Fréttablaðið - 03.02.2010, Blaðsíða 16

16 3. febrúar 2010 MIÐVIKUDAGUR
UMRÆÐAN
Jón Karl Helgason skrifar um
Evrópumál
Það hefur verið ánægjulegt að fylgjast með frammistöðu
íslenska landsliðsins í handknatt-
leik í Evrópukeppninni undan-
farnar vikur. Lykill að glæsileg-
um árangri er sterk liðsheild og
heilbrigt sjálfstraust. Það hefur
líka sitt að segja að velflestir leik-
menn landsliðsins hafa leikið með
ýmsum bestu félagsliðum álfunn-
ar undanfarin ár. Enginn efast um
að litla Ísland eigi á þessum vett-
vangi fullt erindi í keppni við aðrar
og fjölmennari þjóðir.
Síðastliðið vor efndi hópur ein-
staklinga úr ólíkum áttum til und-
irskriftarsöfnunar undir kjörorð-
inu „Við erum sammála“, þar sem
íslensk stjórnvöld voru hvött til að
sækja um aðild Íslands að Evrópu-
sambandinu. Það var trú okkar,
sem að þessu framtaki stóðum, að
Ísland ætti erindi í samstarf þeirra
27 Evrópuríkja sem mynda sam-
bandið og tímabært væri að kanna
til hlítar þau tækifæri sem í því fel-
ast. Aðild okkar að Evrópska efa-
hagssvæðinu var vissulega skref í
þessa átt en það má þó líkja stöðu
Íslands þar við leikmann sem er
hluti af stærri liðsheild en situr
alltaf á varamannabekknum þegar
kemur að lykilákvörðunum og laga-
setningu.
Við fögnum því að aðildarumsókn
hafi nú verið send til Brussel og
teljum brýnt að Ísland nái sem hag-
stæðustum samningum, auk þess
sem fram fari upplýst og skynsam-
leg umræða hér á landi um kosti
og ókosti aðildar. Miklu skiptir að
umræðan sé ekki bundin við hags-
muni einstakra
atvinnugreina
eða hópa held-
ur taki mið af
heildarhagsmun-
um samfélags-
ins og sé mótuð
af skýrri fram-
tíðarsýn, þar
sem hagur kom-
andi kynslóða sé
í fyrirrúmi. Á
Þjóðfundi í Laugardalshöll í nóvem-
bermánuði kom saman þverskurður
af þjóðinni, eða um 1.500 manns, til
að ræða um leiðir okkar til sóknar,
nýsköpunar og bjartsýni. Á fund-
inum var fjallað um helstu grunn-
stoðir samfélagsins, svo sem fjöl-
skylduna, umhverfið, atvinnulífið,
menntun, velferð og stjórnsýslu.
Skilgreind voru grundvallargildi á
borð við heiðarleika, jafnrétti, virð-
ingu og réttlæti. Á næstu misserum
þarf umræðan um Ísland og Evr-
ópusambandið að snúast um allar
þessar grunnstoðir og gildi og taka
tillit til þess hvernig sérhver þáttur
hefur áhrif á aðra.
Við sem stóðum að undirskrift-
arsöfnuninni á sammála.is höfum
ákveðið að halda áfram starfi
okkar undir kjörorðinu „Sterkara
Ísland“. Hópurinn hefur í þeim til-
gangi opnað umræðuvefinn www.
sterkaraisland.is og tekið í notkun
húsnæði að Skipholti 50a í Reykja-
vík. Allir áhugasamir eru hvattir
til að skrá sig og taka þátt í starf-
inu fram undan. Við teljum sem
fyrr að Ísland eigi að blanda sér í
„Evrópukeppnina“, ekki bara sem
áhorfandi á bekknum heldur sem
fullgildur þátttakandi, þjóð meðal
þjóða.
Höfundur er bókmenntafræðingur.
Sterkara Ísland í
Evrópukeppninni
JÓN KARL
HELGASON
UMRÆÐAN
Þorgrímur Gestsson skrifar
um RÚV
Stjórn Hollvina Ríkisútvarpsins lýsir í megindráttum stuðningi
við niðurstöður þær sem starfs-
hópur í málefnum Ríkisútvarpsins
ohf. hefur lagt fyrir menntamála-
ráðherra. Þar er tekið undir öll þau
meginsjónarmið sem Hollvinasam-
tökin töluðu fyrir þegar þau börð-
ust gegn hlutafélagavæðingu Ríkis-
útvarpsins á sínum tíma en töluðu
fyrir daufum eyrum þáverandi
valdhafa.
Starfshópurinn komst að þeirri
niðurstöðu að ljóst sé orðið, þremur
árum eftir að Ríkisútvarpinu var
breytt í opinbert hlutafélag, að það
rekstrarform hefði ekki gert það
að öflugra almannaútvarpi heldur
„sýni það meira en áður merki þess
að unnið sé að því að búa til félag á
markaði og að það stjórnist um of
af keppni um auglýsingar við aðra
miðla“.
