Morgunblaðið - 20.01.2009, Blaðsíða 12

12 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. JANÚAR 2009
SAMNINGUR
tannlækna og
Sjúkratrygginga
Íslands um for-
varnaskoðun,
sem er foreldrum
að kostn-
aðarlausu, nær
nú einnig til 6 ára
barna en ekki
bara til barna á
aldrinum 3 og 12
ára eins og áður.
Nýi samningurinn tók gildi nú um
áramótin og er Ingibjörg S. Bene-
diktsdóttir, formaður Tannlækna-
félags Íslands, ein þeirra sem þegar
hafa sótt um aðild að samningnum.
„Við mátum það svo, vegna stöð-
unnar hjá fólkinu í landinu, að það
væri betra að bæta einum árgangi
við, heldur en að fá 3% hækkun á
greiðsluna fyrir þetta. Það var okkar
hugmynd að bæta 6 ára börnunum
við,“ segir Ingibjörg sem fagnar því
að samkomulag hafi náðst um málið.
Tannlæknafélagið hafði í desem-
ber lýst því yfir að ekki væri unnt að
mæla með því að félagar þess skrif-
uðu undir óbreyttan samning vegna
forvarnaskoðunar 3 og 12 ára barna.
ingibjorg@mbl.is
Samið um
forvarna-
skoðun
Ingibjörg S.
Benediktsdóttir
Skoða nú tennur
3, 6 og 12 ára barna
MISTÖKIN við
tilkynningu um
réttkjörinn for-
mann Framsókn-
arflokksins, á
flokksþinginu á
sunnudag, urðu
með þeim hætti
að atkvæðatölur
voru skrifaðar
niður á blað, eftir
upplýsingum á
tölvuskjá. Við það urðu mannleg
mistök, tölurnar víxluðust og sú
hærri var eignuð Höskuldi Þórhalls-
syni en sú lægri Sigmundi Davíð
Gunnlaugssyni. Sigmundur var hins
vegar sigurvegarinn með réttu.
Haukur Ingibergsson formaður
kjörstjórnar sagði af sér í kjölfarið,
en í samtali við Morgunblaðið í gær
sagði hann, að sem slíkur hefði hann
borið ábyrgð á störfum kjörstjórnar
og hefði talið rétt og eðlilegt að axla
ábyrgð á mistökunum með afsögn
strax og þau komu í ljós. Haukur
bað Höskuld Þórhallsson afsökunar
á mistökunum á þinginu en ekki eru
talin verða eftirmál af þessari uppá-
komu. onundur@mbl.is
Tölum víxlað
af skjá á blað
Haukur
Ingibergsson
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
WILLEM H. Buiter, prófessor í evr-
ópskri stjórnmálahagfræði við Lond-
on School of Economics, hélt fyrir-
lestur í Háskóla Íslands í gær. Þar
sagði hann að einkavæðing íslensku
bankanna hefði misfarist á þann hátt
að engin virk löggjöf hefði verið til
staðar til að hefta vöxt þeirra. Að
öðrum kosti hefðu þeir aldrei vaxið í
a.m.k. 900% af landsframleiðslu. Bui-
ter sagði jafnframt að þó svo hin al-
þjóðlega lánsfjárkreppa hefði sett ís-
lensku bankakreppuna af stað hefði
það verið algjör tilviljun. Hvað sem
var hefði getað komið henni af stað
og á endanum hefði eitthvað annað
orðið til þess. „Þeir hefðu hlaupið á
vegg á endanum,“ sagði Buiter. Yf-
irvöld hefðu brugðist algjörlega.
Hann gagnrýndi líka að heildar-
skuldir ríkisins væru kynntar sem
110% af landsframleiðslu. Hans út-
reikningar meta þá upphæð á um
160% af landsframleiðslu og gera ráð
fyrir lægra verði fyrir erlendar eign-
ir bankanna.
Seðlabankinn ekki andsnúinn
birtingu „Buiter-skýrslunnar“
Buiter var annar höfunda skýrslu
sem unnin var fyrir Landsbankann í
upphafi síðasta árs um stöðu íslenska
bankakerfisins. Eftir fyrirlesturinn
sagði hann að á sínum tíma hefðu
bankarnir frekar viljað að skýrslan
færi lágt, enda innihélt hún „við-
kvæmar markaðsupplýsingar“. Hins
vegar hefði eini maðurinn sem hann
ræddi við í Seðlabankanum, Ingi-
mundur Friðriksson seðla-
bankastjóri, ekki verið andsnúinn því
að skýrslan yrði birt.
Icesave-málið svonefnda og beit-
ingu breskra hryðjuverkalaga gegn
Landsbankanum sagði hann regin-
hneyksli og brot gegn réttarríkinu.
Hins vegar væri ódýrasta leiðin út úr
því máli að greiða lögboðna trygg-
ingu fyrir hvern innstæðueiganda en
leggjast ekki í stríð, sem ekki geti
unnist, við Breta.
