Fréttablaðið - 07.09.2011, Qupperneq 18

18 7. september 2011 MIÐVIKUDAGUR
www.sindri .is

/ sími 5 75 0000
VERKFÆRI SEM HÆGT ER AÐ TREYSTA Á!
IBTTG-28305
283 HLUTA VERKFÆRASKÁPUR.
1/4”, 3/8” og 1/2” topplyklasett
Fastir lyklar, sexkantar og skrúfjárn,
djúpir toppar, höggskrúfjárn, öfuguggasett,
slaghamar, splittatangir, tangir, bitar og fl.
Lífstíðarábyrgð af toppum og föstum lyklum.
TOPTUL
THE MARK OF PROFESSIONAL TOOLS
179.900m/vsk
Fullt verð 231.900
G
ildir á m
eðan birgðir endast.
Ef þú ert hjá Símanum færðu
Samsung Galaxy Ace snjallsíma
á aðeins 46.900 kr. á
miðvikudögum í september.
Magnaður miðvikudagur!
8.000 kr.
afsláttur í dag!
Ólafur Ragnar Grímsson stærir sig nú af því, að hann hafi allt-
af vitað, að þrotabú LB ætti fyrir
forgangskröfum (Icesave). Hann
hafi m.ö.o. vitað, að skuldir óreiðu-
manna (eigenda LB) myndu aldrei
lenda á almenningi.
Hvorugt er að vísu rétt. En trúi
hann þessu sjálfur vaknar sú
spurning, hvers vegna hann hafi
vísað máli, sem hann vissi allan
tímann að væri ekki um neitt, í
þjóðaratkvæðagreiðslu. Til hvers?
Er nokkur önnur skýring en sú,
að hann vildi endurreisa gengis-
felldan orðstír sinn? Eftir hrun
varð ekki framhjá því litið, að
forsetinn hafði verið fremst-
ur í flokki að hvetja óreiðumenn
útrásarinnar til dáða sem veislu-
stjóri þeirra og viðskiptasmyrill.
Skrumræðan um viðskiptasnilli
skuldakónganna var sérgrein
hans.
Sem kunnugt er ber forsetinn
enga ábyrgð á stjórnarathöfn-
um, skv. gildandi stjórnarskrá.
Honum var því útlátalaust að vísa
Icesave-samningnum í þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Þar með birtist
hann þjóðinni í nýju ljósi. Honum
tókst að slá sjálfan sig til riddara
sem vörslumann almannahags-
muna. Veislustjóri útrásarinnar
breyttist eins og hendi væri veif-
að í hugrakkan Hróa hött. Þetta
var hókus-pókus, allt fyrir ekkert.
„Tær snilld“, eins og annar maður
komst að orði af svipuðu tilefni.
En forsetinn lætur ekki þar við
sitja. Hann brigslar ríkis stjórninni
um landráð, hvorki meira né
minna. Með því að semja um Ice-
save – beygja sig fyrir fáránlegum
kröfum og ofbeldi Breta og Hol-
lendinga, eins og hann kallar það –
hafi ríkis stjórnin brugðist þjóðar-
hagsmunum. Ísland er eina ríkið
í heiminum, svo mér sé kunnugt
um, þar sem forseti ríkisins getur
brigslað sitjandi ríkisstjórn um
landráð, án þess að það gerist
nokkuð. Engin viðbrögð. Hvurnig
er það – tekur enginn mark á for-
setanum?
Frá upphafi var um tvær leiðir
að velja til að leysa Icesave-deil-
una: Samningaleið eða dóm-
stólaleið. Samningaleiðinni var
hafnað – að frumkvæði forset-
ans – en dómstólaleiðinni hefur
ekki verið lokað. ESA (Eftirlits-
stofnun EFTA) hefur komist að
þeirri niðurstöðu, að sú ákvörðun
íslenskra stjórnvalda að tryggja
allar innistæður í íslenskum bönk-
um og útibúum – en ekki útibúum
í útlöndum – sé ólögmæt.
Staðfesti EFTA-dómstóllinn
þessa niðurstöðu er greið leið
fyrir tjónþola að sækja rétt sinn
fyrir dómstólum. Þá gætum við
ekki borið fyrir okkur samn-
inga um hámarksinnistæður,
lægstu vexti og bestu kjör. Þá
verða settar fram ýtrustu kröf-
ur um fullar bætur, hæstu vexti
og enga greiðslufresti. Þá kann
að vakna fyrir alvöru spurningin
um, hverjir hafi brugðist þjóðar-
hagsmunum: Þeir sem höfnuðu
samningaleiðinni og opnuðu fyrir
dómstólaleiðina – eða hinir? Hvar
verður Hrói höttur þá?