Helstu rökin fyrir breytingu
RÚV í hlutafélag voru að með því
móti væri auðveldara að bæta
reksturinn en væri það áfram rík-
isstofnun. Hollvinir RÚV bentu
hvað eftir annað á að vandinn væri
ekki rekstrarerfiðleikar heldur
gríðarlegar skuldir sem urðu að
mestu til þegar lífeyrisskuldbind-
ingar vegna starfsmanna RÚV voru
lagðar á stofnunina. Þær nema nú
á fjórða milljarð króna og afborg-
anir af heildarskuldum voru tæp-
lega 1,4 milljarðar króna á árun-
um 2008 og 2009. Heita má að nú
sé Ríkisútvarpið rústir einar.
Ekki vitum við hvernig á að
bregðast við þessum vanda en
tökum heilshugar undir með starfs-
hópnum, að bráðnauðsynlegt sé að
tryggja fjárhagslegt sjálfstæði
Ríkisútvarpsins þannig að það
verði óháð hvoru tveggja, stjórn-
völdum og mark-
aðnum. Okkur
sýnist það einn-
ig skynsamleg
tillaga starfs-
hópsins að tekjur
RÚV verði fyrir-
sjáanlegar í það
minnsta fimm
ár fram í tímann
þannig að hægt
sé að gera lang-
tímaáætlanir án þess að hætta sé á
að ríkisvaldið skeri fyrirvaralítið
niður það rekstrarfé sem RÚV er
þó að nafninu til tryggt með lögum,
eins og nú gerðist.
Reynslan af hinum þriggja ára
gömlu lögum um „opinbert hluta-
félag“ afhjúpar fjölmarga galla á
þeim; þau veita útvarpsstjóra nán-
ast alræðisvald á dagskrá, manna-
ráðningum og stefnumótun. Stjórn
hins opinbera hlutafélags hefur
einungis það hlutverk að taka
meiri háttar ákvarðanir um rekst-
ur félagsins, sem falla ekki undir
daglegan rekstur. Tekið skal undir
þá skoðun starfshópsins að þetta sé
ólýðræðislegt og ekki viðeigandi í
félagi sem gegnir mikilvægu menn-
ingar- og lýðræðislegu hlutverki.
Starfshópurinn leggur enn
fremur til að yfir Ríkisútvarpið
verði sett fagráð, skipað fulltrú-
um úr ýmsum hópum almennings,
háskólasamfélaginu og menn-
ingarlífinu. Stjórn Hollvina RÚV
hefur ítrekað gert grein fyrir til-
lögum í þessa átt, meðal annars í
athugasemdum við þau frumvörp
til útvarpslaga sem lögð hafa verið
fyrir Alþingi á undanförnum árum.
Þá er í niðurstöðum starfshóps-
ins lagt til að útvarpslögum verði
breytt þannig að ráðningartími
útvarpsstjóra verði tímabundinn
eins og tíðkast með forstöðumenn
annarra menningarstofnana.
Nú er útvarpsstjóri ráðinn ótíma-
bundið en hægt er að segja honum
upp með tólf mánaða fyrirvara.
Eftir reynslu síðustu ára er bráð-
nauðsynlegt að víkja Páli Magn-
ússyni þegar í stað úr embætti
útvarpsstjóra, jafnvel þótt það
myndi kosta 18 milljónir króna,
sem eru árslaun hans. Í hans stað á
að ráða manneskju með yfirgrips-
mikla þekkingu og áhuga á íslenskri
menningu. Ríkisútvarpið er fyrst
og fremst menningarstofnun, sem
hefur einnig mjög mikilvægu lýð-
ræðislegu hlutverki að gegna.
Orðið almannaútvarp er haft
um þess konar útvarp sem þykir
bráðnauðsynlegt að haldið sé úti í
sérhverju lýðræðisríki. Frægust
almannaútvarpsstöðva er sjálft
British Broadcasting Corporat-
ion, BBC. Sameiginlegt einkenni
almannaútvarpsstöðva er að þær
eru reknar fyrir almannafé, að
mismiklu leyti, og hafa víðtækum
menningarlegum og lýðræðisleg-
um skyldum að gegna, sem ekki
er talið réttlætanlegt að leggja á
einkastöðvar.
Haustið 2008 hóf stjórn Holl-
vina RÚV að undirbúa málþing
um hlutverk almannaútvarps á
Íslandi nútímans og hafði tekist
að fá erlendan fyrirlesara til þess
að fjalla um efnið. En eins og við
var að búast tókst ekki að útvega
fé til þessarar ráðstefnu eftir þær
hremmingar sem þjóðin varð fyrir
þetta haust og ekkert varð úr þess-
um áformum. Síðastliðið haust hafði
núverandi menningarmálaráð-
herra uppi áform um að ráðuneyt-
ið gengist fyrir slíkri ráðstefnu nú
á útmánuðum. Full þörf er á slíku
málþingi þar sem að bestu manna
yfirsýn yrði lagður grundvöllur að
menningar- og lýðræðislegu hlut-
verki þeirrar mikilvægu stofnunar
sem Ríkisútvarpið er.
Oft var þörf en nú er nauðsyn.
Höfundur er formaður Hollvina-
samtaka RÚV.
Ríkisútvarpið er rjúkandi rúst
ÞORGRÍMUR
GESTSSON
www.sindri.is / sími 575 0000
Klettagörðum 12 - Reykjavík
Byggingadeild
Verslanir Véladeild Þjónustudeild
Loading iðnaðarhurðir
Ef pöntun er staðfest í feb./mars
fylgir frí uppsetning á hurðum.
PI
PA
R\
TB
W
A
•
SÍ
A
•
10
0
31
4