Hans skilningur á því máli var sá
að íslenskir stjórnmálamenn hefðu
hrætt þá bresku út í ábyrgðarlausar
yfirlýsingar í fjölmiðlum. Þeir hefðu
óttast að Íslendingar mismunuðu
innlendum og erlendum innstæðu-
eigendum í útibúum bankanna, þar
sem tryggingarsjóður innstæðueig-
enda hefði verið tómur. „Tækið til að
stöðva þetta varð að vera hraðvirkt
og pólitískt vinsælt heima fyrir. Láta
þá líta vel út,“ sagði Buiter. Við slík-
ar aðstæður hefðu Bretar ekkert til-
„Hefðu hlaupið á vegg“
Willem H. Buiter prófessor við London School of Economics hélt fyrirlestur í HÍ
Morgunblaðið/RAX
Harðorður Willem Buiter segir einhliða upptöku evru fljótlegustu leiðina til
að útiloka sig frá Evrópusamstarfi. Slík ákvörðun myndi vekja reiði í ESB.
Eftir Bergþóru Njálu Guðmundsdóttur
ben@mbl.is
„FYRIRSÖGNIN er sláandi en
auðvitað verður þetta varla niður-
staðan,“ segir Magnús Gunnarsson,
formaður Skógræktarfélags Ís-
lands, um þá frétt Morgunblaðsins
að svo gæti farið að samtök skóg-
arbænda þyrftu að aka milljón trjá-
plöntum á haugana í vor. Ástæðan
er að útlit er fyrir að skógarbændur
muni ekki hafa bolmagn til að koma
þeim í jörð vegna niðurskurðar á
fjárveitingum til skógræktarinnar.
„Ég treysti því að það verði
brugðist við af fjárveitingavaldinu
svo að þetta verði ekki að veruleika
og ég hef enga trú á öðru. Ég trúi
því ekki að við látum þetta fara
svona,“ segir Magnús.
Bæði hann og skógræktarstjóri
segja tækifæri í skógræktinni til að
sporna við atvinnuleysi á næstu
mánuðum og misserum.
Magnús segir að senn styttist í að
Skógræktarfélag Íslands leggi fram
hugmyndir að verkefnum sem ætlað
er að sporna gegn atvinnuleysi.
Um sé að ræða vinnu við „græna
stíginn“, gönguleið sem liggur um
öll helstu útivistarsvæði og perlur á
höfuðborgarsvæðinu. „Þar leggjum
við upp með að geta skaffað ung-
mennum og kannski fólki í eldri
kantinum alls kyns tækifæri til
vinnu við að planta út, grisjun,
stígagerð og fleira.“
Sérstök fjárveiting vegna
atvinnuleysis
Jón Loftsson skógræktarstjóri
segir það hljóta að verða síðasta úr-
ræði að menn hendi umræddum
plöntum. „Menn eru að vinna í sín-
um fjárhagsáætlunum. Ég held það
séu ýmsir möguleikar þótt þeir liggi
ekki alveg fyrir ennþá. Það gæti
þurft samstillt átak til að koma út
milljón plöntum.“
Hann segir í því sambandi jafnvel
koma til greina að skógræktin komi
að verkefnum sem sett yrðu á fót til
að sporna við atvinnuleysi. „Það
hefur verið rætt um sérstaka fjár-
veitingu vegna atvinnuleysis og ef
við fáum einhverja aura til að ráða
fólk til að planta þessu held ég að
þetta komist nú allt í jörðina á end-
anum.“
Aðspurður segir hann það skelfi-
lega tilhugsun að plöntunum yrði
hent. „Ef menn hafa ekki fjármagn
til að planta þessu núna er ekkert
hægt að geyma þær uppi í hillu. En
ég á eftir að sjá að það gerist –
menn eru einfaldlega að vinna með
þetta hér og nú.“
Skógræktin verði atvinnuskapandi
Morgunblaðið/Þorkell
Skógrækt Ekki er hægt að geyma
trjáplöntur uppi í hillu, segir Jón.
 „Ég trúi því ekki að við látum þetta fara svona,“ segir formaður Skógræktarfélags Íslands um
hættu á að milljón trjáplöntum verði hent  „Gæti þurft samstillt átak,“ segir skógræktarstjóri
Inntur eftir því hvort vera Íslands í
miðri aðgerðaáætlun Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins hafi áhrif á lýðræð-
isferlið, svarar Buiter því afdrátt-
arlaust neitandi.
Það er að segja hvort hann taki
undir ummæli forsætisráðherra Ís-
lands þess efnis að óheppilegt sé
að ganga til kosninga við þessar
aðstæður. Framgangur áætlunar-
innar og endanleg lánveiting til Ís-
lands upp á milljarða dollara geti
oltið á stöðugleika í stjórnarfarinu
hér heima.
„Því fyrr sem því fólki sem hefur
klúðrað málunum er skipt út fyrir
þá sem ekki eru flekkaðir af mis-
tökum, því betra. Kosningar eru
þar að auki engin bylting. Ísland
hefur hefð fyrir lýðræðislegum
stjórnarskiptum, sem þurfa ekki
að trufla áætlun Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins á neinn hátt. Þetta er
um það bil slakasta útgáfa af fras-
anum „vinsamlegast kjósið mig
ekki út úr embætti“ sem ég hef
heyrt. Ný ríkisstjórn getur hakað
við afgreidd atriði í áætlun sjóðs-
ins á þriggja mánaða fresti, rétt
eins og sú fyrri,“ segir Buiter.
