Fréttablaðið - 04.03.2011, Blaðsíða 12

4. mars 2011 FÖSTUDAGUR12
E
ngilbert Guðmunds-
son settist í stól fram-
kvæmdastjóri Þróunar-
samvinnustofnunar
Íslands, ÞSSÍ, síðast-
liðinn þriðjudag. Því
fer fjarri að hann sé nýgræðingur
á sviði þróunarmála, starfsferill á
því sviði spannar 26 ár. Það er þó í
fyrsta sinn nú sem hann starfar á
Íslandi. „En ég þekki Þróunarsam-
vinnustofnun mjög vel og ég hef oft
unnið með starfsmönnum hennar,
einkum þegar ég vann fyrir Nor-
ræna þróunarsjóðinn,“ segir Engil-
bert.
Framlög til þróunarsamvinnu
hafa sætt verulegum niðurskurði
undanfarin ár, fóru úr 4,2 millj-
arði króna árið 2008 í 3,4 millj-
arða 2010 svo dæmi séu
tekin. Vegna gengis-
þróunar er raunlækk-
un framlaga enn meiri
eða um helmingsniður-
skurður eins og Engil-
bert bendir á. „Botn-
inum er vonandi náð
á þessu ári og svo er
markmiðið að auka
framlögin skref fyrir
skref á næstu tíu árum
ef þingályktunartil-
laga utanríkisráðherra
verður samþykkt,“
segir Engilbert. Í henni
felst meðal annars að
framlag til þróunar-
samvinnu fari úr 0,19
prósentum af vergum
þjóðartekjum í 0,23
prósent árið 2014.
Niðurskurður eftir hrun
Þróunarsamvinnu-
stofnun ráðstafar um
40 prósent af fram-
lögum Íslands til þróunarmála
og þar hefur þurft að draga veru-
lega saman seglin síðan efnahags-
hrunið varð. „Hér innanhúss hefur
þetta verið lífróður og austur síð-
ustu árin. Það fer engin stofnun í
gegnum svona niðurskurð án þess
að því fylgi sársauki en menn hafa
náð að bregðast við niðurskurði án
þess að brjóta bein loforð. Niður-
skurðinum hefur verið svarað með
þeim hætti að löndum þar sem
ÞSSÍ vinnur að verkefnum hefur
verið fækkað úr sex í þrjú, eftir
eru Malaví, Úganda og Mósambík.
Stærri hluti starfsmanna stofnun-
arinnar kemur frá heimalöndun-
um, við erum yfirleitt með einn til
tvo íslenska verkefnisstjóra og svo
heimamenn í verkefnum okkar,“
segir Engilbert, sem er sáttur við
hvernig forverar hans hafa brugð-
ist við niðurskurði.
Hann segir árið í ár fara að
verulegu leyti í að vinna við nýja
stefnumörkun, hugsa þurfi stefnu
næstu ára út frá núverandi fjár-
hagsstöðu. „Við þurfum auðvitað
að halda áfram að styrkja innvið-
ina og ekki síður að styrkja stöðu
málaflokksins. Hrunið leiddi ber-
lega í ljós hversu berskjaldað-
ur málaflokkur þróunarmál eru
hér á landi. Það var strax farið í
niður skurð á framlögum til hans.
Ég þykist reyndar vita að margir
stjórnmálamenn gerðu það óvilj-
ugir en eigi að síður töldu menn að
þarna væri hægt að skera niður án
þess að sársauki væri finnanlegur
hér á torgum.“
Íslendingar eftirbátar
nágrannalanda
Íslendingar hafa aldrei
komist nálægt því mark-
miði Sameinuðu þjóð-
anna að verja 0,7 prósent
af vergum þjóðartekjum
til þróunarmála, hæst
varð hlutfallið árið 2008
þegar framlög ríkisins
til þróunarmála voru
0,36 af vergum þjóðar-
tekjum. Engilbert segir
erfitt að svara því hvers
vegna Íslendingar hafa
ætíð verið svo langt frá
þeim þjóðum sem þeir
bera sig annars gjarnan
saman við þegar kemur
að þróunarmálum.
