Fréttablaðið - 04.03.2011, Blaðsíða 17

FÖSTUDAGUR 4. mars 2011 17
Forsíður að minnsta kosti tveggja blaða í vikunni báru
með sér fyrirsagnir eins og
„Bensínverð í hæstu hæðum“.
Með fréttunum fylgdu myndir
sem sýndu bensínverðið í 230
krónum á hvern lítra. Ég mæli
með því að menn klippi þessar
myndir út og geymi til að eiga
þegar bensínverðið skríður yfir
fimmhundruðkallinn.
Raunar er klárt að krónutalan
ein segir fátt. En þá má kannski
frekar spyrja sig: Hver hefur
þróun bensínverðs verið saman-
borið við laun undanfarna ára-
tugi? Niðurstaðan er þessi: Árið
1989 gat meðallaunamaður keypt
12,8 lítra fyrir andvirði klukku-
stundarvinnu, árið 1996 kom smá-
dalur í bensínkaupmætti, það ár
dugði sami tími fyrir 11 lítrum,
árið 2006 var hægt að kaupa heila
14 lítra og í dag getur sambæri-
legur meðallaunamaður keypt
10,5 lítra af bensíni fyrir klukku-
stundarvinnu.
Sé litið á bensínverð yfir sein-
ustu tvo áratugi má þannig sjá
að sveiflurnar umfram almennt
verðlag, eða laun, eru litlar, sé til
dæmis borið saman við sveiflur í
húsnæðisverði og jafnvel venju-
legri matvöru. Vissulega hefur
bensínkaupmáttur þó rýrnað
mikið eftir hrunið. Það er helst
það sem fólk finnur. Fall seinustu
fjögurra ára er hátt. En kannski
að einhver okkar þurfi einfaldlega
að hverfa frá lífsstíl sem var, ja,
eilítið uppskrúfaður.
Hver er annars ástæðan fyrir
því að svo mikið er rætt um verð-
hækkanir þessarar einu vöru-
tegundar? Fátt er um fréttir
þegar hrísgrjón hækka um 10 kr.
kílóið. Ætli þetta sé ekki ein af
fáum vörutegundum sem fólk er
sannarlega meðvitað um verðið
á? Þann tíma sem dælt er á tank-
inn er tilvalið að kíkja á verðið
og hrista hausinn yfir því. Fáar
aðrar stakar vörur eru jafnmikið
keyptar. Fáar aðrar vörur hafa í
raun jafn gegnsæja verðlagningu.
Það er ekkert bensínfyrirtæki að
bjóða háa mánaðaráskrift með
„fríu bensíni fyrir sex vini innan
kerfis“ eða eitthvert svoleiðis
rugl.
Bensínið er einnig það heppið
að hagsmunaaðilar fylgjast mjög
grannt með því þegar það hækkar
og krefja stjórnvöld um viðbrögð.
Svo er einnig nú. Sá málflutningur
er ekki með öllu fráleitur; hækk-
anir skapa ríkinu aukatekjur,
bensínið knýr margt áfram og
skattalækkanir eru almennt
góðar, en ýmislegt má við hann
athuga.
Fyrir það fyrsta eiga sér-
tækir bensín- og bílaskattar að
standa undir rekstri vegakerfis-
ins. Undan farin ár hafa þeir ekki
dugað til þess.
Þótt algjörlega sé litið framhjá
vegaútgjöldum sveitarfélaga
munar milljarði á kostnaði við
vegakerfið og sköttum af not-
endum þess. Til þess að brúa það
bil þarf annaðhvort að hætta við
framkvæmdir, taka upp veggjöld
vegna nýframkvæmda eða hækka
bensínskatta.
Veggjaldaleiðin er skynsöm-
ust þessara leiða en hagsmuna-
aðilarnir og þeir þingmenn sem
tala þeirra máli vilja hins vegar
ekkert af þessu.
Lægri skatta, meiri fram-
kvæmdir og engin veggjöld! „Ég
vil bæði eiga kökuna og borða
hana. Já, og kakan verður að vera
ókeypis.“
Fæst bendir til annars en að
olíuverðið muni áfram hækka. Ef
marka má fréttirnar er fólk, að
einhverju leyti, þegar byrjað að
bregðast við; með minni akstri,
sparneytnari bílum, aukinni sam-
nýtingu o.fl.
Vissulega má fresta þessari
jákvæðu sjálfsbjargarviðleitni
fólks um nokkra mánuði eða nokk-
ur ár, en er það skynsamlegt?
Væri ekki ágætt að nýta tæki-
færið frekar í að leyfa markaðn-
um að finna umhverfisvænni sam-
gönguaðferðir frekar en að reyna
að hægja á því óumflýjanlega
ferli? Bensín- og plastþörf Kín-
verja og Indverja er ekki að fara
að minnka úr þessu. Þessar þjóðir
munu þurfa að auka olíunotkun
sína, það mun hjálpa þeim að ná
okkur Vesturlanda búum að lífs-
gæðum. Sum lönd búa heldur ekki
að þeim tækifærum að geta knúið
áfram hjólin með endurnýtan-
legum, innlendum orkugjöfum.
