Morgunblaðið - 18.01.2009, Blaðsíða 30

30 Kreppan
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. JANÚAR 2009
Eftir Björn Jóhann Björnsson
og Magnús Halldórsson
B
ankarnir hrundu eins og spila-
borg fyrstu vikuna í október sl.
og ríkið tók þá yfir hvern á fæt-
ur öðrum, fyrst Landsbankann,
síðan Glitni og loks Kaupþing.
Eftirminnilegt er ávarp for-
sætisráðherra til þjóðarinnar,
daginn sem neyðarlögin voru
sett, sem endaði með orðunum: „Guð blessi Ísland.“ Á
þeim tíma áttaði þjóðin sig líklegast ekki á stöðunni en
hún gerir það eitthvað betur í dag, þó enn sé margt þoku-
kennt.
Framundan voru einhverjir viðburðaríkustu dagar og
vikur sem þjóðin hefur upplifað. Nær daglega voru haldn-
ir blaðamannafundir þar sem forsætisráðherra og við-
skiptaráðherra reyndu að skýra stöðu mála fyrir fjöl-
miðlum og ráðvilltum almenningi.
flykktust til landsins og litla Ísland
sviðsljósinu. Stórir fjölmiðlar send
flytja fréttina um fyrsta landið í he
kreppunni. Sömu fjölmiðlamenn k
höfðinu er þeir sáu lífið ganga sinn
leyti. Undir niðri kraumaði þó óán
vaxandi með aukinni þátttöku í mó
arafundum, þar sem þúsundir man
En aftur til hundrað daganna, e
og einhver orðaði það. Með setnin
gang fjárhagsleg rústabjörgun, sk
aðar vegna „gömlu bankanna“, ba
og nýir settir inn. Hundruð banka
og mikið óvissuástand skapaðist í
enn er til staðar og eykst ef eitthva
Stjórnvöld leituðu á náðir alþjóð
stoð og óskað var eftir lánafyrirgr
þjóðagjaldeyrissjóðsins. Eftir nok
var ríflega tveggja milljarða dala l
ingum samþykkt í lok nóvember, a
Danmörku, Finnlandi, Noregi, Sv
landi, að ógleymdu láni frænda ok
milljónir dala. Alls eru þessar lánt
arða króna á núvirði. Enn hafa þes
Bankarnir
Bankarnir hrundu eins og spilaborg í
byrjun október. Stjórnvöld brugðust
við slæmri stöðu þeirra með setningu
neyðarlaga. Á grundvelli þeirra tók
Fjármálaeftirlitið yfir starfsemi bank-
anna allra.
Heimilin
Í kjölfar neyðarlaganna, við stofnun
nýrra ríkisbanka utan um innlenda
bankastarfsemi, ákváðu stjórnvöld
að ráðast í sértækar aðgerðir fyrir
heimilin. Þær voru flestar lögfestar
skömmu síðar.
IMF
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn og íslensk
stjórnvöld vinna í sameiningu að því að
koma á stöðugleika í efnahagsmálum.
Meginkrafturinn núna fer í að auka
stöðugleika á gjaldeyrismarkaði og
styrkja krónuna.
Fyrirtækin
Stjórnvöld kynntu sértækar aðgerðir
fyrir fyrirtækin í landinu í ljósi erfiðra
aðstæðna í atvinnulífinu. Flestar
aðgerðirnar koma til framkvæmda inn
í nýju bönkunum. Þær eru ekki allar
orðnar að veruleika.
„Við skulum hafa í
huga í því samhengi að þær
risastóru aðgerðir sem bandarísk
yfirvöld hafa ákveðið til bjargar
þarlendu bankakerfi eru um 5% af þeirra
landsframleiðslu. Efnahagur íslensku bank-
anna er hins vegar margföld landsframleiðsla
Íslendinga. Ákvörðun um umfangsmiklar
björgunaraðgerðir til handa íslensku bönku-
num er því ekki spurning um að skatt-
greiðendur axli þyngri byrðar tímabundið
heldur varðar hún stöðu íslensku
þjóðarinnar í heild sinni til
langrar framtíðar.“
Ávarp Geirs H. Haarde.
þj
N
ba
eru
o
6.
október
Matsfyrirtækið
Fitch lækkar lánshæfismat
allra íslensku bankanna og
íslenska ríkisins um tvo flokka.
Horfur, til lengri og skemmri
tíma, eru sagðar neikvæðar.
Önnur matsfyrirtæki taka í
sama streng. Staða bankanna er
orðin viðkvæm og erfið. Gengi
krónunnar fellur hratt.
1.-5.
október
„Tilgang-
urinn með
þessari aðgerð er að
viðhalda stöðugleika í
fjármálakerfinu.“
Tilkynning frá Seðla-
banka Íslands.
Þorsteinn Már
Baldvinsson, stjórnarformaður
Glitnis, og Lárus Welding forstjóri, ganga á
fund stjórnar Seðlabanka Íslands, og óska eftir
því að bankinn fái 650 milljóna evra lán, sem þá var
um 84 milljarðar króna, til þess standa skil á greiðslu
láns þremur vikum síðar. Fundað var stíft
laugardaginn 27. september og sunnudaginn
28. september. Snemma morguns mánudaginn
29. september, fyrir opnun markaða, var tilkynnt
um að íslenska ríkið myndi eignast 75 prósenta hlut í
bankanum, og leggja til 650 milljónir evra í nýtt hlutafé.
