Faxi - 01.12.1964, Blaðsíða 61

PÉTUR BJARNÁSON FRÁ HÁKOTI
Pétur Bjarnason frá Hákoti í Njarðvík-
urn suður, var einn af merkustu bændum
á Suðurlandi á síðari hluta 19. aldar. Hann
bjó þó aðeins 20 ár, frá 1864 til 1884, á
smábýli. En hann gerði þar þau mann-
virki og bjó því rausnarbúi, að býli hans
var líkast vel setnu höfðingjasetri. Hann
reisti þar íbúðarhús úr timbri, með þeim
fyrstu í því héraði utan kauptúna, svo og
öll önnur bæjarhús og peningshús, hlöður,
sjómannahús, geymsluhús heima og við
sjó, fiskihús o. fl., öll vönduð, ýmist úr
timbri eða með grjótveggjum og torfþaki
(járnþök þekktust þá ekki). Ennfremur
byggði hann: skiparétt úr grjóti fyrir 8
skip og báta, bryggju úr grjóti og timbri
(30x3 álnir), skipaklöpp (bólverk) úr
grjóti og timbri til varnar gegn sjávargangi,
90 álna langa, sjávargarð úr grjóti með-
fram allri jörðinni sjávarmegin, steinstétt
kringum öll heimahúsin, matjurtagarða,
safnforir o. fl. Túnið sléttaði hann því
nær allt, og lendingu jarðarinnar bætti
hann með mjög miklum kostnaði.
Sjómennsku stundaði Pétur með fram-
úrskarandi dugnaði, var formaður frá því
er hann var 15 ára, aflaði með þeim beztu
°g kenndi mörgum sjómennsku, er síðar
urðu góðir formenn. Hann var manna
fremstur með allar björgunartilraunir, og
bjargaði sjálfur oftar en einu sinni. Hann
lét smíða 5 vönduð skip, varð fyrstur til
að smíða áttæring fyrir sunnan Hafnar-
fjörð og stundaði fyrstur manna siglingar
1 sunnanverðum Faxaflóa. Þá er hann lét
af búskap, hafði hann róið samtals 2450
sjoróðra og farið 137 lengri sjóferðir. Aldrei
hlekktist honum á í öllum hans sjóferðum.
Þegar snemma á búskaparárum Péturs,
veitti Húss- og bústjórnarfélag Suðuramts-
lns honum 20 rd. verðlaun „fyrir sérlegan
^ugnað til sjós og lands.“
A síðari árum sínum sótti hann um
heiðurslaun af vöxtunum af styrktarsjóði
Kristjáns konungs 9.; en þrátt fyrir það,
þó að það væri kannast við, að hann væri
slíks maklegur, varð þó ekki úr því, að
hann fengi þau, — mun hafa þótt of seint.
Hreppstjóri var Pétur í 10 ár, og síðan
hreppsnefndarmaður meðan heilsa hans
leyfði. Sýndi hann þar dugnað sem annars
staðar, samfara stökum lipurleik.
Pétur var fæddur í Hákoti 13. nóv. 1835
°g olst þar upp með föður sínum. Hann
Var snemma hinn mesti atgjörvismaður,
Pétur Bjarnason.
sem meðal annars má sjá á því, hve ungur
hann varð formaður. En eigi tók hann við
búsforráðum fyrr en hann var kominn
undir tvítugt. Hann var kvæntur Krist-
ínu Jóhannsdóttur, prófasts í Hruna. Áttu
þau 10 börn, og náðu 4 þeirra fullorðins-
aldri.
Búskap sinn byrjaði Pétur með fremur
litum efnum. En þrátt fyrir öll þau miklu
og kostnaðarsömu mannvirki, er hann lét
gera, framúrskarandi rausn og hjálpsemi
við alla, sem til hans leituðu, og mikla
ómegð, græddist honum vel fé, og var
hann jafnan góðum efnum búinn meðan
hann bjó, enda var hann þá mjög reglu-
samur í hvívetna. A búskaparárum sínum
galt hann samtals kr. 390,47 á manntals-
þing, en kr. 1029,67 til sveitar.