Þau sem það gera ættu að leyfa
markaðnum að nýta þá orkugjafa
til að þróa vistvænni ferðamáta.
En ekki að þráast við í hvert sinn
sem markaðsforsendur til þess
batna.
Ég styð lægri skatta og minni
ríkisafskipti. Ef afleiðing af lægri
bensínsköttum á að vera að opin-
ber framlög til vegagerðar minnki
sem því nemur og að nýjar stór-
framkvæmdir verði settar í einka-
framkvæmd þá væri það mjög
til bóta. En ætli það sé endilega
meginhugmynd þeirra sem leggja
slíkt til?
Fyll’ann
Pawel Bartoszek
Stærðfræðingur
Í DAG
Lægri skatta, meiri framkvæmdir og engin
veggjöld! „Ég vil bæði eiga kökuna og borða
hana. Já, og kakan verður að vera ókeypis.“
AF NETINU
Staðan á Flateyri
Hinir nýju rekstraraðilar, sem þó
eru ekki orðnir eigendur eigna
fiskvinnslunnar, hafa byrjað
atvinnustarfsemi í fiskvinnsluhús-
unum og ráðið til sín starfsfólk og
byrjað róðra. Skiptaráðandi hefur
að ósk helsta lánadrottins auglýst
eignirnar til sölu. Tilboðsfrestur
er skammur, innan við tíu daga
frá birtingu auglýsingarinnar. Það
þýðir að tilboðsfrestur er útrunn-
inn í lok næstu viku. Hinn skammi
tilboðsfrestur segir að allir aðilar
sem að málinu koma gera sér
grein fyrir þýðingu þess að vinna
hratt.
Nú verður verkefnið að aflétta
óvissunni sem fyrst. Jafnskjótt
og tilboðsfresti lýkur í lok næstu
viku, verður að ganga frá málum,
þannig að línur í atvinnumálum
Flateyringa verði skýrar og öryggi
skapist um atvinnustarfsemina.
Það eru líka allar forsendur til þess
að þannig geti tekist til.
Á grundvelli núgildandi laga um
fiskveiðistjórnun liggja fyrir 300
tonna aflaheimildir, byggðakvóti,
sem ætti að örva menn til þess
að hefja útgerð og fiskvinnslu
á Flateyri. Til staðar er gott fólk
sem kann vel til verka. Framtíð
byggðarlagsins er í húfi. Skiptaráð-
andi og lánadrottnar ráða för, en
vitaskuld eru það hagsmunir þeirra
að koma hjólum atvinnulífsins af
stað sem fyrst á Flateyri. Til þess
stendur örugglega þeirra vilji sem
annarra.
ekg.blog.is
Einar K. Guðfi nnsson
Jóga stúdió kynnir
Heilunarnám
Victor Mcwind
Victor hefur að baki 25 ár reynslu af heilun auk
þess að vera lærður í mjúkvefjanuddi. Victor hefur
ferðast um heiminn til að leggja mennt við heilun
og býr því yfir mikilli reynslu og kunnáttu, hann
hefur meðal annars lagt nám við skóla á borð við
The Lung Ta Institute, Bio Sonic Institute og
Cranial Sacral basic and andvenced studis.
Hann heldur úti virkri starfsemi í New York borg
og Woodstok þar sem hann býr.
Frír kynningarfundur verður með Victori laugardaginn
5. mars klukkan 17.00 í Jóga stúdíó, Seljarvegi 2
Námskeiðið byrjar 25. mars og stendur til 5. Desember
Kennt er um helgar, frá föstudegi til sunnudags. Miðað er við 11 helgar.
Að náminu loknu útskrifast nemendur með starfsleyfi sem heilarar frá McWindbodyworks.
Nánari upplýsingar um námið er að finna á www.jogastudio.is eða hjá Ágústu í síma 772-1025.
JÓGA
Stúdíó
Seljavegur 2 - 101 Reykjavík
772-1025 - Ágústa | 695-8464 - Drífa
www.jogastudio.is - jogastudio@hotmail.com
Til að stunda fræðilegar rann-sók nir þarf sérhæfða n
mannafla. Stundum þarf dýran
tækjabúnað. Oft þarf að ráðast í
kostnaðarsama og umfangsmikla
gagnaöflun.
Rannsóknarafurðir eru fjöl-
breyttar, allt frá lyfjum til leikjafor-
rita, frá tillögum um þýðingu orða
á borð við „modem“ til tillagna um
fyrirkomulag fiskveiðistjórnunar.
Rannsóknarafurðir eru uppspretta
fjárhagslegra verðmæta auk þess
sem rannsóknir auka þekkingu og
minnka vanþekkingu.