Samkomulag þess efnis var undirritað en samþykki
hlutahafafundar Glitnis þurfti til. Aðgerðinni var
ætlað að auka traust á íslenska fjármála-
kerfinu og jafnframt koma í veg fyrir
að Glitnir færi í þrot.
26.-29.
september
Beiðni send til
IMF um fjárhags-
aðstoð.
3.
nóvember
Aðgerðar-
áætlun IMF
vegna Íslands
lögð fram.
17.
nóvember
Aðgerða-
áætlunin
samþykkt.
20.
nóvember
Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn
lánar Íslendingum 2,1
milljarð dollara og vina-
þjóðir af Norðurlöndum
3 milljarða dollara til
viðbótar.
Fé
í að e
nýtt bank
leika á gj
búa til s
markað
efn
Bankaráðum gert
að setja skýrar viðmiðunar-
reglur um fyrirgreiðslu við fyrirtæki
í landinu með það að markmiði að
vernda störf og stuðla að áframhald-
andi starfsemi lífvænlegra fyrirtækja.
Settar verði reglur sem tryggi gegnsæi
í ákvarðanatöku bankanna og hlutlæga
fyrirgreiðslu, þar sem hugað verði að
samræmdum vinnubrögðum gagn-
vart fyrirtækjum. Innra eftirlit
bankanna verði eflt.
1
Stofnuð verði
sérstök eignaum-
sýslufélög á vegum
bankanna sem hafi
umsjón með eignar-
hlutum í
fyrirtækjum.
2
Skipaður
óháður umboðs-
maður viðskipta-
vina í hverjum
banka.
3
Við endur-
skipulagningu
fyrirtækja verði valdar
leiðir til þess að efla
samkeppni eða hamla
henni sem
minnst.
4
Ríkisstjórnin
liðkar fyrir stofnun
endurreisnarsjóðs me
þátttöku lífeyrissjóða, ba
og annarra fjárfesta, þ
meðal erlendra. Lögum v
breytt til auðvelda lífeyr
sjóðum þátttöku í slíku
verkefnum.
5
Ákveðið er að
létta greiðslubyrði
einstaklinga með verð-
tryggð lán með að beita
greiðslujöfnunarvísitölu,
þ.e. launavísitölu sem
vegin er með atvinnu-
stigi.
1
Úrræðum Íbúða-
lánasjóðs fjölgað til að
koma til móts við almenn-
ing vegna greiðsluvanda,
svo sem með lengingu og
skuldbreytingu lána, auknum
sveigjanleika og rýmri
heimildum gagnvart
innheimtu.
2
Íbúðalánasjóði
veittar heimildir til að
leigja húsnæði í eigu sjóðsins
til að fjölga úrræðum fyrir
einstaklinga í greiðslu-
vanda. Heimild veitt til þess
að leita eftir samstarfi við
sveitarfélög eða aðra
rekstraraðila.
3
Gerðar verði
nauðsynlegar breytingar
til bráðabirgða á lögum eða
reglugerðum svo fella meg
niður ýmis gjöld vegna skil
málabreytinga sem nú torveld
skuldbreytingar og upp-
greiðslu lána, svo sem
stimpilgjöld.
4
Hvað
hefur gerst?
100 DAGAR
Í vikunni voru 100 dagar liðnir frá
því að stjórnvöld settu neyðarlög
hinn 6. október 2008. Veittu þau rík-
inu víðtæka heimild til að grípa inn í
rekstur bankanna og skyndilega var
Fjármálaeftirlitið komið með bank-
ana í fangið, stofnunin sem átti að
hafa eftirlit með þeim í allri útrásinni.
Í tilefni tímamótanna er atburðarás
síðustu 100 daga rakin í stórum
dráttum. Rætt er við forsætisráð-
herra og dósent í hagfræði. Hvernig
hefur til tekist og hvað er eftir?
Morgunblaðið/Golli
29. september Næturfundir í Seðlabankanum.
Davíð undir stýri og Geir í framsætinu.
Morgunblaðið/Golli
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
5. október Landsbankamenn koma til fundar í
Ráðherrabústaðnum ásamt Björgólfi Thor.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
5. október Kaupþingsmenn voru brattir á þeim
tíma og töldu bankann ekki vera í hættu.
Morgunblaðið/Kristinn
6. október Neyðarlögin sett. Guð blessi Ísland,
sagði Geir H. Haarde forsætisráðherra í ávarpi.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
7. október Neyðarlögin kynnt. Geir H. Haarde
og Björgvin G. Sigurðsson stóðu í ströngu.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
7. október Innlendir og erlendir fjölmiðlar
sýndu falli bankanna mikinn áhuga í fyrstu.
29. september Glitnismenn koma frá nætur-
fundi í Seðlabankanum. Var hafnað um lán.