19. júní - 01.03.1995, Qupperneq 15

32% íslenskra kvenna eiga við kvíðarösk-
unarvandamál að stríða, en aðeins 11,8%
karla. Þetta er samkvæmt nýjustu rann-
sóknarniðurstöðum sérfræðinga sem hafa
stundað faraldsfræðilegar rannsóknir á líf-
algengi geðsjúkdóma íslendinga sem eru
fæddir frá 1931. Jón G. Stefánsson yfir-
Iæknir hefur stjórnað þessari rannsókn
ásamt fleiri sérfræðingum á geðdeild Land-
spítalans. Rannsóknin er unnin á geðdeild
Landspítalans á árunum 1987 — 1989.
Annað helsta geðheilsuvandamál ís-
lenskra kvenna eru kynlífsvandamál.
25,5% íslenskra kvenna eiga við þau
vandamál að stríða en aðeins 7,3% karla.
Það hefur verið gerð ítarleg greining á því
hvað felst í þessu. Þannig eiga giftar konur
í mun fleiri tilvikum við
örðugleika að stríða en giftir
karlar, 18% af giftum kon-
um en aðeins 4,5% af gift-
um körlum. 28,6% frá-
skildra kvenna eiga við kyn-
lífsörðugleika að etja en
aðeins 6,5% fráskildra karla.
Ekkjur eiga í 20,9% tilfella
við kynlífsvandamál að
glíma en ekklar eiga ekki í
neinum slíkum örðugleik-
um.
Kynlífsvandamálin eru
margs konar, þannig finna
16% kvenna fyrir engri eða
mjög lítilli löngun til kynlífs
en aðeins 3,9% karla. 22%
kvenna finna fyrir sálkyn-
lífsvandamálum en 7%
karla. 6,2% kvenna finna
fyrir hamlaðri kynhvöt mið-
að við 0,9% karla.“
— Er hœgt að skýra þennan
mun að einhverju leyti?
„Þessi munur liggur vafa-
laust í fræðslunni, uppeldinu
og álaginu sem konur eru
undir. Konur og karlar eru
rnjög ólíkir einstaklingar, konur eru rniklu
flóknari líkamlega og betur meðvitaðar um
líkama sinn og sálarstarfsemi. Það er einnig
rniklu meira álag á kvenlíkamann en lík-
ama karlanna, hvað varðar meðgöngu,
barnsburð, fósturlát og tíðahvörf. Þannig
geta rniklu fleiri kreppur átt sér stað í lífi
kvenna en karla. Konur þurfa að hafa
miklu meiri aðlögunarhæfileika þar sem
líkamsstarfsemi þeirra tekur miklu meiri
breytingum. Konur verða fyrir mun meiri
hormónabreytingum en karlar og það getur
skýrt eitthvað af þessu. Konur skortir
fræðslu um þessa hluti og í æsku stúlkna er
mjög mismunandi staðið að fræðslu að
hálfu foreldra. Þessar niðurstöður sýna að
konur þyrftu að fá mildu víðtækari kynlífs-
fræðslu en karlar fyrir kynþroskaaldur eða á
honum.“
Heilbrigðisyfirvöld þyrftu að
bregðast við þessum
upplýsinguni
— Getur verið að skýringa sé að leita í nei-
kvœðri reynslu af kynlífi, misnotkun í
bernsku eða öðru kynferðislegu ofbeldi sem
konur hafa orðið fyrir?
