Fréttablaðið - 22.02.2011, Blaðsíða 8

22. febrúar 2011 ÞRIÐJUDAGUR8
OKKAR Framtíð er ný og kærkomin trygging sem
snýst um „efin” í lífi barna okkar og ungmenna og
fjárhag þeirra á fullorðinsárum. Allar upplýsingar
eru á vefsetrinu okkar.is og þar er unnt að ganga
frá tryggingarkaupum með einföldum hætti.

„efin
”
Framtíð
o
g
fjá
rhag fullor
ði
n
sá
ra
n
n
afyrir
í lífin
u
Er þitt barn
barn?
ze
b
ra
– Lifið heil
Lægra
verð
í Lyfju
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/L
Y
F
5
36
71
0
2/
11LipoSan Ultra
20% afsláttur
Minni fita – færri hitaeiningar!
Áður: 4.990 kr. Nú: 3.989 kr. Afsláttur gildir til 5. mars.
Náttúrulega leiðin til að léttast.
LipoSan er íslensk framleiðsla sem inniheldur
kítósan, náttúrulegar trefjar unnar úr rækjuskel.
Viðurkenndar rannsóknir benda til þess að
trefjarnar bindi fitu, dragi úr hitaeiningafjölda
og hafi auk þess góð áhrif á kólesteról.
Þrír fyrstu forsetar lýð-
veldisins hreyfðu sig varla
út fyrir landsteinana.
Landkynningartímabil
forseta hefst í tíð Vigdísar
Finnbogadóttur. Kosning
Ólafs Ragnars Grímssonar
markar skil í sögu embætt-
isins að mati sagnfræðings.
Þáttaskil verða í sögu embættis
forseta Íslands með Ólafi Ragn-
ari Grímssyni, að mati Guðna Th.
Jóhannessonar sagnfræðings.
„Embættið hefur gjörbreyst í
forsetatíð Ólafs Ragnars,“ segir
hann, en því hefur jafnvel verið
haldið fram eftir að forsetinn
ákvað í fyrradag að vísa þriðju
Icesave-samningunum til þjóð-
arinnar að hann sé orðinn valda-
mesti maður íslenskra stjórn-
mála. Má í því samhengi nefna þá
túlkun forsetans að eftir að þjóð-
in hafnaði fyrri samningum hefði
þurft alþingiskosningar til þess að
Alþingi gæti afgreitt málið frá sér
á ný, án aðkomu þjóðarinnar.
Guðni bendir á að fyrri for-
setar, einkum Vigdís Finnboga-
dóttir og Kristján Eldjárn, hafi
verið ópólitískir og frekar litið á
það sem hlutverk sitt að hlúa að
íslenskri menningu og vera svo-
kallað sameiningartákn. „Ásgeir
Ásgeirsson og Sveinn Björnsson
voru sama sinnis en létu þó aðeins
taka til sín á stjórnmálasviðinu,
en fyrst og fremst þegar kom að
stjórnarmyndunum.“ Hann segir
að reyndar hafi bæði Vigdís og
Kristján líka látið til sín taka við
stjórnarmyndanir, en þá vegna
þess að þau hafi neyðst til frekar
en vegna þess að þau hafi sýnt því
einhvern áhuga.
Guðni áréttar þó að þeir fjórir
forsetar sem setið hafi á Bessa-
stöðum á undan Ólafi Ragnari
Grímssyni hafi verið eins mis-
jafnir og þeir voru margir. „En í
sögu forsetaembættisins eru stóru
þáttaskilin hins vegar á milli
þeirra og Ólafs Ragnars. Hann er
miklu virkari í innlendri stjórn-
málabaráttu og á alþjóðavettvangi
og er allt öðruvísi forseti en fyrir-
rennararnir.“ Guðni segir vitan-
lega þurfa að taka breytta tíma
með í reikninginn en breytingin
á embættinu sé fyrst og fremst
til komin vegna ákvarðana Ólafs
Ragnars. „Hann hefur breytt
íslenskri stjórnskipan.“
Ólafur Ragnar hefur í embætt-
isverkum sínum veitt stuðning
fyrirtækjum sem hafa viljað
KANADA Í APRÍL 2007 Landkynningartímabil íslenskra forseta hófst í tíð Vigdísar Finnbogadóttur. Ólafur Ragnar Grímsson lagði
íslenskum fyrirtækjum gjarnan lið í útrás sinni, en leið fyrir þann stuðning eftir hrun. Hér opnar hann með Björgólfi Guðmunds-
syni viðskiptaskrifstofu Landsbankans í Winnipeg í Kanada vorið 2007. MYND/LANDSBANKINN
Vinsæll á ný eftir tvær Icesave-synjanir
Fimm hafa gegnt embætti forseta Íslands síðan það var sett á laggirnar á
Þingvöllum:
1944-1952 Sveinn Björnsson var fyrst kjörinn forseti Íslands
á Alþingi 1944. Var hann þjóðkjörinn án atkvæðagreiðslu
tvisvar, árið 1945 og aftur 1949.