„Ég hygg að menn hafi
löngum litið svo á að
Ísland væri ungt land og
verkin sem vinna þyrfti
innanlands væru mörg.
Þetta er að minnsta kosti röksemd
sem ég hef heyrt mörgum sinum.
Ég held líka að skipti máli að við
komum seint inn á alþjóð legan
vettvang og hér varð mjög seint
til hópur í þjóðfélaginu sem hafði
áhuga á þessum málum. Staðan
er auðvitað önnur í dag, nú eigum
við myndarlegan hóp af fólki með
þekkingu og áhuga á málaflokkn-
um. Fólk sem væri gaman að geta
virkjað á komandi árum.“
Engilbert bindur vonir við það
að á næstu 10 árum verði mark-
miðum áðurnefndrar þingsálykt-
unartillögunar fylgt, sem þýðir
að árið 2021 verði 0,7 prósent af
vergum þjóðartekjum lögð til þró-
unarmála. „Við þurfum að huga að
því að afla málaflokknum fylgis í
Föstudagsviðtaliðföstuda
gur Engilbert Guðmundsson, framkvæmdastjóri Þróunarsamvinnustofnunar Íslands
Hrunið
leiddi ber-
lega í ljós
hversu ber-
skjaldaður
málaflokkur
þróunarmál
eru hér á
landi.
Þróunarmál fái stað í þjóðarsálinni
ENGILBERT GUÐMUNDSSON Hagur Íslendinga að taka þátt í þróunarsamvinnu og siðferðisleg skylda segir Engilbert.
FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Engilbert Guðmundsson er alinn upp
á Akranesi og hefur þrátt fyrir langan
starfsaldur í útlöndum ætíð haldið
heimili þar. Hann lærði hagfræði í
Kaupmannahöfn. Í náminu kviknaði hjá
honum áhugi á málefnum þróunar-
landa. „Það stóð aldrei annað til hjá
mér en að vinna við þróunarmál en svo
slysaðist ég inn í bæjarstjórn á Akranesi
og var þar um skeið og kenndi á sama
tíma við Fjölbrautaskólann á Akranesi.“
Engilbert lærði einnig þróunarhagfræði
á Englandi og tók svo kennslufræði til
kennsluréttinda við Háskóla Íslands. Eftir
nokkurra ára starf sem aðstoðarskóla-
meistari Fjölbrautaskólans fékk hann
starf við samnorrænt þróunarverkefni
sem var undir stjórn dönsku Þróunar-
samvinnustofnunarinnar, Danida.
Það verkefni var í Tansaníu og segir
Engilbert dvölina þar afar eftirminnilega.
„Við fluttum til bæjarins Bukoba við
vesturbakka Viktoríuvatns árið 1985.
Á þeim tíma voru menn að átta sig á
alnæmi og uppruna þess en það var
ekki fyrr en við vorum komin á staðinn
að kom á daginn að þarna voru hlut-
fallslega flestir smitaðir í heiminum, um
þriðjungur starfsmanna kaupfélagsins
þar sem ég starfaði. Þarna var verið að
endurvekja samvinnufélög kaffibænda
eftir misheppnaða tilraun til ríkis-
reksturs og mitt hlutverk var að finna
og þjálfa nýja stjórnendur. Þetta er
sá hluti landsins þar sem fólk er best
menntað, gamalríkt svæði, frjósamt og
fallegt. Við sendum mikið af fólki utan
í þjálfum. Á þeim tíma voru engin lyf
komin á markað og áður en yfir lauk
var yfir helmingurinn af fólkinu sem
við höfðum þjálfað – unga efnilega
fólkið, látið. Það var mikill harmleikur að
fylgjast með þessu,“ segir Engilbert sem
bjó í Tansaníu ásamt eiginkonu sinni og
þremur börnum.
