Faxi - 01.06.1984, Síða 18

ÓLAFUR ODDUR JÓNSSON:
FRIÐARVIKAN1984
HVAÐ SAMEINAR, HVAÐ SUNDRAR?
Undirbúningur friðarvikunnar
var bæði langur og strangur. Menn
lögðu mikið og gott starf af mörk-
um sem vert er að virða og þakka
ásamt því starfi sem unnið var í
Norræna húsinu. Megin markmið-
ið, að vinna að friði, sameinaði
okkur, en menn greindi á um leið-
ir, eins og eðlilegt má teljast í lýð-
ræðisríki, þar sem menn játast
ekki undir tilskipanir að ofan.
Frá mínum sjónarhóli séð skipt-
ust menn í tvo hópa. Annars vegar
þá, sem vildu skapa umræðu um
friðarmálefni á breiðum grund-
velli, og hins vegar þá sem vildu
koma sínum pólitísku málefnum á
framfæri og töluðu oft á tíðum eins
og hefðu einkarétt á friði.
Pað er ljóst, að það er hægt að
fylla frið og friðarbaráttu annar-
legu inntaki. Menn hafa jafnvel
háð stríð í nafni friðar, rétt eins og
Jón Baldvin Hannibalsson, alþing-
ismaður, sýndi fram á á dramatísk-
an hátt með sendiráðsriturum
stórveidanna eitt kvöldið í vik-
unni. Við verðum einnig að gera
okkur grein fyrir því að alræðisríki
getur blásið í herlúðra á einum
stað en friðarpípur á öðrum og þar
með sett falskt gengi í umferð.
Stundum hafði ég á tilfinning-
unni, að þeir sem unnu að undir-
búningi væru svo uppteknir af
vandamálum heimsins, að þeim
láðist að sýna náunga sínum, sem
sat við hliðina á þeim, skilning og
friðarvilja. Ef friðarhópar geta
ekki sett niður deilumál á heima-
velli mun rödd þeirra ekki ná út í
hinn stóra heim.
Það var grundvallar afstaða
þjóðkirkjunnar, biskups, kirkju-
ráðsmanna og þeirra sem störfuðu
í friðarhópnum, að þeir sem skil-
greindu sig sem friðarsinna fengju
að taka þátt.
Það sjónarmið varð ofan á innan
udirbúningsnefndar, ekki síst fyrir
tilstilli lækna og kirkjunnar
manna, eins og friðarvikan gaf
reyndar til kynna. Við, sem störf-
uðum innan friðarhóps kirkjunn-
ar, fengum á okkur högg í þessu
sambandi. Innan undirbúnings-
nefndar sáu menn í okkur ,,bláa
kardinála“, en í Dagblaðinu var
okkur aftur á móti líkt við „rauða
kardinála" og talað á auvirðilegan
hátt um þjóðkirkjuna sem
„evangelísk sovéska kirkju“.
Það er ekki von á góðu þegar lit-
blindir stýrimenn fara að tala um
liti.
Hvert stefnir
Varðandi stefnumál þjóðkirkj-
unnar vil ég benda á ályktun
prestastefnu 1982, þarsem m.a. er
minnt á ,,að friður sé afleiðing af
réttlæti í samskiptum manna og
verði aðeins tryggður að réttlæti
ríki“ og enn fremur áskorun
kirkjuþings 1983, þar sem þingið
lýsir samstöðu með þeim samtök-
um ,,sem vinna að friði, frelsi og
mannréttindum á þeim grundvelli
sem Kristur boðar“. Báðar þesstir
yfirlýsingar geta menn kynnt sér
frekar hafi þeir áhuga.
í þeim er fyrst og fremst tekið
undir kristnar viðmiðanir fremur
en að einhverju sé hafnað á þeirri
fórsendu að það sé ókristilegt. Það
er tvennt ólíkt að mæla með mark-
miði, sem kristna menn kann að
greina á um leiðir að, en að segja
mönnum blátt áfram að markmið
kirkjunnar sé og eigi að vera ein-
hliða afvopnun, svo dæmi sé tekið.
Rétt eins og þeir sem eru á önd-
verðum meiði séu annars flokks
kristnir menn.
Flestir geta sameinast um grund-
vallar viðmiðanir, en menn geta
sjaldnast sameinast um ákveðnar
áætlanir eða leiðir. Friðarhreyf-
ingin verður að leggja rækt við
grundvallaratriði, en veita mönn-
um frjálsræði að öðru leyti, ella
gliðnar hún í sundur. Ég fæ ekki
skilið hvemig mönnum fallast
hendur þegar vamarsinnar skil-
greina sig sem friðarsinna. Menn
hafa lagt á það áherslu að varast
beri að skapa sér óvinaímynd.