Á Íslandsdeginum í Tallinn um
daginn flutti forsetinn eina af
þessum skrumræðum sínum um
ágæti Íslendinga (les: eigið ágæti),
sem telst vera orðin hans sérgrein
– óminnugur orða Snorra um, að
oflof er háð. Áður en forsetinn
flutti ræðuna hafði eistneski utan-
ríkisráðherrann á orði, að dætur
hans ungar væru í sjöunda himni,
af því að þeim hefði hlotnast sú
náð að taka í höndina á átrúnaðar-
goði sínu – poppstjörnu, sem væri
þekkt sem hin eistneska „Lady
Ga Ga“. Nærstaddur landi vor,
sem heyrði þetta, missti þá út úr
sér: Heldurðu að þær verði nokk-
uð minna upp með sér af því að fá
að taka í höndina á okkar íslenska
„President Ga Ga“?
Það er ekki í lagi, að forseti
sem enga ábyrgð ber á stjórnar-
athöfnum, brigsli þeim ráð-
herrum, sem axla alla ábyrgðina,
um landráð – án þess að það kalli á
nokkur viðbrögð. Íslendingar eiga
að vísu að vita um ábyrgðarleysi
forsetans og geta þess vegna látið
eins og orð hans séu ábyrgðar-
laust blaður. Öðru máli gegnir
um útlendinga. Þeir vita margir
hverjir ekki betur en, að forset-
inn sé æðsti valdamaður þjóðar-
innar og að hann tali fyrir hönd
íslenskra stjórnvalda. Sá mis-
skilningur getur reynst þjóðinni
dýr, þegar milliríkjasamningar,
sem varða brýnustu þjóðarhags-
muni, eru í húfi. Lítt dulin andúð
forsetans á Evrópusambandinu og
flestu sem því viðkemur, er t.d.
þegar orðið milliríkjavandamál.
Það fer t.d. ekki framhjá neinum,
þegar forseti landsins brigslar
Norðurlandaþjóðum og Pólverjum
– sem redduðu okkur eftir gjald-
þrot seðlabankans – um fjandskap.
Þvílík ósvífni.
Ríkisstjórn Íslands getur ekki
látið svikabrigsl forsetans eins
og vind um eyru þjóta. Ef forset-
inn sér ekki sjálfur sóma sinn í að
gæta tungu sinnar, geta ábyrgir
stjórnmálaleiðtogar – eins og ráð-
herrar utanríkis- og ríkisfjármála
– ekki lengur leyft sér að láta hjá
líða að svara fullum hálsi – þegar
forsetinn fer yfir strikið. Þeim er
skylt að taka af tvímæli um, hverj-
ir beri ábyrgð á íslenskum þjóðar-
hagsmunum.
Eða á bara að útskýra málið
fyrir viðsemjendum okkar með
sögunni af „Lady Ga Ga“?
Margir látast árlega í umferðarslysum hér á landi auk þess sem hundruð slasast alvar-
lega, oft af því að einhver fór óvarlega eða sýndi
af sér vítavert gáleysi. Þar sem hraðinn var of
mikill miðað við aðstæður. Á einu augnabliki
breyttust þannig aðstæður þúsunda manna sem
eiga um sárt að binda. Margar fjölskyldur í land-
inu, nánir vinir og samstarfsfélagar fórnar-
lamba umferðarslysanna þekkja þá sögu vel.
Fólksbíllinn er stundum kallaður þarfasti
þjónninn í nútíma þjóðfélagi og hefur leyst
gamla vininn, íslenska hestinn, af hólmi. Metn-
aður er síðan fyrir sífellt kraftmeiri bílum sem
eiga líka að vera öruggari við verri aðstæður
og meiri hraða. Skriðvörn, bremsuvörn svo eitt-
hvað sé nefnt auk líknarbelgjanna góðu. En bíll-
inn getur sannarlega verið manns versti óvinur,
ef ekki er farið varlega og hann misnotaður. Þar
sem lögmálið um fallþyngd hundraðfaldast alltaf
með hraðanum sem ekið er á.
Tölvuleikir eru sýndarveruleiki sem ganga oft
líka út á sem mestan hraða. Eftirvæntingin hlýt-
ur því að vera mikil þegar út í raunveruleikann
er komið og bílprófið er í höfn hjá yngstu öku-
mönnunum. Að endurtaka leikina í raunverulegu
umhverfi. Þar sem reynsluleysi, kæruleysi og
sýndarmennskan verður hættuleg blanda í öfl-
ugum bíl. Þeir sem eldri eru vilja því miður oft
einnig vera „með í leiknum”. Og þótt hæfnin til
aksturs sé ef til vill meiri, er pirringur og óþol-
inmæðin oft meiri. Reynslan kemur að litlum
notum þegar stórir sénsar eru teknir. Þar sem
fegurð umhverfisins er raunveruleg, en skilyrð-
in á veginum djöfulleg.
