19. júní - 01.03.1995, Page 9

Ertu ímyndunarveik?
Vinkona mín átti erfitt um tíma. Henni leið illa án pess að vita hvað
olli. Heimsóknir til lækna og rannsóknir ýmsar leiddu engan sjúkdóm
í Ijós svo að hún sat uppi með vanlíðan sem engin skýring var á.
Læknirinn gaf í skyn að hún væri ímyndunarveik - hysterisk.
ímyndunarvciki - er það
sjúkdómur?
æunn Kjartansdóttir, hjúkrun-
arfræðingur og sálgreinir, hefur
velt fyrir sér sjúkdómshugtak-
inu hysteria. Hugtakið er dreg-
ið af gríska orðinu hysteron
sem þýðir leg og ein skýringin á hysteriu
var sú að leg sjúkra kvenna ráfaði um lík-
ama þeirra í leit að hæfilegu rakastigi.
Sæunn segir að hysteria, eða ímyndunar-
veiki, sé ekki viðurkennd sjúkdómsgrein-
ing og að margar konur upplifi ósögð
skilaboð lækna og annarra sérfræðinga á
þann veg að ekkert sé að þeim. Þær ímyndi
sér það bara.
Meðal þeirra vandamála kvenna
sem læknar standa ráðþrota frammi
fyrir eru ofát, anorexia (svelti), bul-
imia (ofát og uppköst) og annar sjálfskaði,
eins og grunnir skurðir á handleggjum eða
annars staðar á líkamanum. Sæunn segir að
samnefnari þessa sé að konur beini eyði-
leggingu að sjálfum sér. Fyrir venjulegan
karlkyns lækni, sem hlotið hefur hefð-
bundna læknismenntun er slík hegðun
óskiljanleg. Meðal karla er það algengara
að þeir beini reiði sinni gegn öðrum. Þó að
þeir viti að það sé ekki endilega sanngjarnt,
þá finnist þeim það nokkurn veginn rök-
rétt að fá útrás fyrir reiði og vanlíðan nteð
því að lúskra á einhverjum öðrum. Það sé
því ekki skrýtið að þeir telji konu sem sker
sig, eða eyðir deginum í át og uppköst,
óskiljanlega og skrifi því upp á nokkrar ró-
andi töflur í þeirri von að hún jafni sig.
Það er hins vegar ekki sú hjálp sem konan
þarfnast, segir Sæunn.
Fyrir konuna sjálfa er það oft erfiðara að
gera sér grein fyrir hvort sé þungbærara
upphaflega vanlíðanin, eða óvissan um
hvað veldur henni. Til að eyða óvissunni
grípa margar konur ófullnægjandi skýring-
ar á lofti og oftar en ekki tengjast þær út-
litinu; að líða illa vegna offitu er handhæg
skýring. Onnur vinsæl skýring kvenna á
þeirra eigin vanlíðan hefur um árabil verið
fyrirtíðaspenna, sent virðist vera farin að
víkja fyrir tíðahvörfum. Allar þessar skýr-
ingar eiga það sameiginlegt að þær byrja og
enda á líkama konunnar sjálfrar. Það er
eitthvað að honum og hún verður að
breyta sér eða bæta sig á einhvern hátt.
Almennt talað er fólk viðkvæmt fyrir því
ef læknir telur að vanlíðan þess sé andlegs
eðlis en ekki líkamlegs, og skýringa sé að
leita í erfiðum kringumstæðum eða áfalli
sem fólk hefur orðið fyrir. Sæunn segir að í
þessu sambandi geti vandi kvenna orðið sá
að þær finni ekkert áfall sem réttlæti líðan
þeirra. Þær finni fyrir vanlíðan, en hún sé
þeim sjálfum jafn óskiljanleg og sérfræð-
ingum. Allt umhverfi þeirra sé eins og best
verði á kosið, en santt líði þeim illa. Þær
séu síborðandi, þunglyndar, fái grátköst
eða skapofasköst og sjálfsmatið sé í algjöru
lágmarki. Það eykur enn á vanlíðan þeirra
þegar sérfræðingar eru jafn ráðvilltir og
þær, og það leiðir til þess að þær fara að
fyrirlíta sjálfar sig fyrir að vera ekki ánægð-
ari en raun ber vitni.
Nauðgun - áfall sem cngiiin
kenist ósnortinn fi á
Sæunn segir að fyrir allri vanlíðan sé
ástæða, hvort sem hún felist í viðurkenndu
áfalli eða upplifun einstaklingins á atburð-
um í lífi hans. Oft blasi ástæðan við og
enginn vandi sé að skilja hvers vegna liðnir
atburðir hafi áhrif á viðkomandi. Nauðgun
er dæmi um áfall sem enginn kemst
ósnortinn frá, segir Sæunn. Hún leggur
ríka áherslu á að ekki þurfi svo al-
varlegt áfall til að réttlæta eða út-
skýra slæma líðan.
Upplifun þess sent er nauðgað
Texti: Sigrún Sigurðardóttir
Myndir: Rut Hallgrímsdóttir
9