Ýmsir vilja meina að friðarsinnar
hafi tilhneigingu til þess að fegra
andstæðinginn, en sverta um leið
ýmislegt í fari heimamanna, eins
og t.d. afstöðu vamarsinna.
Af yfirlýsingu prestastefnu ’82
og kirkjuþings ’83 er ljóst að kirkj-
unnar menn vilja standa vörð um
kristileg og vestræn gildi. Það er
Sr. Ólafur Oddur Jónsson.
blátt áfram skylda stjómvalda
þegnanna vegna. Enginn lýðræðis-
sinni er reiðubúinn að versla með
mannréttindi. Við emm nú spurð
hvort friður án frelsis sé raunhæfur
friður? Frelsið er vesturlandabú-
um jafn sjálfsagt og andrúmsloft-
ið, en jafnframt hefur verið á það
bent, að menn geri sér ekki grein
fyrir því fyrr en þeir em teknir
kverkataki.
Friðurinn sprettur af rótum rétt-
lætis og kærleika. Hlutverk okkar
er því að hlúa að þeim rótum.
Guðfræðingurinn Reinhold Nie-
buhr var einn þeirra manna sem
mótaði kristið raunsæi og afstöðu
margra kristinna manna til al-
þjóðamála. Hann telur að syndin
og firringin í mannlegum sam-
skiptum sé sprottin af þeirri stað-
reynd að maðurinn sé endanlegur,
en um leið hæfur til að hugsa, vona
og dreyma. Syndin og firringin eru
þannig fólgin í hrokanum. Maður-
inn neitar að kannast við takmark-
anir sínar og ætlar sjálfum sér það
sem tilheyrir Guði.
Hrokinn birtist í valdahroka og
misbeitingu valds, sem við sjáum
allt í kringum okkur. Hroki þekk-
ingarinnar er einnig til staðar.
Maðurinn telur sig hafa allan sann-
leikann og ekkert nema sannleik-
ann. í þriðja lagi er til siðferðilegur
hroki, sem birtist hjá faríseanum,
sem notar gæsku sína, trú og jafn-
vel friðarvilja til þess að upphefja
sig.
Hroki mannsins birtist oft sem
samkennd með þjóðfélagshópum,
þjóðum, stéttum, kirkjum og kyn-
þáttum. Maðurinn finnur sig ör-
uggan með því að sameinast valdi,
þekkingu og gæsku hópsins. í al-
þjóðasamskiptum kemur sjálfs-
réttlæti þjóðar oft í ljós og það
kemur iðuleg í veg fyrir friðsamleg
samskipti. Þetta birtist í því að
stórveldin fara að rífast ,,eins og
reiðir hafnarverkamenn”, svo ég
noti lýsingu tímaritsins Newsweek
um samskipti stórveldanna 1983.
En Niebuhr gerði mönnum
einnig grein fyrir nauðsyn valdsins
í veraldlegum heimi. Hann benti á
að lýðræðið sé nauðsynlegt vegna
þess að enginn er nógu góður til að
hafa algjört vald yfir öðrum. A
einum stað segir hann:
„Hæfileiki mannsins til hins
góða gerir lýðræðið mögulegt, en
tilhneiging hans til hins illa gerir
það nauðsynlegt”. Hann var það
raunsær að sjá að margt í siðaboð-
skap Biblíunnar er „ómögulegur
möguleiki”. Jesús kenndi hið full-
komna og algjöra og þess vegna
óframkvæmanlega sbr. Fjallræð-
una.
Það er eftirtektarvert að það
gerði hann í ljósi þess að heimur-
inn væri að líða undir lok. Er hugs-
anlegt að sumir friðarsinnar boði
einmitt hið algjöra og ófram-
kvæmanlega á sömu forsendu,
þeirri, að heimurinn sé að líða
undir lok? En Reinhold Niebuhr
benti einnig á möguleikana og
tækifærin, enda þótt að hann gerði
sér öðrum betur grein fyrir því „að
þau ríki sem við byggjum eru ekki
þau ríki sem við biðjum um.“
Naglaförin á höndum Krists fá
okkur til að sjá heiminn raunsæj-
um augum og við gerum okkur
grein fýrir því, að kærleikurinn
getur krafist þess að við snúumst til
varnar náungans vegna. Menn
eiga erfitt með að sjá hulinn kær-
leika að baki valdi sem heldur hinu
illa í skefjum, vegna þess að við
lítum á kærleikann frá andlegu
sjónarhorni fyrst og fremst. Ef til
vill er hollt fyrir okkur að rifja upp
að góði hirðirinn gætir sauðanna.
150-FAXI