Sumir segja að slys séu bara ákveðin líkindi
að óheppni. Að sumu leyti satt en oftar ekki, sér-
staklega þegar umferðarslysin eiga í hlut og sem
í flestum tilvikum má koma í veg fyrir. Ekki síst
alvarlegustu slysin þar sem hinn slasaði „var
jafnvel í rétti“. Þau forðumst við best með því að
keyra hægar og sýna aðgát og kurteisi. Og láta
ekki náungann koma okkur sífellt úr jafnvægi,
jafnvel þótt hann skori okkur á hólm, í kapp-
akstur á stálhestinum sínum.
Áhrifaríkustu verkefni lögreglunnar og
Umferðarstofu eru að tryggja eins og hægt er
umferðaröryggi vegfarenda og halda umferðar-
hraðanum ávallt niðri. Þakka má fyrst og fremst
þeim þann stóra ávinning sem náðst hefur hér
á landi, þrátt fyrir allt, að fækka alvarlegustu
umferðarslysunum umtalsvert. Á götum borgar-
innar ekkert síður en úti á þjóðvegunum þar sem
hárfín brotin lína sker samt sem áður allt of oft
á milli lífs og dauða.
Eftir nokkra áratuga starf á Slysa- og bráða-
móttöku ætti maður að vera kominn með þykkan
skráp. En sárin eru misalvarleg og víst er að
sárin úr alvarlegustu bílslysunum eru ekki nein
smásár. Það eina sem aldrei venst í starfinu. Ef
aðstæður hefðu verið aðrar þegar mestu máli
skipti í lífi fórnarlambanna. Jafnvel þegar lífið
var rétt að byrja og tíminn framundan virtist
svo óendanlega langur og bjartur. Ekkert er jafn
ömurlegt og að sjá hvað eitt andartak í fávisku
getur skipt miklu máli, í lifandi lífi. Síðan er það
sorgin og margir hugsa sinn gang, en því miður í
allt of stuttan tíma.
Ríkisstjórn Íslands getur ekki látið svika-
brigsl forsetans eins og vind um eyru
þjóta.
Eftir nokkra áratuga starf á
Slysa- og bráðamóttöku ætti
maður að vera kominn með þykkan
skráp. En sárin eru misalvarleg og
víst er að sárin úr alvarlegustu bíl-
slysunum eru ekki nein smásár. Það
eina sem aldrei venst í starfinu. Ef
aðstæður hefðu verið aðrar ...
Lady Ga Ga?
Er hægt að gera eitthvað til að breyta þessum heimi? Eru
vandamálin ekki svo mörg og yfir-
þyrmandi, fátæktin og misskipt-
ingin svo gríðarleg? Við endur-
teknar hörmungarfréttir utan úr
heimi getur verið auðvelt að draga
þá ályktun. Þá er ágætt að hafa í
huga að mikill árangur hefur
þegar allt kemur til alls náðst á
mörgum sviðum.
Á tíu árum hefur tíðni nýrra HIV-
tilfella dregist saman um fjórð-
ung á heimsvísu. Nærri 7 milljón-
ir manna fá auk þess reglulega lyf
við alnæmi, samanborið við nokkur
þúsund áður. Á fimm árum hefur
dauðsföllum fækkað um 20%.
Of mikið af tölum? Hugsum í stað-
inn um ófríska konu sem grunar að
hún sé með HIV. Hún er ótta slegin
því ef hún er smituð eru verulegar
líkur á að barnið hennar smitist.
Auk þess veit hún að mögulega
mun hún deyja frá barninu á næstu
árum. Hræðileg staða? Góðu frétt-
irnar eru að leiðir til að draga úr
líkum þess að barnið smitist eru
vel þekktar.
Með því að kanna áður en að fæð-
ingu kemur hvort ófrísk kona sé
HIV-smituð er hægt að grípa til ráð-
stafana. Aðgengi mæðra í þróunar-
löndum að þessari þjónustu hefur
stóraukist og æ fleiri konur gang-
ast undir HIV-próf – raunar fjölg-
aði þeim um fjórðung einungis á síð-
asta ári.
Árið 2005 fengu 15% af ófrísk-
um konum með HIV þartilgerð
lyf. Nokkrum árum síðar voru þær
orðnar yfir 50%! Við meðferð stór-
dregur úr líkum á að barnið smit-
ist, auk þess sem móðirin þarf ekki
að búa við lamandi ótta um að lifa
ekki af.
Það er sorglegt að nánast öll þau
börn sem eru HIV-smituð fengu
vírusinn frá móður sinni; á með-
göngu, í fæðingu eða með brjósta-
gjöf. Þessu er hins vegar hægt að
breyta – og þessu er verið að breyta.
Það eru góðar fréttir.
Góðar fréttir
Umferðarhraðinn og slysin
Þróunarsamvinna
ber ávöxt
Inga Dóra
Pétursdóttir
framkvæmdastýra UN
Women á Íslandi
Stefán Ingi
Stefánsson
framkvæmdastjóri
UNICEF á Íslandi
Icesave
Jón Baldvin
Hannibalsson
fv. utanríkisráðherra
Umferð
Vilhjálmur Ari
Arason
læknir