Bankablaðið - 01.12.1981, Blaðsíða 19

L
Átthagafræði
Seðlabankans
á nýja staðnum
Við litlu víkina, þar sem öldur norð-
austanáttarinnar lemjast upp að Austur-
garði og Skúlagötu og Kolbeinshaus
reynir að brjóta brimið, þar mun Seðla-
banki íslands reisa mikla stjómstöð fyrir
íslenskt bankakerfi og efnahagslíf. Stað-
urinn lætur lítið yfir sér og fæstir vita,
sem leið eiga um, að óvenju fjölbreytileg
og merk saga hefur hér gerst.
Þar sem við í Bankamannaskólanum
þurfum oft að ræða málin í sögulegu
samhengi, hverfum við iðulega aftur í
tímann í samræðum okkar í kennslu-
stundum. En íslensk bankasaga er mjög
stutt, aðeins 100 ár. Við söknum þess að
geta ekki rakið hana lengra aftur. Nú ber
aftur á móti svo vel í veiði, að höfuð-
stofnun bankakerfisins verður sett niður
á þennan sagnaríka stað, þannig að með
því að tengja bankasöguna við átthaga-
fræði Seðlabankans á nýja staðnum, má
rekja þráðinn langt aftur og spinna
hann gegnum alla helstu viðburði sögu
okkar og alla þætti atvinnulífs okkar.
„Þar fornar súlur flut’á land“
Einn sérstæðasti og þjóðlegasti at-
burður landnámsins er tengdur öndvegis-
súlum Ingólfs og hvemig hann fól goð-
unum í hendur örlög sín. Svo segir í
Landnámu: „Vífill og Karli hétu þrælar
Ingólfs. Þá sendi hann vestur með sjó að
leita öndvegissúlna sinna . . . Fundu þeir
öndvegissúlur hans við Arnarhvál fyrir
neðan heiði . . . Ingólfur tók sér bústað
þar sem öndvegissúlur hans höfðu á land
komið. Hann bjó í Reykjavík”.
Fáar þjóðir eiga sér slíkan fjársjóð
sem Landnáma er með svo skýrar lýsing-
ar á uppruna sínum og landnámi. Það er
einstætt, að þar sem fyrsti landneminn
byggði sér bólstað skyldi mörgum öldum
síðar rísa höfuðborg landsins. Staðurinn
sem goðin völdu með þessum sérstæða
hætti hlýtur því að vera stórmerkur.
Arni Óla, sá afkastamikli rithöfundur
um sögu höfuðborgarinnar, vildi meina.
að Arnarhváll sá, sem Landnáma til-
greinir, sé ekki hóllinn, sem nú heitir
Arnarhóll og stytta Ingólfs stendur á,
heldur nokkuð hár klettur, sem gekk
fram í sjóinn í norðvestur frá hólnum.
Kletturinn var með hömrum í sjó fram,
en teygði sig svo upp í holtið fyrir austan
með sendnar fjörur til beggja handa.
Þessi klettur hét í upphafi Amarhváll, en
eftir býli, sen nafn tók af þessu áberandi
kennileyti, var reist á nærliggjandi hól,
hafi örnefnið færst til af klettinum og yfir
á hólinn og síðar breyst í Amarhóll. Ör-
nefnið Arnarhváll var svo ekki notað
lengur og kletturinn nafnlaus um tíma.
Að lokum fékk hann svo nafn af bænum
og var kallaður Arnarhólsklettur. Slík
nafnatilfærsla er þekkt frá öðrum stöð-
um á landinu.
Nafnlaus eða rangnefndur fékk hváll-
inn að standa óáreittur um aldir, að öðru
leyti en því að krappar öldur skullu þar á
og svettust yfir holtin, þegar hann hljóp
upp með útnyrðing á Flóanum.
Býlið Arnarhóll
Ekki er vitað hvenær Arnarhólsjörðin
hlutaðist út úr landnámsjörðinni, en
snemma á miðöldum var þar kominn
bær, sem land átti frá læknum í kvosinni
meðfram fjörunni austur að Rauðarár-
vt'k og eitthvað suður í Þingholtin, rétt
þar sem Bankastrætið er nú. Stundum
var lækurinn kenndur við þennan bæ og
kallaður Arnarhólslækur. Á sextándu
öld eignaðist Viðeyjarklaustur jörðina
og sem kirkjujörð kemst hún undir kon-
ung við siðaskiptin. Fyrsta húsið í þorp-
inu Reykjavík, sem byggt var fyrir aust-
an læk og í landi Amarhóls var tukthúsið
(1764), sem nú hýsir forsætisráðherrann.
Næsta hús þar á eftir var flutt utan af
landi og sett niður þar sem Samvinnu-
bankinn er í dag. Núverandi nafn sitt
fékk þetta stræti vegna húss sem byggt
var í brekkunni næst fyrir ofan tukthús-
ið, einni öld síðar, Landsbankahúsið. ís-
lensk bankasaga hefst því í raun í landi
þessa býlis.
Búskapurinn gekk fyrir sig á Arnar-
hóli á sama hátt og annars staðar á þessu
harðbýla landi. Búsmalinn gekk til beit-
ar í holtunum og mýrarflákunum sem í
milli voru. Um sláttinn hefur þarna stað-
ið fólk á teig, þurrkað hey sitt í flekkjum
og flutt í hlöðu. Kringum bæjarhúsin efst
á hólnum sléttuðu menn lítið tún, sem
stækkaði nokkuð er aldir liðu, jafn-
hliða því sem holtin blésu upp. Þama
hefur sennilega aldrei verið rekinn neinn
stórbúskapur, hvorki með mörgum hjú-
um né með miklu umleikis, heldur frekar
dæmigerður fjölskyldubúskapur, eins og
hann var víðast stundaður. Snjóavetur
Rcykiuvik um IRVi, Skunxinn ycnyur frum i vikinu fvrir nmiri invml.
19