Morgunblaðið - 07.03.2009, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. MARS 2009
Réttlætismál sem
velkst hefur í kerfinu
FRÉTTASKÝRING
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
N
áist þverpólitísk sátt
um breytingar á
skaðabótalögunum frá
1993, með síðari tíma
breytingum, væri
hægt að samþykkja þær sem lög frá
Alþingi innan tveggja vikna. Þetta
segir Árni Páll Árnason, formaður
allsherjarnefndar, en nefndin fjallaði
á fundi sínum í gær um framkomnar
breytingatillögur og mun fara nánar í
saumana á málinu nk. mánudag.
„Þetta er mikið réttlætismál sem
hefur velkst undarlega lengi í kerfinu
sl. misseri,“ segir Árni Páll og bætir
við: „Ég skynja það eftir umræður
um þetta mál í nefndinni að menn hafi
áhuga á að fara í þessar breytingar.“
Breytingarnar sem Árni Páll vísar
til eru komnar frá hæstaréttarlög-
mönnunum Birni L. Bergssyni, Karli
Axelssyni og Vilhjálmi H. Vilhjálms-
syni, en þeir hafa síðan 2004 barist
fyrir því að umdeildu ákvæði, sem
rataði inn í skaðabótalögin 1999, verði
breytt. Þá var sett inn í lögin ákvæði
þess efnis að frá skaðabótum skuli
dragast greiðslur sem tjónþolar fá frá
almannatryggingum og úr lífeyris-
sjóði í framtíðinni. Hefur verið á það
bent að af þessum sökum þurfi nær
allir sem verða fyrir meira en 50%
varanlegri örorku að sæta lækkun
skaðabóta, miðað við það sem var áð-
ur en lagabreytingin tók gildi.
Málið strandaði árið 2005
Hæstaréttarlögmennirnir hafa lagt
til að skerpt verði á lagatextanum
þannig að kveðið verði á um að frá
skaðabótakröfu vegna líkamstjóns
skuli „dragast eingreiddar örorku-
bætur almannatrygginga“ þannig að
hætt verði að reikna saman allar
framtíðargreiðslur frá almanna-
tryggingakerfinu og úr lífeyrissjóði
og draga frá skaðabótum. Samhliða
þessu yrði réttur hlutur eftirlifandi
maka sem misst hafa fyrirvinnu sína.
Raunar hefur áður verið gerð til-
raun til þess að breyta þessu ákvæði
skaðabótalaganna, því vorið 2005
flutti Bjarni Benediktsson, þáverandi
formaður allsherjarnefndar, frum-
varp til laga um breytingu á skaða-
bótalögum sem byggðist á fyrr-
greindum ábendingum hæstaréttar-
lögmannanna þriggja. Eftir fyrstu
umræðu var málinu vísað aftur til
allsherjarnefndar og í framhaldinu
var kallað eftir umsögnum frá m.a.
Guðmundi Sigurðssyni, dósent við
HR, Lögmannafélagi Íslands, Sam-
bandi íslenskra tryggingafélaga,
Sjóvá-Almennum tryggingum hf.,
Tryggingamiðstöðinni hf. og Vá-
tryggingafélagi Íslands hf. Í samtali
við Morgunblaðið bendir Árni Páll á
að ein ástæða þess að hægt væri að
afgreiða málið hratt nú sé einmitt af
því að búið sé að kalla eftir umsögn-
um þar til bærra aðila.
Spurður hvers vegna lagafrum-
varpið hafi ekki fengist afgreitt úr
allsherjarnefnd á sínum tíma segir
Bjarni að nefndin hafi tekið ákvörðun
um að leita samstarfs við lögfræðinga
um að vinna úr fram komnum at-
hugasemdum. „Ég, sem formaður
nefndarinnar, óskaði ítrekað eftir því
við nefndarsvið þingsins að gengið
yrði til samninga við lögfræðingana,
en einhverra hluta vegna náðist ekki
samkomulag sem varð á endanum til
þess að sú vinna fór aldrei fram.“
Hjá skrifstofu Alþingis fengust þau
svör að óheppileg röð tilviljana hafi
gert það að verkum að málið hafi
strandað á sínum tíma. Þannig hafi
tekið lengri tíma að reyna að ganga
frá samningum við sérfræðinga en
ráð hafði verið fyrir gert m.a. þar sem
inn í umræðuna hafi blandast frekari
endurskoðun á skaðabótalögunum í
heild sinni og síðan hefðu pólitískar
annir tekið við vegna þingkosninga.
