Bankablaðið - 01.12.1981, Blaðsíða 21

ar Jörundur stofnaði hundadaganki sitt í
nafni Engelskra. Hann leysti út fangana
úr tukthúsinu á Amarhóli og lét hand-
taka Trampe greifa, fulltrúa danska
kóngsins, erkióvinar englendinga um
þær mundir. Þegar heimsveldum lýstur
saman fljúga sindramir langt og geta
kveikt mikil bál.
Ekki þótti Jörgensen vænlegt að hafa
þetta höfuðpláss ríkis síns óvarið fyrir
gagnáhlaupum. Lét hann því leysingja
sína dunda sér við að reisa vígi, þar sem
best lá við, gegn sókn af sjó. Af glögg-
skyggni herstjórans valdi hann klettinn
sem gekk fram í víkina og þar reistu
menn hans virki eitt mikið. Loks voru
settar í hervirkið sex fallstykki, sem ginu
út á Sundin í átt til Engeyjar, tilbúnar til
að verja konungsdæmi Jörundar, sem
„ríkti méður sóma og sann, eitt sumar á
landinu bláa“. Fáni hins nýja ríkis, þrír
flattir þorskar á bláum feldi, var dregin
við hún á Skansinum, en svo var staður-
inn kallaður um tíma eftir það.
Öllum eru kunn endalok þessa ævin-
týris. Floti hans hátignar Bretakonungs
kom og tók Jörgen höndum án þess að úr
kanónunum á Skansinum yrði nokkru
sinni skotið. Þeir fluttu hann með sér
burt í böndum, eftir að hafa rutt virkis-
grjótinu niður í fjöru og sökkt fallbyss-
unum í sjóinn þarna fyrir utan.
Nú fór að vera skemmra á milli stórra
viðburða við Arnarhólsklettinn. Öld-
urnar fengu ekki nema 40 ár til að mala
niður hleðslugrjótið úr Skansinum í fjör-
unni við klettinn.
Battaríið
Hvort það var vegna þessa brambolts
Jörundar hundadagakonungs eða vegna
menningarstrauma sunnan úr álfu, þá
fóru Mörlandar nú mjög að sækja að
Dönum um frelsi. Stórhuga Islendingar
tóku upp frelsismerkið og hófu mark-
vissa baráttu fyrir sjálfstæði, ekki tii að
koma á fót gamaldags konungsríki, held-
ur nútímalegu lýðræði.
Þjódfundurinn.
Þjóðfundurinn frægi, sem haldinn var
í Menntaskólahúsinu á bakka Amar-
hólslækjarins að áliðnu sumri 1851, var
örlagaríkur þáttur 1 þeirri baráttu.
Trampe stiftamtmaður fann að á slíkum
stundum væri betra að undirstrika vald
sitt með her að bakhjarli og hafði því
með sér 25 danska dáta. Herstöð var
engin í bænum fyrir þetta vaska lið, svo
þeir tóku til við að byggja nýtt vígi, þar
sem Skansinn hafði áður staðið, fremst
frammi á Arnarhólsklettinum. I annað
sinn var minning landnámsmannsins
frjálsa svívirt með hernaðaraðgerðum á
Hválnum, sem goðin höfðu stefnt hon-
um að.
En þrátt fyrir herliðið, sem bjó um sig
á Battaríinu, sem virkið varð nú nefnt,
þá gátu danir ekki kúgað okkur til undir-
gefni. ,,Við mótmælum allir", hrópuðu
þjóðhetjurnar upp í opið geðið á her-
mönnunum. Herinn hvarf á brott og
skildi virkið eftir vopnlaust og ónotað.
Flestar stórborgir heims hafa af ein-
hverjum slíkum virkjum að státa. t.d.
Skansinn í Stokkhólmi. Akerhus í Osló
og Tower ot' London. Ef hernaður hetði
orðið hér meiri á þessuni umbrotatím-
um. má búast við að virkið hefði verið
stvrkt og stækkað, kannski svo mjög að
ekki vrði það aftur niður rifið. En við
fengum frelsi okkar tneð svo friðsamleg-
um hætti, að einsdæmi er. Þess vegna
hlaut tímans tönn að vinna á virkinu litla
fremst á Arnarhólskletti.
það stóð svo hátt upp á hvolnum að
öldurnar náðu ekki að brjóta það niður,
en hinar kunnu Reykjavíkurrigningarog
-hryssingur léku um það sumur sem vet-
ur, svo það féll loks saman og fyrirgerð-
ist. Sjófuglinn sá til þess að hleðslurnar
gréru loks upp og urðu hvanngrænar sem
fallegur skarnhóll.
Utivistarsvæði
í nokkra áratugi var Batteríið útivist-
arstaður fyrir vaxandi fjölda bæjarbúa.
sem gengu þangað út í „spássitúr" á
sunnudögum til að njóta góðviðrisins.
Atorkusamir strákar revndu krafta sína
á að losa um hleðslurnar og léku sér í
byssuleikjum. Piltarnir fóru með stúlk-
um sínum í hvarf við hólinn til að njóta
hins margrómaða sólarlags við Sundin
eða að telja stjörnurnar á fögrum
kvöldum. Sjómannskonur fóru hingað
út þegar stórviðri voru í nánd og
skvggndust eftir bátaferðum fyrir utan
Evjar. Sjómenn í landi gengu með son-
um sínum upp á Battaríið og litu vfir
höfnina, því hvergi var betri sýn vfir
skúturnarglæstuen héðan. Þegarástvin-
ir komu að utan með kaupskipununt.
stóðu menn og veifuðu á Battaríinu.
Margur sveitapilturinn í sinni fvrstu
kaupstaðarferð stóð hér með undrun í
augum vfir athafnaseminni og umferð-
inni á höfninni og álaginu fvrir utan. A
skútuöldinni var oft mikið af stórum
skipum hér samankomin og sum frá
l'ramandi löndum. A þessum árum varð
Reykjavík aðalhöt'n landsjns. stjórnset-
ur þess og menntasetur Battaríið varð
þ\i vettvangur margbrotins mannlifs a
þessum arum.
Það hefði því engan átt að undra að
mektarhjón i bænum vildu eignast Batt-
aríið til að byggja sérskrauthýsi og njóta
þaðan náttúrufegurðar. Jón Vídalín.
krtnsúll og samvinnufrömuður. lör um
aldamótin fram á það við Alþingi. að
kaupa þessa smáspildu úr Arnarhóls-
jörðinni. sem nú var orðin rikiseign.
/Itil'uriu).
21