér einræðisvald til
þess að skera úr hagsmunagreiningi
stéttasamtakanna til þess að hjól at-
vinnulífsins ekki stöðvist. Kröfurnar
um opinbera skipulagningu atvinnu-
lifsins verða æ háværari, og að
mörgu leyti virðist sú þróun ekki ó-
eðlileg. Hér skal ekki farið út í það
að gera samanburð á því, livort
heppilegra sé að reka þjóðarbúskap-
inn á grundvelli viðskipta-og atvinnu-
frelsis eða á grundvelli opinbers
reksturs, sem frmkvæmdur yrði sam-
kvæmt áætlun stjórnarvaldanna, en
á því skal vakin athvgli, að opinber
rekstur atvinnulífsins á áætlunar-
grundvelli samrýmist ekki lýðræðis-
skipulagi. Til þess að slíkur áætlun-
arbúskapur verði framkvæmdur,
verður ríkisvaldið að taka sér úr-
skurðarvald um kaup og kjör hinna
ýmsu stétta þjóðfélagsins, svo og
vald til þess að ákveða, hvaða störf
menn skuli vinna. Þar að auki veitir
sjálft skipulagið stjórnmálaflokki
þeim eða flokkasamsteypu, sem með
völdin fara i þjóðfélagi, þar sem op-
inber rekstur er ríkjandi, einræðis-
vald, þar sem allir stjórnmálaand-
stæðingar ættu afkomu sína undir
þeim mönnum, sem réðu yfir öllum
atvinnufyrirtækjum í landinu.
Eru þá nokkrar likur á því, að lýð-
ræðisskipulagið eigi framtíð, og livað
er hægt að gera því til bjargar? Það
er ekki óeðlilegt, að sú spurning
vakni í. þessu sambandi, eftir það að
gjörð hefur verið grein fyrir þeirri
bættu, sem lýðræðisskipúlaginu staf-
ar af bagsmunasamtökunum innan
þjóðfélagsins, hvort bezta leiðin til
þess að tryggja öryggi lýðræðisins
væri ekki sú, að banna og leysa upp
])essi hagsmunasamtök.
Við þetta er það að athuga, að lýð-
ræðið má helzt ekki gi'ípa til slíkra
ráðstafana sér til verndar, að það af-
nemi sjálft sig. Meðal þeirra mann-
Ólafur Biörnsson