Morgunblaðið - 18.01.2009, Qupperneq 19

Peningar 19
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. JANÚAR 2009
Eftir Orra Pál Ormarsson
orri@mbl.is
Hinn umdeildi gjaldmiðill íslensku
þjóðarinnar, krónan, skiptist í mynt
og seðla. Að sögn Ingvars A. Sigfús-
sonar, rekstrarstjóra Seðlabanka Ís-
lands, ræðst kostnaður við fram-
leiðslu myntarinnar af málm-
innihaldi hennar, málmverði á
markaði og myntsláttukostnaði sem
stjórnast m.a. af því magni sem sleg-
ið er í einu og hráefniskostnaði.
Kostnaður í íslenskum krónum
ræðst svo einnig af gengi krónunnar.
„Í hvert skipti sem slá þarf nýja
mynt er leitað tilboða. Miðað við þau
verð sem Seðlabankinn hefur fengið
undanfarin ár, umreiknuð yfir í ís-
lenskar krónur á skráðu gengi
Seðlabankans 7. janúar 2009, er
verðbilið frá 3 krónum á mynt upp í
rúmar 11 krónur. Efniskostnaður af
dýrari málmi getur verið meira en
helmingur af sláttukostnaði mynt-
ar,“ segir Ingvar.
Myntin er framleidd í útlöndum.
Prentun á seðlum dýr
Hann segir prentun á pen-
ingaseðlum vandasama og dýra.
Miklar öryggiskröfur séu gerðar til
seðlaprentsmiðja og einnig liggi
mikil rannsóknarvinna á bak við
marga þá öryggisþætti sem notaðir
eru í nútíma seðla. Íslenskir pen-
ingaseðlar hafa verið prentaðir í
Bretlandi í marga áratugi.
„Prentkostnaður ræðst af því
magni sem prentað er í einu og af
þeim öryggisþáttum sem settir eru í
seðlana. Venja er að hafa fullkomn-
ari öryggisþætti í verðmeiri seðlum.
Verð hvers seðils getur verið á bilinu
11 krónur upp í rúmlega 15 krónur
eftir því um hvaða seðlastærð er að
ræða og stærð pöntunar, en miðað
er við skráð gengi Seðlabankans á
pundi 7. janúar 2009,“ segir Ingvar.
Myntin léttari en 1981
Núverandi myntsería hófst 1981.
Þá var sett í umferð 1 króna sem var
úr 75% kopar og 25% nikkel, þyngd
4,5 grömm. Árið 1989 var málm-
innihaldinu breytt í nikkelhúðað
stál. Við það breyttist þyngdin í 4,0
grömm.
Fimm króna myntin sem sett var í
umferð 1981 var líka úr 75% kopar
og 25% nikkel, þyngd 6,5 grömm.
Málminnihaldi var breytt 1996 í
nikkelhúðað stál og við það breyttist
þyngdin í 5,6 grömm.
Tíu króna mynt var sett í umferð
1984. Málminnihald hennar var í
upphafi 75% kopar og 25% nikkel,
þyngd 8 grömm. Málminnihaldinu
var breytt 1996 í nikkelhúðað stál og
þyngd breyttist í 6,9 grömm.
Að sögn Ingvars var breytt um
málminnihald til að lækka fram-
leiðslukostnað.
Árið 1987 var 50 króna mynt sett í
umferð. Málminnihald hennar er
70% kopar 24,5% sink og 5,5% nikk-
el, þyngd 8,25 grömm.
Árið 1995 var 100 króna mynt sett
í umferð með sama málminnihaldi og
50 króna peningurinn, þyngd 8,5
grömm.
Fjölbreyttir öryggisþættir
Árið 1981 var ný seðlaröð sett í
umferð. Það voru 10, 50, 100 og 500
króna seðlar. Nú hafa 10, 50, og 100
króna seðlarnir verið teknir úr um-
ferð og þeir innkallaðir. Árið 1984
var 1.000 króna seðill settur í umferð
Hvað kosta
peningarnir?
Morgunblaðið/Golli
Hvort sem okkur líkar betur eða verr eru peningar snar þáttur í lífi okkar.
En hvað skyldi kosta að framleiða peningana sem við höfum dags daglega
milli handa, íslensku seðlana og myntina?
Í HNOTSKURN
»Samtals voru22.266.250.000 pen-
ingaseðlar í umferð í lok des-
ember 2008. Þar af voru 80,8%
5.000 króna seðlar, 2,8% 2.000
kr., 12,1% 1.000 kr. og 4,3%
voru 500 krónu seðlar.
» Í lok liðins árs voru24.436.438.000 myntpen-
ingar í umferð. Þar af voru
57,9% 100 krónu peningar,
17,2% 50 kr, 16,6% 10 kr., 4,3%
5 kr. og 4,1% 1 krónu pen-
ingar.
og 5.000 króna seðill 1986. Árið 1995
var síðan 2.000 króna seðillinn tek-
inn í notkun.
Á árunum 2003-2005 setti Seðla-
bankinn í umferð nýja uppfærða
500, 1.000 og 5.000 króna seðla í um-
ferð. Seðlarnir voru með sama yf-
irbragði en nútímalegri og með full-
komnari öryggisþáttum.
Öryggisþættir hafa verið til staðar
í seðlum í mörg hundruð ár. Einn
fyrsti öryggisþátturinn í seðlum var
handskrifuð undirskrift, en margir
þættir hafa bæst við, svo sem sér-
unninn pappír, vatnsmerki, örygg-
isþráður og upphleypt prentun.
K E F L A V Í K U R F L U G V E L L I - S Í M I : 5 7 8 4 0 0 0 - W W W . K E I L I R . N E T
ORKU- OG TÆKNISKÓLI
Vélarnar stjórna
heiminum
Keilir og Háskóli Íslands bjóða nú nám í orkutæknifræði og mekatróník við framúrskarandi
aðstæður á Keilissvæðinu undir leiðsögn sérfræðinga í fremstu röð. Nemendur útskrifast
með B.S. gráðu frá Háskóla Íslands.
Orkutæknifræði veitir sterkan grunn í beislun og nýtingu jarðvarmaorku og virkjun
á öðrum grænum, endurnýjanlegum orkugjöfum. Í mekatróník (e. mechatronics)
fá nemendur þverfaglega menntun í hönnun og smíði rafeinda- og tölvustýrðs vélbúnaðar.
Lögð er áhersla á verklegar æfingar í rannsóknarstofu og samstarf við fyrirtæki sem
undirbýr nemendur fyrir atvinnulífið, þar sem vaxandi þörf er fyrir sérfræðinga á þessu sviði.
Nánari upplýsingar á www.keilir.net. Umsóknarfrestur er til 20. janúar.
Nú vantar fólk til að stjórna vélunum
Keilir og Háskóli Íslands kynna B.S. nám í tæknifræði