1952-1968 Ásgeir Ásgeirsson var fyrst
kjörinn forseti 1952 og hlaut þá 32.924
atkvæði, eða 46,7 prósent greiddra
atkvæða. Ásgeir var endurkjörinn án
atkvæðagreiðslu 1956, 1960 og 1964.
1968-1980 Kristján Eldjárn var fyrst
kjörinn forseti 1968 og hlaut hann 67.544
atkvæði, eða 65 prósent greiddra atkvæða.
Kristján var endurkjörinn án atkvæðagreiðslu 1972 og 1976.
1980-1996 Vigdís Finnbogadóttir
var fyrst kjörin forseti 1980 með 43.611
atkvæðum, eða 33,6 prósentum greiddra
atkvæða. Vigdís var endurkjörin án atkvæða-
greiðslu 1984 en 1988 kom fram mótframboð gegn henni. Í
kosningum þá hlaut hún 92,7 prósent greiddra atkvæða. Vigdís
var svo endurkjörin án atkvæðagreiðslu 1992.
1996 til dagsins í dag Ólafur Ragnar Grímsson var fyrst
kjörinn forseti árið 1996 með 68.370 atkvæðum, eða 40,86
prósentum greiddra atkvæða. Ólafur Ragnar var endurkjörinn
án atkvæðagreiðslu 2000 en 2004 kom fram mótframboð. Þá
hlaut Ólafur Ragnar 67,5 prósent greiddra atkvæða. Árið 2008
var Ólafur Ragnar Grímsson endurkjörinn án atkvæðagreiðslu.
Forsetar íslenska lýðveldisins frá 1944
Forseta er hægt að leysa frá embætti áður en kjörtíma
hans er lokið, ef það er samþykkt með meirihluta
atkvæða við þjóðaratkvæðagreiðslu sem til er stofnað
að kröfu Alþingis. Á þingi þarf sú krafa að hafa
hlotið fylgi þriggja fjórðu hluta þingmanna.
Kveðið er á um þetta í elleftu grein stjórnarskrár
lýðveldisins.
Í kjallaragrein sem Eiríkur Bergmann, doktor
í stjórnmálafræði og dósent við Háskólann í
Bifröst, skrifaði í DV í gær bendir hann á að
lagaprófessorarnir Ólafur Jóhannesson og
Þór Vilhjálmsson hafi talið að beitti forseti
Íslands málsskotsrétti sínum kæmi í raun til
uppgjörs á milli forsetans annars vegar
og þings og ríkisstjórnar hins vegar.
„Í bókinni Stjórnskipun Íslands,
einu helsta grundvallarriti
lagadeildar HÍ, heldur Ólafur
Jóhannesson því fram að þingið myndi þá jafnvel hug-
leiða að beita 11. grein stjórnarskrárinnar sem kveður á
um frávikningu forseta,“ segir Eiríkur í grein sinni. Af því
hefur hins vegar ekki orðið í þau skipti sem Ólafur
Ragnar hefur beitt málskotsréttinum, fyrst vegna
fjölmiðlalaganna og svo Icesave.
Í grein sinni segir Eiríkur heimildir herma
að ríkisstjórnin sé svo að niðurlotum komin
í málinu „að leiðtogar hennar hugleiði það í
fúlustu alvöru að láta sverfa til stáls“. Eiríkur
segir að með því að synja lögum Alþingis
í þrígang hafi Ólafur Ragnar fært embætti
forsetans af friðarstóli á Bessastöðum og í
fremstu víglínu íslenskra stjórnmála. „Hvað sem
öðru líður er embættið gjörbreytt – alla
vega frá því sem það var í tíð Kristjáns
Eldjárns og Vigdísar Finnbogadóttur,“
segir hann.
