Bankablaðið - 01.12.1981, Blaðsíða 11

Inngangur
A undanförnum árum hafa skotið
upp kollinum ýmis konar stjórntæki,
sem auðvelda eiga rekstur fyrirtækja
og stofnana. Aætlanagerð er eitt
þessara tækja. Bankar hér á landi
hagnýta sér vissa tegund áætlana-
gerðar, eða afkomuáætlun. Hún erí
reynd frekar spá en áætlanagerð, því
í framhaldi af henni er ekki mörkuð
nein leióandi stefna um framtíðina
Spá er samt sem áður mikilvægur
hluti áætlanagerðarinnar. Hún verð-
ur enn mikilvægari, því nákvæmari
sem upplýsingarnar að spánni eru.
Við áætlanagerðina er reynsla fyrri
ára dýrmæt. Áhrifaþættir framtíðar-
innar bæði í þjóðlífinu sjálfu sem ut-
an þess, marka einnig að verulegu
leyti niðurstöður. Spár um þessa á-
hrifaþætti eru þá hafðir til hliðsjón-
ar. Hér getur verið um að ræða verð-
bólguspár, gengisspár, hugsanlega
þróun innflutnings og útflutnings,
útlána og innlána, svo eitthvað sé
nefnt.
Víðast hvar erlendis hefur áætl-
anagerð þróast í áhrifaríkt stjóm-
tæki. Bankar í Bandaríkjunum hafa
allt frá miðjum sjötta áratugnum
notast við áætlanagerð í einhverri
mynd. í dag hefur áætlanagerð hlot-
ið þar viðurkenningu sem nauðsyn-
legt hjálpartæki við stjórnun.
Hér á eftir verður stiklað á stóm
um nokkrar hugmyndir varðandi
áætlanagerð. Þessar hugleiðingar
byggjast að mestu leyti á greinum úr
bókinni ,,The Bankers’Handbook",
revised edition, útgefin af William
H. Baughn og Charles E. Walker.
Bókin var gefin út 1966 og endur-
prentuð 1978 af útgáfufyrirtækinu
Richard D. Irwin, Inc. Stuðst er að
mestu við 22. - 30. kafla bókarinn-
ar.
í fyrstu verður rakið hvað áætl-
anagerð er. Þá verður vikið að upp-
byggingu áætlanagerðarinnar,
hvemig hátta skuli undirbúningi
hennar, markmiðssetningu og eftir-
litskerfis til aðhalds. Því næst verða
athugaðir mælikvarðar, sem nota
má, til að fá vitneskju um árangur af
rekstrinum. Að síðustu er skoðað,
hvernig æskilegast er að haga upp-
lýsingastreyminu, svo að árangur
verði vænlegri.
Hvað er áætlanagerð?
Með áætlanagerð er leitast við að
skilgreina vandamál, leysa þau og
HUGLEIÐINGAR
UM
ÁÆTLANAGERÐ
Guðjón Skúlason, Landsbanka Íslands
taka ákvörðun um framtíðina í fram-
haldi af lausn vandamálanna. Megin
tilgangurinn er því að bæta aðgerð-
argrundvöll framtíðarinnar. Ágóða-
líkurnar eru að sama skapi auknar,
því verðmætum nútíðarinnar er bet-
ur ráðstafað.
Árangur áætlariagerðarinnar
byggist að miklu leyti á aðferðum.
Engin einhlít stefna er til staðar fyrir
bankastofnanir í heild. Sérhver
stofnun er sambland þátíðar og nú-
tíðar stjórnunar, markaða, við-
skiptavina, félagslegra sem þjóðfé-
lagslegra munstra. Áunnin verk-
kunnátta og tækni er mismunandi.
Aðferðir hvers og eins taka því mið
af ofangreindum atriðum. Mark-
miðssetningin hverju sinni hlýtur og
að marka þær aðferðir, sem verða
ofan á. Aðferðir ákvarðast einnig af
því umhverfi sem bankinn starfar í.
Umhverfisþættir eru t.d. efnahags-
og stjórnmálalegir. Þeir eru einnig
landfræðilegs eðlis, sem leiðir til
þess að ákveðin atvinnugrein er ríkj-
andi á viðkomandi stað. Banka-
stofnanir eru því bundnari í mark-
miðssetningunni, m.ö.o. hún ræðst
af umhverfisaðstæðum.
Árangurinn af áætlanagerðinni í
rekstrinum endurspeglast verulega
af, hvemig sjálf áætlanagerðin er
notuð og eftirlitskerfinu beitt (að því
verður vikið síðar). Auk þess er
mikilvægt, til að bæta vinnubrögðin
við áætlanagerðina, að allir sem að
henni starfa skilji tilgang hennar,
hvert skuli stefnt og hvernig. Þá er
góð samvinna þátttakenda óhjá-
kvæmileg, til að bæta árangurinn.
Ofangreindir lykilþættir áætlana-
gerðar vega þungt í stefnumótun
áætlanagerðarinnar. Þó skal hafa
hugfast að verktæknin og þörfin
breytist í tímanna rás, vegna áunn-
innar reynslu og breytinga í um-
hverfi. Þetta kallar á stöðugt endur-
mat og aðlögun að breyttum aðstæð-
um.
í sem skemmstu máli er áætlana-
gerð:
A.
a) Kerfisbundin skilgreining
vandamála
b) Lausnþeirra
c) Ákvörðunartaka
B. Tilgangur:
a) Bæta eiginleika framkvæmda
b) Stuðla þar með aðframtíðar
ákvörðunum, sem auka á-
gróðalíkur og hagræði.
Undirbúningur að áætlana-
gerð
Samkomulag verður að liggja fyr-
ir um rannsóknaraðferðir væntan-
legs árangurs, áður en ráðist er í
sjálfa áætlanagerðina. Hafa skal í
havegum hina gullvægu reglu „end-
irinn skyldi í upphafi skoða.“ Öllum
sem starfa að áætlanagerðinni, skal
kunngert aðstefnt mark og valdar
leiðir. Með þessu verður frekar hægt
að koma í veg fyrir ónauðsynlega
11