En sjaldan hefir hamingjuhjólið reynzt
svo valt sem hér, og á skömmum tíma
lagðist þetta blómlega heimili að kalla
mátti í auðn. Arið 1884 missti Pétur konu
sína og um sama leyti sýktist hann af
geðveiki. Heimilið varð þegar upptækt;
börnin, sem þá voru flest ung, voru tekin
burt; og með efnin fór svo, að þau gengu
til þurrðar á skömmum tíma. Þessi veik-
indi hans stóðu í 7 ár, og er þeim linnti
var allt farið, en hann þá svo kominn að
aldri og kröftum, að hann treystist ekki
til að byrja á nýjan leik, enda var heilsan
alltaf nokkuð vangæf upp frá því. Hann
vann þó fyrir sér og var oft í siglingum.
í nokkur ár var hann umsjónarmaður með
farþegum á strandferðaskipum, og eitt
sinn komst hann til Khafnar. A einni af
þessurn ferðum sínum sýktist hann af
lungnabólgu. Hann var þá staddur á Akur-
eyri, lagðist þar á spítala og dó þar eftir
stutta legu, 27. júní 1899.
Pétur var hár maður vexti, gervilegur á
velli og fríður sýnum, hreinn á svip og
hreinn í lund. Hann var vel greindur
maður og nokkuð „lesinn", en eigi hafði
hann verið settur til mennta í æsku. Hann
var glaðlyndur mjög, meðan hann naut sín,
og manna skemmtilegastur í umgengni.
Studdi það, ísamt gestrisni hans, greiða-
semi og góðvild, að þeim óvenjulega miklu
vinsældum er hann naut víðsvegar, sér-
staklega á velgengnisárum hans, en einnig
síðar hjá þeim, er bezt þekktu hann. I vott-
orði því, er fylgdi umsókn hans um kon-
ungsverðlaunin — og flest um fram-
kvæmdir hans er hér tekið úr — kváðu 2
merkir nágrannar hans svo að orði, „að
hann hefði alla tíð í öllu tilliti reynzt ein-
hver mesti og sannasti heiðursmaður, sem
þeir hefðu þekkt.“
Börn Péturs, sem fullorðinsaldri náðu
voru þessi: Jóhann Páll sýslumannsskrifari
á Stórólfshvoli, Bjarni kennari á Þingeyri
við Dýrafjörð, Helga kona Arna organista
Eiríkssonar í Rirna við Selárdal og Guð-
ríður ógift í Oddgeirshólum í Flóa.
V. B. (Óðinn, ágúst 1908).
Skrítlur
Dómarinn: „Þér hafið þá ekki ætlað að
berja manninn yðar?“
Konan: „Jú, en ég ætlaði ekki að brjóta
stólinn.“
Óli: „Hefir þú heyrt það, að í Ameríku
fæddist nýlega drengur, sem var svartur
yfir hálfan líkamann?"
Pétur: „Nei, það er hræðilegt. En hvernig
var þá hinn helmingurinn á litinn?“
Óli: „Hann var líka svartur."
Borgarbúi: „Hefir verið mikill snjór hjá
þér í vetur?“
Sveitabóndi: „Ó, já. En það var samt miklu
meiri snjór hjá honum nágranna mínum.“
Borgarbúinn: „Hvernig stóð á því?“
Bóndinn: „Jörðin hans er miklu stærri en
„ ' U
min.
Hr. A.: „Það eru ljótu vandræðin þetta
með vatnsleysið hérna í bænum. Eg býst við
að það endi með því, að maður fái alls ekkert
vatn.“
Frú B.: „Já, það segið þér vissulega satt.
Við verðum að nota sama vatnið mörgum
sinnum.“
Ungfrú C.: „Þið notið það þó vonandi fyrst
til drykkjar.“
F A XI — 213
L