„Já, það kann að vera. í Bandaríkjunum
er sagt að 7 af hverjum 10 konum hafi upp-
lifað kynferðislega áreitni. Konur verða fyrir
ýmiss konar áreitni og ofbeldi í starfi sínu
og annars staðar. Það hlýtur oft að raska
líðan og kynlífi kvenna og hlýtur að orsaka
skort á kynlífslöngun eins og kemur fram í
áðurnefndri rannsókn. Konur eiga fjórum
sinnum oftar við þetta vandamál að stríða
en karlar og það hlýtur að eiga sér sínar
skýringar. Heilbrigðisyfirvöld þyrftu að
bregðast við þessum upplýsingum, líkt og
ef um farsótt væri að ræða. Þegar fram
koma hinsvegar faraldsfræðilegar upplýsing-
ar um svona geðheilsuvandamál þá er ekki
hægt að merkja nein viðbrögð hjá heil-
brigðisyfirvöldum, sem er afar athyglisvert."
— Kann það að vera vegna þess að skýring-
anna sé að hluta til að leita í menningu okkar?
„Já, og afneitun á þeim veruleika sem við
búurn við og jafnvel barnalega trú yfirvalda
að hlutirnir læknist með tímanum, skorti á
handleiðslu og verulegri pælingu í hlutunum
af þeim sem eru æðstu yfirvöld í landinu.
Þetta tengist einnig einangrun okkar og
að við höfurn ekki fylgst nægilega með
þeirri umræðu sem er í nágrannalöndun-
um. Það hefur nú þegar verið tekið á þess-
um vandamálum í mörgum nágrannalönd-
um okkar.
Þriðju algengustu geðvandamál kvenna
eru ýmis konar fælni eða fóbíur. 16,4%
kvenna eiga við þessi vandamál að stríða en
10,7% karla. Fjórði flokkurinn er svo
minni háttar þunglyndi en 10,7% kvenna
eiga við það að stríða en aðeins 2,3% karla.
Þetta tengist sennilega einnig ýmsum
breytingum sem konur ganga í gegnum.
Það er eins og skilnaður, sambúðarslit og
fleira þessháttar hafi miklu meiri áhrif á
konur en karla. Það er eins og karlar séu
betur brynjaðir fyrir öllum þessum breyt-
ingum sem konur taka inn á sig. Konur
virðast upplifa allar breytingar á fjölskyldu-
lífi mun sterkar en karlar.
Geðrænir örðugleikar
karla birtast hins vegar
mun oftar í formi áfengis-
vandamála. 45,6% ís-
lenskra karla hafa átt við
áfengisvandamál að stríða
en aðeins 8,5% kvenna.
Hluti skýringarinnar á
þessu kann að vera sá að
konurnar nota meira lækn-
isþjónustuna en karlar, þær
eru opnari og leita einnig
fyrr og meira til sérfræð-
inga. En karlarnir fá útrás
fyrir vandamál sín með
áfengisneyslu og leita síður
til lækna. Skýringarnar eru
margvíslegar og tengjast
uppeldi og menningarleg-
um mismun og því að
konur eru allt öðru vísi
einstaklingar en karlar,
bæði lífeðlisfræðilega og
sálfræðilega. Og því skiptir
miklu máli að gera sér
grein fyrir því hvað konur
eru ólíkar körlum.
Þetta tengist einnig bú-
setu okkar, atvinnu og
menningarsamfélagi. Það er margt sem hefur
álrrif á ójafnrétti kynjanna. Ef til vill vegna
smæðar samfélagsins hafa konur sem hafa
metnað og hæfileika haft minni möguleika á
að komast áfram í starfi en karlarnir. Því það
kann m.a. að skýra hvers vegna þær eru oftar
þunglyndar en karlar. Þær eru oftar misrétti
beittar, það hefur áhrif á sjálfsálit þeirra og
þær fá meiri kvíða- og fælnieinkenni.“
íslenskar slúlkur viö betri
geðheilsu en drengir
Helga hefur verið að vinna að faraldurs-
fræðilegri rannsókn á heilsufari barna og
unglinga. í þessari rannsókn kemur í ljós
að íslenskar stúlkur eru við betri heilsu en
drengir, þær verða sjaldnar veikar og eiga
við minni geðheilsuvandamál að stríða en
íslenskir drengir. „Á kynþroskaldri breytist
15