Morgunblaðið - 14.12.2008, Síða 34

34 Efnahagsmál
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. DESEMBER 2008
Eftir Orra Pál Ormarsson og
Árna Sæberg ljósmyndara
G
óðærið er á enda. Það
hefur víst ekki farið
framhjá nokkrum
manni. Umsvif á bygg-
ingamarkaði hafa verið
mikil á umliðnum árum
og vinnuafl flutt inn í
stórum stíl til að anna
spurn eftir húsnæði. Víða var mikið í lagt enda
komu aurar út um eyru manna og nef – alltént
sumra.
En hvað verður um öll þessi hús og íbúðir núna
þegar laun okkar dauðlegra manna brenna upp í
verðbólgu og gengishruni? Að vísu skal því til
haga haldið að blessuð krónan er eitthvað að
braggast. En skyldi sú hagfellda þróun vera var-
anleg?
Nýhýsin, sem sprottið hafa upp eins og gorkúl-
ur, bíða nú sum hver átekta – kuldaleg og tóm.
Sum fullbúin, önnur hálfköruð. Víða má sjá spjald
í glugga, hangi það ekki hreinlega utan á húsinu:
Til sölu! Fasteignamarkaðurinn fraus í hylnum,
líkt og sumarið forðum, og yfirvofandi er fólks-
flótti úr landi. Það eru ekki bara nýbúar sem
stefna skónum utan, heldur að óbreyttu inn-
fæddir Íslendingar líka. Með einhverjum hætti
þarf fólk að vinna fyrir skuldum sínum.
Hverjir eiga eiginlega að búa í öllum þessum
húsum þegar þetta fólk er gengið úr skaftinu?
Blasir kannski við að launa íslensku sauðkindinni
tryggðina gegnum aldirnar? Búa um hana innan
um keramíkflísar, kamínu og flatskjá? Og bjóða
henni upp á klaufanudd! Alltént hefur hún aldrei
virkað skynsamari blessunin við hliðina á okkur
mannfólkinu en á þessum síðustu og verstu tím-
um.
Tölur mjög á reiki
Tölur um íbúðir í byggingu á höfuðborg-
arsvæðinu eru mjög á reiki. Þá eru tölur um
mannlausar íbúðir sem kunna að vera í sölu-
meðferð líka á reiki og erfitt að átta sig á þeim
fjölda enda fólk skráð á heimilisföng en ekki íbúð-
ir.
Í könnun sem Landsbankinn lét gera og greint
var frá í Morgunblaðinu um miðjan september
kemur fram að þá stóðu um 2.400 nýjar óseldar
íbúðir auðar á höfuðborgarsvæðinu. Ef teknar
eru með íbúðir sem byrjað er á fer talan upp í
5.900.
Grétar Jónasson, framkvæmdastjóri Félags
fasteignasala, getur ekki staðfest þessar tölur en
telur að fjöldinn sé á bilinu 1.000 til 6.000 íbúðir.
„Það er mjög miður að ekki séu til nákvæmari töl-
ur enda óglöggt hvaða aðili á að halda utan um
þessar upplýsingar og misbrestur á því að bygg-
ingarfulltrúar komi þeim til Fasteignamats rík-
isins. Við vinnum nú að því í samvinnu við Samtök
iðnaðarins og Landsbankann með Fasteignamati
ríkisins og Félagi byggingarfulltrúa að finna leið-
ir til að kippa þessu í liðinn, en það er líka allsend-
is óvíst hversu mikill hluti af þessum íbúðum er
klár og hversu mikill hluti er ennþá í byggingu,“
segir Grétar en hjá Fasteignamati ríkisins feng-
ust þær upplýsingar að stefnt sé að því að þjóð-
skrá og fasteignaskrá renni saman til að fá
gleggri mynd af þessu.
Alls eru á bilinu 11 til 12 þúsund eignir til sölu á
höfuðborgarsvæðinu í dag, að sögn Grétars. Þá
hefur komið fram í fréttum að lóðaskil hafa verið
óvenju mikil síðasta kastið en fólk getur skilað
lóðum sem það hefur keypt svo framarlega sem
engar framkvæmdir eru hafnar.