Morgunblaðið/Golli
Skaðabætur Breytingin á skaðabótalögum 1999 leiddi til lægri útgreiddra
skaðabóta hjá þeim sem metnir voru með meira en 50% varanlega örorku.
„ALMENNT höfðu þær breytingar
sem gerðar voru með tilgreindum
[skaðabóta]lögum mikla réttarbót í
för með sér en hins vegar voru þar
um leið lögleiddar ýmsar frádrátt-
arreglur vegna greiðslna frá þriðja
aðila sem hafa komið nokkuð hart
niður á tveimur hópum. Við þessu
er frumvarpinu ætlað að bregðast.
Annars vegar eru það þeir ein-
staklingar sem eru alvarlega slas-
aðir, sem hér er verið að fjalla um,
og síðan hins vegar ekkjur og ekkl-
ar,“ sagði Bjarni Benediktsson, þá-
verandi form. allsherjarnefndar, á
Alþingi 7. apríl 2005 þegar hann
mælti fyrir lagafrumvarpi til breyt-
inga á skaðabótalögunum.
Sagði Bjarni það sýn allsherj-
arnefndar að framkvæmdin á
skaðabótalögunum hefði verið á
skjön við það sem til stóð þegar lög-
unum var breytt 1999 og að við því
yrði að bregðast. Með því að breyta
lögunum væri komið til móts við
sanngirniskröfur og -sjónarmið.
SANNGIRNIS-
SJÓNARMIЛ›
 Meira í sunnudagsblaðinu
F
ólk á valdastólum má ekki verða
allt of öruggt með sig, það er ávís-
un á vandræði. Líklega er best að
stóllinn sé með harða setu og mis-
langa fætur, svolítið valtur, þann-
ig gæti hann stöðugt minnt á fallvaltleika lífs-
ins. Og ótryggð kjósenda.
En ég skil alveg fólk sem aldrei skiptir um
flokk í kosningum, sama hvað gengur á.
Kannski finnst mörgum tryggum flokks-
mönnum siðlaust að líta á kjörna stjórn-
málamenn eins og hvert annað einnota drasl.
Nógu margt sé það sem við verðum að fleygja
nánast um sama leyti og við erum búin að venj-
ast því og læra að nota það. Eitthvað verði að fá
að standa eða réttara sagt sitja. Og þingmenn
eru fólk eins og við og ef við svíkjum þá við
fyrsta tækifæri hvers vegna ættu þeir þá að
sýna okkur tryggð og virða okkur?
En vandinn er að slímseta á valdastóli breytir þeim sem
situr og oftast til hins verra. Oft er valdhafinn líka dags
daglega umkringdur allt of mörgum jámönnum sem líta á
það sem hlutverk sitt að bæta upp skammirnar í fjölmiðlum
og vanþakklæti almennings með því að hrósa honum/henni
í tíma og ótíma. Stundum er þetta bara fölskvalaus hrifning
en gagnrýnislaus aðdáun er ekki holl fyrir þann sem nýtur.
Þess vegna verðum við að skipta öðru hverju um leið-
toga. Fulltrúalýðræðið veldur því að flokkarnir verða að
hafa á að skipa nokkrum einstaklingum sem eru færir í að
toga okkur sleðana, hafa leiðtogahæfileika. Þeir verða að
geta skipað hæft fólk í embættin. En þó að
nýtt blóð sé nauðsynlegt væri ekki gott að heil
ríkisstjórn þyrfti bókstaflega að fá leiðsögn
einkaþjálfara við hvert fótmál vegna reynslu-
leysis til þess að koma í veg fyrir slys.
