Faxi - 01.05.1982, Qupperneq 14

Ágrip afskólasögu
Vatnsleysustrarxdarhrepps
1872-1982
HÖFUNDUR SIGURÐUR HALLMANN ÍSLEIFSSON
Saga Brunnastaðaskóla
Brunnastaðaskóli var settur á
laggirnar 1. október 1872. Hann
var byggður á Suðurkotslandi í
Brunnastaðahverfi og átti þar hálf-
lenduna. Tildrög að því að skólinn
var byggður á Suðurkotslandi
voru þau að uppboð var haldið á
svokallaðri Brunnastaðatorfu og
voru kaupendur þrír: Guðmundur
ívarsson sem keypti helming og
Egill Hallgrímsson og Jón Breið-
fjörð sinn fjórðung hvor. Hálflend-
una gáfu þeir skólanum.
Séra Stefán Thorarensen
prestur á Kálfatjörn var aðalhvata-
maður að stofnun skólans. Hann
stóð að samskotum til byggingar
hans og einnig var haldin hluta-
velta. Þó fór svo að samskotin
nægðu ekki alveg og þá var tekið
það ráð að fá lán úr svonefndum
Thorcillissjóði, sem var stofnaður
eftir lát Jóns Þorkelssonar fyrrum
Skálholtsrektors 1759. Sjóðurinn
hafði það markmið að kosta
fræðslu fátækra og munaöarleys-
ingja í átthögum Jóns. Brunna-
staðaskóli hlaut árlegan styrk úr
sjóðnum.
Maðurinn sem byggði skólann
hét Stefán og var hann kallaður
snikkari, þá bóndi í Minni-Vogum,
Vogum. Það var mikið verk og
erfitt, kaupið var 2-3 krónur á dag.
Verkið hófst í júní og lauk sama ár
eða 1. október 1872. Allt timbur
var aðkomið frá Reykjavík. Skóla-
húsið var hin myndarlegasta
bygging í þá daga. Það var byggt
úr timbri, 16 álnir á lengd og 14
álnir á breidd og var það loftbyggt.
[ norðurenda þess á neðri hæð var
kennt í stórri stofu. Fyrsti kennari
skólans var Oddgeir Guðmund-
sen lengst af prestur í Vest-
mannaeyjum.
Skólinn var einskonar miðstöð
sveitarinnar, þangað var t.d.
sendur allur póstur svo börn gætu
farið heim til sín með hann.
Thorcillissjóður greiddi aðeins
skólagjald fyrir þau börn sem
komu frá fátækustu heimilunum.
Kennsla byrjaði 1. október með
29 börnum.
Skólinn starfaði alla virka daga
til síðasta dags í mars. Kennari
varð að fæða og klæða sig en
hafði ókeypis hús og hita, hann
lagði sér einnig til Ijós. Hann hafði
alla umsjón með skólanum, fjár-
mál og niðurröðun á kennslu. Þar
var kennt: lestur, skrift, kver,
biblíusögur og tvo seinustu vet-
urna fengu þeir bestu tilsögn í
landafræði, sögu og einnig
dönsku.
Kennsla byrjaði klukkan tíu ár-
degis og stóð til kl. 2 alla virka
daga. Börnin þurftu að ganga í og
úr skóla og var það langur gangur
því sveitin var strjálbýl. Kennari
gekk mjög stranglega eftir því að
börnin kæmu daglega í skólann
og var vont veður ef börnin létu sig
vanta í skólann.
Séra Stefán geðri allt sem hann
gat til að skólinn næði tilgangi sín-
um og vandaði vel til kennara. Á
lofti skólans bjuggu hjón sem sáu
um að hirða skólastofuna og
leggja í ofninn sem var staðsettur í
miðri stofunni, fyrir það fengu þau
ókeypis húsvist. Flest voru böm í
skólanum 39 og kennari oftast
einn, þó hjálpaði Daníel Grímsson
sem bjó á efri hæð hússins honum
með kennslu í reikningi en hann
kenndi þeim sem voru á byrjunar-
stigi. í þá daga var siður að læra
allt utan bókar og höfðu börnin
mikinn ótta af kennurum ef þau
lærðu ekki allt.
Norðurkotsskóli
Árið 1903 eða þar um bil var
byggt í Norðurkoti á Vatnsleysu-
strönd skólahús sem stendurenn,
það er allstæðilegt þó ekki hafi
það verið notað lengi. Það stendur
milli Kálfatjarnar og Þórustaða.
Húsið er járnklætt timburhús með
hvítmáluðum veggjum, portbyggt
með svörtu þaki og snýr gafli að
veginum. Ætlunin var að íbúð yrði
uppi í risinu en kennsluhúsnæði
niðri og þannig var það fáeina vet-
ur. Fyrsti kennari var þar gamall
maður er Sigurgeir hét. Síðan tók
Hjörtur Fjeldsted við en hvorugur
kenndi þar lengi. Síöast kenndi í
skólanum prestur, sem sat að
Kálfatjörn, séraÁrni Þorsteinsson.
1. sept. 1902 segir séra Ámi í
bréfi til stiftsyfirvaldanna:
Hinn gamli barnaskóli þarfmikill-
ar viðgerðar við áður en kennsla
getur hafist í haust og mun sú við-
gerð kosta töluvert fé, einnig þurf-
um við að byggja barnaskóla á
inn-ströndinni. Því að stofa sú er
kennt var i i fyrra fæst nú eigi leigð.
Við höfum því ráðist i að taka allt
að 600 kr. lán til þessarar skóla-
byggingar sem við álitum afar
nauðsynlega þar sem hér eru um
20 börn sem myndu annars fara á
mis við skólakennslu og eru flest
þeirra á heimilum sem ónóga,
litla eða jafnvelsvo að segja enga
tilsögn geta veitt börnunum.
(Heimild: Bréf sr. Árna hjá
Ólafi Þ. Kristjánssyni).
10. júlí 1903 sendir séra Árni
aftur bréf til yfirvaldanna, þar biðúr
hann þau um:
Suðurkotsskóli í Brunnastaðahverfi. Notaður til ársins 1943. (Stækkaður 1907-1908).
FAXI - 86