Ingibjörg Þórðardóttir, formaður Félags lög-
giltra fasteignasala, segir allt benda til þess að
óvenju mikill fjöldi íbúða komi til með að standa
auður á komandi vikum og mánuðum en fjöldinn
sé þó ekki eins mikill og margir halda. „Ástæðan
er sú að flutt er inn í margar íbúðir sem skráðar
eru sem húsnæði í byggingu. Í sumum tilvikum
er fólk marga mánuði, jafnvel mörg ár, að koma
sér fyrir áður en matsmenn eru kvaddir á vett-
vang og húsnæði skilgreint sem fullbúið.“
Spurð um örvæntingu byggingaverktaka og
annarra seljenda segir Ingibjörg ýmsar sögur í
gangi, m.a. að verið sé að hengja upp gardínur í
mannlausum fjölbýlishúsum til að trekkja frekar
að. Að því er hún best veit eiga þessar sögusagnir
þó ekki við rök að styðjast.
Öryggi í húsnæðismálum
Í 1. grein laga nr. 44 frá 1998 um húsnæðismál
segir orðrétt: „Tilgangur laga þessara er að
stuðla að því með lánveitingum og skipulagi hús-
næðismála að landsmenn geti búið við öryggi og
jafnrétti í húsnæðismálum og að fjármunum
verði sérstaklega varið til þess að auka möguleika
fólks til að eignast eða leigja húsnæði á viðráð-
anlegum kjörum.“ Grétar bendir á, að aðstæður
séu svo gjörbreyttar í þjóðfélaginu að lög þessi
nái ekki tilgangi sínum nema stjórnvöld grípi til
sérstakra aðgerða á allra næstu vikum. Sér-
staklega verði að koma til móts við ungt fólk sem
hafi hug á að festa kaup á sinni fyrstu íbúð. „Að-
gerðir af þessu tagi myndu ekki hafa sprengingu í
för með sér en mögulega gætu þær stuðlað að
jafnvægi á fasteignamarkaði.“
Ingibjörg segir stéttina aldrei hafa lifað aðra
eins tíma. Markaðurinn sé gaddfreðinn og óviss-
an mikil. „Haldi allir að sér höndum í þjóðfélaginu
skaðast flestar vinnandi stéttir og húseigendur
og lántakendur verða þar verst úti. Því er nauð-
synlegt að hjól atvinnulífsins snúist og þar með
talinn fasteignamarkaðurinn sem er lífæð stórra
starfshópa.“
Erum ekki í stríði
Grétar gerir ekki lítið úr því að ástandið sé
mjög alvarlegt. Það þurfi hins vegar oft ekki mik-
ið til að koma markaðnum af stað að nýju. „Rætt
hefur verið um það síðustu vikur að allt að 25%
verðbólga gæti orðið fyrstu mánuði næsta árs en
svo virðist sem ýmis teikn séu á lofti um að verð-
bólga hjaðni fyrr en gert var ráð fyrir og verði
farin að nálgast verðbólgumarkmið Seðlabank-
ans síðla á næsta ári en slíkt eykur vitaskuld
bjartsýni fólks og léttir því róðurinn. Ef til vill er
það vítamínsprautan sem fasteignamarkaðurinn
þarf á að halda.“
Ingibjörgu þykir mikilvægt að fólk haldi ró
sinni við þessar aðstæður. „Það árar illa, ekki
ætla ég að draga fjöður yfir það. Við megum samt
ekki missa trúna. Það er ekki stríðsástand, húsin
okkar eru ekki ónýt, og fyrr en síðar mun rofa
til.“
Bautasteinar góðærisi
Tómlegt Gríðarlega mikið hefur verið byggt á höfuðborgarsvæðinu á síðustu árum og fyrir vikið viðbúið að fjöldi íbúða muni standa auður á næstunni
almyndin hér að ofan er tekin í Grafarholtinu í Reykjavík yfir nýju byggðina í Úlfarsfellslandi. Hvernig mun ganga að manna allar þessar íbúðir? Mynd
skilti með orðunum: Til sölu. Neðsta myndin er af skrifstofuhúsnæði í byggingu í Hvörfunum í Kópavogi. Háhýsið hér til hliðar rís nú í Höfðatúni í Rey