Talið var að þingið hugleiddi að beita elleftu greininni
Forsetakjör skal fara fram síðasta
laugardag í júnímánuði fjórða hvert
ár, samkvæmt lögum um framboð
og kjör til forseta Íslands. Kosið
verður á næsta ári.
Kveðið er á um það í stjórnar-
skránni að frambjóðandi til
embættis forseta skuli vera minnst
35 ára gamall. Þá þarf að uppfylla
sömu skilyrði og gerð eru um kosn-
ingarétt til Alþingis, að undanskildu
búsetuskilyrði, en samkvæmt því
þarf að eiga lögheimili á Íslandi
til að eiga kosningarétt. Ekki
eru aðrar kröfur gerðar til fram-
bjóðenda. Fram kemur í fimmtu
grein stjórnarskrárinnar að kjósa
skuli forseta í beinum, leynilegum
kosningum af þeim er kosningar-
rétt hafi til Alþingis. „Forsetaefni
skal hafa meðmæli minnst 1500
kosningarbærra manna og mest
3000. Sá, sem flest fær atkvæði, ef
fleiri en einn eru í kjöri, er rétt kjör-
inn forseti. Ef aðeins einn maður
er í kjöri, þá er hann rétt kjörinn án
atkvæðagreiðslu,“ segir þar.
Kosningar að ári
FRÉTTASKÝRING: Hvernig hefur Ólafur Ragnar Grímsson breytt embætti forseta Íslands?
hasla sér völl á erlendri grundu,
en sker sig þó ekki alveg úr í þeim
efnum. „Vigdís varð svona land-
kynningarforseti, bæði í krafti
þess hversu mikla athygli kjör
hennar vakti og að hún var glæst-
ur fulltrúi lands og þjóðar. Svo
var auðvitað þessi alþjóðavæð-
ing íslensk efnahagslífs að hefj-
ast í hennar tíð. Það var auðvitað
allt öðruvísi en í tíð Kristjáns Eld-
járns, Ásgeirs og Sveins, sem fóru
varla út fyrir landsteinana,“ segir
hann.
En þótt landkynningartímabil
forsetaembættisins hafi hafist í tíð
Vigdísar bendir Guðni á að ákafi
Ólafs Ragnars í stuðningi við
útrásina hafi valdið honum tölu-
verðum vanda eftir hrun. „Hann
átti dálítið undir högg að sækja
í almennri umræðu og þurfti að
viðurkenna að honum hefði orðið
á í messunni. En eftir að hafa nú
í tvígang tekið fram fyrir hend-
urnar á Alþingi og ríkisstjórninni
hefur hann áunnið sér vinsældir
almennings á nýjan leik.“
Hvað varðar synjunarvald og
stöðu forseta gagnvart þinginu
segir Guðni að allir fyrri forsetar
hafi litið svo á að þetta vald væri
til staðar í stjórnarskrá, en enginn
þeirra hafi beitti því. „Vigdís lagð-
ist reyndar undir feld 1993 og í
hennar huga var ekkert sjálfgefið
að hún skrifaði undir samning-
inn um Evrópska efnahagssvæð-
ið,“ segir Guðni, en niðurstaða
Vigdísar var að með hliðsjón af
því hvernig embættið hefði þró-
ast væri það ekki í hennar verka-
hring að synja lögum staðfesting-
ar. „Sveinn Björnsson komst svo
að orði að þjóðhöfðingjavaldið
væri þingbundið og því settar þær
skorður að þingið réði.“
Þá bendir Guðni á að stjórnar-
skrá lýðveldisins hafi einung-
is verið hugsuð til bráðabirgða
og því sé kaflinn um þjóðhöfð-
ingja um margt óskýr. „Hún var
samin í skugga stríðsins og ein-
hugur um að gera á henni sem
minnstar breytingar, því menn
óttuðust að allt færi í háaloft ef
menn færu að rífast um stjórn-
arskrána, á tíma þegar ráða-
mönnum fannst mikilsverðast að
sýna fram á einhug þjóðarinn-
ar.“ Fyrir lýðveldisstofnun hafði
konungur hér í stjórnarskrá að
formi til algjört neitunarvald, en
í lýðveldisstjórnarskránni var því
breytt í málskotsrétt forseta.
Óli Kristján
Ármannsson
olikr@frettabladid.is