Í kjölfar Tansaníudvalar hóf Engilbert
störf hjá Norræna þróunarsjóðnum
sem hafði aðsetur í Helsinki. Þar
var hann í átta ár. Að því loknu hóf
hann störf hjá Alþjóðabankanum í
Washington og hafði um átta ára skeið
verkstjórn með samstarfi þróunarbanka.
Þá tóku við fjögur ár sem svæðisstjóri
bankans í Síerra Leóne. Friðargæsla
Sameinuðu þjóðanna hafði svo
fengið hann til liðs við sig þegar starf
framkvæmdastjóra Þróunarsamvinnu-
stofnunar Íslands var auglýst. „Ég stóðst
ekki mátið að sækja um,“ segir Engilbert
sem hóf störf 1. mars síðastliðinn.
Bjó í Tansaníu í árdaga alnæmis þegar engin lækning stóð til boða
Engilbert Guðmundsson, nýr framkvæmdastjóri
Þróunarsamvinnustofnunar Íslands, sagði Sigríði
Björgu Tómasdóttur frá starfi og framtíðarsýn
ÞSSÍ á niðurskurðartímum, frá mikilvægi þróunar-
aðstoðar og starfsferli á vettvangi alþjóðamála.
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0%
M
ill
ijó
ni
r
H
lu
tf
al
l a
f
VÞ
T
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
Heildarframlög Íslands til þróunarsamvinnu 2000-2010
Hlutur Íslands til þróunarmála mun lægri en í nágrannalöndum
1. Svíþjóð 1,12%
2. Noregur 1,06%
3. Lúxemborg 1,01%
4. Danmörk 0,88%
5. Holland 0,82%
6. Belgía 0,55%
7. Finnland 0,54%
8. Írland 0,54%
9. Bretland 0,52%
10. Sviss 0,47%
*Listi yfir löndin sem verja hæstum hlut
þjóðartekna til þróunarmála
Þau verja mestu til þróunarmála
Heildarframlög Íslands til þróunarsamvinnu
Prósenta af vergri þjóðar tekjum
þjóðarsálinni. Ég er ekki bara að
hugsa um aukin framlög til Þró-
unarsamvinnustofnunar held-
ur einnig til þeirra stofnana og
frjálsu félagasamtaka sem sinnt
hafa þróunarmálum af myndar-
skap eins og Rauða krossinum og
Unicef.“
Höfum margt fram að færa
Eins og áður sagði sinnir Þróunar-
samvinnustofnun nú verkefn-
um í þremur löndum, Mósambík,
Úganda og Malaví. Stofnunin er
yfirleitt í samvinnu við héraðs-
stjórnir í löndunum enda hefur
reynslan að sögn Engilberts sýnt
að þróunaraðstoð á betur heima
á því stjórnsýslustigi en ofar í
stjórnsýslunni. „Eins og staðan
er núna þá erum við annars vegar
með verkefni sem liggja í grasrót-
inni og hins vegar verkefni sem
tengjast málaflokkum þar sem
Íslendingar eru sterkir, jarðhita
og fiskveiðimálum.“
Engilbert segir Íslendinga hafa
mikið fram að færa í þróunarmál-
um. „Það er mikilvægur þáttur
að hafa í huga að við erum þrátt
fyrir hrunið með efnaðri þjóðum,
ég ætla ekki að áfellast hvernig
menn brugðust við því með niður-
skurði í þessum málaflokki en
bendi þó á að það hafa ekki allar
þjóðir brugðist við áföllum í efna-
hagslífi með þessum hætti. Okkur
ber siðferðisleg skylda til að taka
þátt í þróunarsamvinnu og það er
okkar hagur að tryggja að ástand
verði betra í fátækum löndum. Það
er stundum sagt að það sé hægt
að leysa vanda þróunarríkja í
Afríku í Afríku eða London. Þá
er átt við að ef ekki unnið að þvi
að bæta ástandið í Afríku þá mun
fólk reyna að flýja þangað þar
sem lífsgæðin eru betri.“