Þetta skildi Obama sem raðaði upp reynslu-
boltum í mikilvægustu embættin og þetta
skildu núverandi stjórnarflokkar.
Auðvitað er bráðnauðsynlegt að vinstri-
græningjarnir Steingrímur, Katrín, Ögmund-
ur og Kolbrún fái reynslu af öðru en þing-
störfum. Þau eru nú einu sinni kosin á þing af
þúsundum Íslendinga.
Nú fá þau nasasjón af því, í nokkrar vikur
allavega, hvað það er erfitt að skora mörk og
verja markið þegar því er að skipta. Við sjáum
það öll hvað þetta hefur haft góð áhrif, jafnvel
þótt kosningabaráttan sé hafin tala þau nú af
svo mikilli ábyrgð að okkur fallast stundum hendur. Nið-
urskurður sem áður var ófyrirgefanlegur verður óhjá-
kvæmilegur, málamiðlun þar sem hvergi átti að hvika
verður nú eðlilegur þáttur í stjórnmálalífinu.
Það vissum við nú mörg en gott að fá fleiri liðsmenn.
Freistingin er næstum því ómótstæðileg, að leyfa þeim að
þjálfa sig meira, kynnast veruleikanum enn betur. Að
kjósa þau í apríl. Ekki vegna þess að þau geri hlutina endi-
lega betur en „mitt“ fólk, nei, til þess að tryggja að á
næstu árum verði pólitískar umræður bærilegri fyrir okk-
ur öll. Minna af innistæðulausum gylliboðum og meira af
auðmýkt þeirra sem hafa lært af reynslunni. kjon@mbl.is
Kristján
Jónsson
Pistill
Þjálfaðir varamenn á bekknum
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Gríðarlegstemningvar fyrir
skattahækkunum á
fundi, sem Stein-
unn Valdís Ósk-
arsdóttir, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, efndi til á
Hótel Borg í fyrrakvöld.
Fundarboðandinn, Steinunn
Valdís, dustaði rykið af gömlum
hugmyndum um fjölþrepa skatt-
kerfi, þar sem skattar fara stig-
hækkandi eftir tekjum.
Indriði H. Þorláksson, ráðu-
neytisstjóri Steingríms J. Sig-
fússonar í fjármálaráðuneytinu,
sagði að skattahækkanir væru
óhjákvæmilegar og einhver hluti
þeirra yrði varanlegur.
Stefán Ólafsson, prófessor í
félagsfræði við Háskóla Íslands,
kallaði það „óráðshjal“ að ekki
þyrfti að hækka skatta. Í rök-
stuðningi Stefáns kom m.a. fram
að árið 2007 hefði ríkasta pró-
sent þjóðarinnar, 615 fjöl-
skyldur, haft að jafnaði 18,2
milljónir króna í tekjur á mán-
uði.
Skattahækkanir eru ekki
óhjákvæmilegar og geta verið
skaðlegar við núverandi að-
stæður. Þær eru líklegar til að
drepa endurreisn öflugs at-
vinnulífs á Íslandi í dróma.
Umsvif hins opinbera þöndust
út í góðærinu. Aðhaldið með
eyðslu stjórnmálamanna var af-
ar lítið. Fremst í forgangsröð
stjórnmálamanna hlýtur nú að
vera að lækka útgjöld ríkisins;
að leggja af ýmsan kostnað, sem
við höfum bætt á sameiginlegan
sjóð skattgreiðenda undanfarin
ár en höfum ekki
lengur efni á.
Talið um breiðu
bökin og réttláta,
þrepaskipta skatt-
kerfið hljómar fal-
lega, en hvernig
virkar slíkt í reynd? Það virkar
þannig að duglegu fólki er refs-
að fyrir að leggja meira á sig til
að hækka tekjur sínar og fjöl-
skyldu sinnar. Þrepaskipt skatt-
kerfi leiða af sér jaðarskatta,
sem geta orðið svo háir að fólk
lætur það frekar vera að leggja
meira á sig en að borga meiri-
partinn af hverri krónu í skatt.