Ástandið eigi ekki að hafa áhrif á lýðræðið
lit tekið til heiðvirðra vinnubragða og
lýðræðislegra.
Í fyrirlestri sínum mælti Buiter
sterklega gegn einhliða upptöku
evru. Blaðamaður spurði hvort ekk-
ert fordæmi væri til um einhliða upp-
töku erlends gjaldmiðils, sem Íslend-
ingar gætu tekið sér til fyrirmyndar.
Buiter lítur hins vegar ekki af Evr-
ópusambandinu. „Jafnvel þótt mörg
dæmi væru til um slíkt væri það ekki
viðeigandi fyrir Ísland, því það
myndi útiloka landið frá því að fá
nokkurn tíma fulla aðild að mynt-
bandalagi Evrópu og njóta Seðla-
banka Evrópu sem lánveitanda til
þrautavara fyrir íslenska banka. Það
gæti jafnvel útilokað ykkur frá aðild-
arviðræðum, enda skýlaust brot á
þeim reglum sem gilda um aðildar-
ferlið.“ Hann þvertekur fyrir að ein-
hliða upptaka dollarans í Ekvador sé
heppilegt fordæmi. Mörg vandamál
séu þar óleyst.
Landbúnaður og fiskveiðar
„Ef þið viljið ekki fara inn í ESB
og ekki fá þessa þjónustu frá Seðla-
banka Evrópu eruð þið að biðja um
að hafa einungis lágmarks banka-
starfsemi. Ef svo er ættuð þið endi-
lega að evruvæðast einhliða, því það
er besta leiðin til að loka þessum dyr-
um endanlega,“ segir hann, í nokk-
urri kaldhæðni. Í fyrirlestri sínum
sagði hann íslenskt hagkerfi aftur
fara að snúast um landbúnað og fisk-
veiðar ef Íslendingar gangi ekki í
ESB og taki upp evru.
Þar sagði hann líka ótrúlegt
hversu mikinn mannauð og margt
hæfileikafólk íslenska þjóðin ætti,
þrátt fyrir að vera aðeins um 300
þúsund manns. En samt sagði hann
mannfæðina of mikla. „Þið getið ekki
gert allt,“ sagði hann. „Framseljið
vald ykkar í peningamálum og vald
til að setja reglur um bankakerfi sem
teygja sig yfir landamæri.“ Íslenskar
stofnanir hefðu tapað of miklu
trausti til að sjá um það.
Ein atvinnugrein ráði ekki
örlögum heillar þjóðar
Í tilefni af þessu vakti blaðamaður
athygli á því að stór hópur fólks væri
einmitt andsnúinn ESB-aðild og að
sá kostur gæti orðið ofan á í íslensk-
um stjórnmálum. Enda fleira sem
skipti þar máli en peningamál, ekki
síst sjávarútvegur. „Sjávarútvegur
er stór hluti af sögu ykkar en í raun-
inni ekki stór hluti af ykkar lands-
framleiðslu. Hann stækkar jú vissu-
lega eftir bankahrunið, en Ísland er
þjónustuhagkerfi eins og önnur þró-
uð ríki. Það ætti ekki að láta eina at-
vinngrein ráða örlögum heillar þjóð-
ar,“ segir Buiter. „Já, sjávarútvegs-
stefna ESB er léleg. En þegar
Íslendingar ganga inn verður breyt-
ing í valdajafnvæginu innan veggja
þess og þið fáið meiri stöðu til þess að
hafa áhrif á stefnuna.“
En hvað ef hagsmunir sjávarút-
vegsins verða samt ofan á, í þeim
skilningi sem fyrr segir, og Íslend-
ingar ákveða að fara ekki í ESB. Eig-
um við þá að halda krónunni eða evr-
uvæðast einhliða? „Það eru tveir
slæmir kostir og svarið veltur á
mörgum atriðum,“ svaraði hann til.
Allir kostir væru slæmir ef niður-
staðan yrði sú að Íslendingar höfn-
uðu ESB. „Með nægilegum trúverð-
ugleika gætuð þið áfram haldið úti
ykkar eigin gjaldmiðli, svo fremi þið
reynið ekki að byggja upp metn-
aðarfullt bankakerfi á ný. En þið haf-
ið ekki þennan trúverðugleika og því
kem ég aftur að því að öruggasta
leiðin til að endurvekja hann er að
sækja um aðild.“
Einhliða upptaka gæti virst fýsileg
í þeirri stöðu, en hún yrði greidd
heldur dýru verði. Vinna yrði inn fyr-
ir öllum evrum jafnóðum, ríkið hefði
ekki myntsláttutekjur og svo fram-
vegis. „Yfirleitt er hún bara tekin
upp einhliða sem bráðabirgðalausn, í
löndum sem hafa tapað öllum trú-
verðugleika sínum, sem er jú tilfellið
með Ísland.“