Mörg fyrirtæki reka fræðilegar
rannsóknir fyrir eigin reikning.
Önnur kjósa að stofna til sam-
starfs við sérhæfðar opinberar
stofnanir á borð við háskóla, enda
búa háskólar vel af þeim sérþjálf-
aða mannafla sem til þarf. Einka-
fyrirtækin leggja þá til fé sem gerir
háskólanum kleift að auka umsvif
sín á rannsóknarsviðinu. Á móti
hefur fyrirtækið gjarnan forgang
að hagnýtingu rannsóknarniður-
staðna. Það er þó ekki algilt. Lyfja-
fyrirtæki kann t.d. að hafa hag af
að komast að því að nota megi lyf
sem það framleiðir í allt öðrum til-
gangi en þeim sem því var upphaf-
lega ætlað. Áhugamannafélag vill
vita meira um eðli tiltekins sjúk-
dóms eða tiltekins náttúrufyrirbæri
og vill koma þessari þekkingu sem
víðast.
Meiri þekking er betri en minni
og fjárframlög fyrirtækja og
áhugamannafélaga því oft af hinu
góða. Kostun getur hins vegar haft
áhrif á val rannsóknarviðfang-
sefna eða aðferða. Bent hefur verið
á að miklu fé sé varið í að rann-
saka varnir gegn sjúkdómum sem
vel stæðir Vesturlandabúar séu lík-
legir til að fá en litlu fé sé varið til
að finna varnir gegn sjúkdómum
á borð við malaríu sem er mikill
vágestur í fátækari hlutum heims.
Kostun kann að hafa áhrif á hvers
konar rannsóknarniðurstöður eru
birtar. Þannig hafa lífvísindamenn
(og aðrir) rekið augun í að fátítt sé
að „neikvæðar“ niðurstöður séu
birtar. Vera kann að rannsakendur
veigri sér við að birta niðurstöður
sem kynnu að koma kostunar-
aðila illa með einhverjum hætti. Í
skýrslu rannsóknarnefndar Alþing-
is er kostun fjármálafyrirtækja á
háskólarannsóknum á sviði fjár-
mála fyrir hrun gagnrýnd nokk-
uð. Á bls. 223 í 8. bindi skýrslunnar
segir m.a.: „Áhrif kostunar verða
fremur óbein en bein og draga
leynt og ljóst úr hvatanum til að
gagnrýna þá aðila sem fjármagna
starfsemina og þar með að taka
þátt í þjóðfélagsumræðunni. Að því
leyti geta áhrif kostunar verið vara-
samari en bein afskipti að ofan að
erfiðara er að gera sér grein fyrir
þeim og vera á varðbergi gagnvart
þeim. Þess vegna er brýnt að setja
almennar reglur um tilhögun kost-
unar í því skyni að koma í veg fyrir
hagsmunaárekstra.“
Innan háskólasamfélagsins er
metnaður til að efla og auka rann-
sóknir. Það krefst meiri fjármuna
en ríkissjóður mun aflögufær um
á næstu árum. Þess vegna er ekki
hægt að leysa „kostunarvandann“
með því að hætta að taka við fé frá
einkafyrirtækjum, áhugamanna-
félögum eða hagsmunasamtök-
um. Háskóla- og rannsóknarsam-
félagið hefur og er smám saman að
koma sér upp reglum um umgengni
við styrktarfé. Þetta verk er mis-
langt komið á ólíkum fræðasvið-
um. Hreinskilin upplýsingagjöf er
nauðsynleg. Þannig krefjast mörg
vísindatímarit þess nú þegar að
greinarhöfundar upplýsi bæði um
kostun og um fjárhags- og hags-
munatengsl við fyrirtæki og stofn-
anir sem tengjast viðkomandi
rannsókn. Þess er getið ef lyfja-
fyrirtæki styrkir rannsókn á virkni
ákveðinna lyfja. Þess er getið ef
aðalhöfundur greinar um gagn-
semi sálfræðiprófs er jafnframt
aðaleigandi fyrirtækis sem hefur
einkarétt á prófunum. Þess ætti að
vera getið ef höfundur greinar um
gagnsemi ákveðins fyrirkomulags
við nýtingu hornsíla þiggur styrk
frá hagsmunasamtökum hornsíla-
veiðimanna. Í nýlegri grein (24.
febrúar) í danska blaðinu Berl-
ingske Tidende gagnrýnir Uffe
Ellemann-Jensen niðurskurð fjár-
veitinga til Konunglega leikhúss-
ins í Kaupmannahöfn en getur þess
jafnframt í lokin – „svo öllu sé til
haga haldið“ eins og hann tekur
fram – að hann hafi setið í stjórn
leikhússins frá 2004. Aðrir mættu
taka sér þetta til fyrirmyndar.
Kostaðar rannsóknir
rannsóknir
Þórólfur
Matthíasson
prófessor í hagfræði við
Hagfræðideild Háskóla
Íslands