Ofurlaunafólkið frá 2007 er
varla til lengur. Það hvarf með
banka- og hlutabréfaveizlunni.
Ef menn ætla með skattahækk-
unum á „breiðu bökin“ að ná
einhverjum upphæðum sem
máli skipta, verður að fara
miklu neðar í tekjustigann.
Stutt er síðan lagður var af „há-
tekjuskattur“ sem var í raun ill-
ræmdur millitekjuskattur.
Valið um að hækka skatta eða
lækka ríkisútgjöld snýst í raun
um það hvort fólk á sjálft að
ráða því hvaða atvinnustarfsemi
fær að blómstra og rétta úr
kútnum eða hvort ríkið á að ráða
því fyrir það. Sennilega vilja
flestir ráða sjálfir í hvað þeir
verja sjálfsaflafé sínu.
Það er samt kostur að liðs-
menn núverandi stjórnarflokka
eru ekkert að fara í felur með
pólitík sína nú þegar líður að
kosningum. Þeir lofa ekki bara
skattpíningu þjóðarinnar. Þeir
telja hana sögulega óhjákvæmi-
lega.
Skattahækkanir
eru ekki óhjákvæmi-
legar og geta verið
skaðlegar}
Loforð um skattpíningu
Fulltrúar frákosningaeft-
irliti Öryggis- og
samvinnustofnunar
Evrópu hafa verið
hér á landi til að athuga hvort
ástæða sé til þess að vera með
eftirlit á Íslandi í kosningunum
25. apríl. Fréttir af kosningaeft-
irliti ÖSE berast yfirleitt frá
löndum þar sem ástæða er til
þess að efast um að kosningar
fari fram með réttmætum hætti,
en eftirlitið hefur einnig náð til
landa, sem lýsa má sem „rót-
grónum lýðræðisríkjum“.
Væntanlegar kosningar hér á
landi ber að höndum með
óvenjulegum hætti. Á Íslandi
hefur orðið hrun í fjármála-
heiminum og það hefur haft
gríðarleg áhrif á atvinnulífið.
Boðað er til kosninganna með
litlum fyrirvara, á þingi koma
fram frumvörp um breytingar á
kosningalögum, sem tekið hefur
lengri tíma að afgreiða en gott
má teljast.
Ekki hefur verið tekin
ákvörðun um það hvort ÖSE
verður með kosningaeftirlit í
kosningunum eftir tæpa tvo
mánuði. Hins vegar mælir ým-
islegt með því að það verði gert.
Á Íslandi hafa kom-
ið upp dæmi um
týnda kjörkassa og
deilur um talningu
og skilgreiningu á
gildum atkvæðum og ógildum.
Þess finnast hins vegar ekki
dæmi að reynt hafi verið að hag-
ræða úrslitum eða hafa vísvit-
andi rangt við.
Markmiðið með kosningaeft-
irliti ÖSE er að verja lýðræðið.
Breytingar á kosningalögum
skömmu fyrir kosningar eru
meðal þess, sem stofnunin varar
við og gæti eitt og sér verið
ástæða til þess að fulltrúar
hennar fylgist með kosning-
unum á Íslandi.
Ýmsir kynnu að líta svo á að
ákveði ÖSE að vera með kosn-
ingaeftirlit á Íslandi yrði það
enn eitt áfallið. Ekki væri nóg
með að Ísland væri komið í
efnahagslega gjörgæslu hjá Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum, heldur
bætti ÖSE nú um betur og setti
íslenskt lýðræði inn í súrefn-
istjaldið. En það er einnig hægt
að líta svo á að eftir allt sem á
undan er gengið yrði kosninga-
eftirlit tækifæri til að ná í heil-
brigðisvottorð fyrir fram-
kvæmd lýðræðisins á Íslandi.
Kosningaeftirlit ÖSE
gæti komið sér vel}Framkvæmd lýðræðisins
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.