Morgunblaðið - 15.05.2009, Page 15

Í HNOTSKURN
»Matís er með sjö starfsstöðvar hér álandi, auk höfuðstöðvanna í Reykjavík
eru það Ísafjörður, Sauðárkrókur, Akur-
eyri, Neskaupstaður, Höfn í Hornafirði og
Vestmannaeyjar.
»Nýsköpunarmiðstöð Íslands er að bæt-ast í hóp þeirra sem hafa aðstöðu í
Verinu á Sauðárkróki en fyrir eru Matís,
Ice-prótein og Háskólinn á Hólum.
»Styrktaraðilar verkefnis Hólmfríðarvoru Háskólasjóður Eimskipafélags Ís-
lands, Rannís, AVS rannsóknasjóðurinn,
Rannsóknanámssjóður og Rannsókn-
arsjóður HÍ.
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
HÓLMFRÍÐUR Sveinsdóttir varði á dögunum
doktorsritgerð sína við matvæla- og næring-
arfræðideild Háskóla Íslands. Hún fjallaði um
rannsókn hennar á breytileika í próteintjáningu
þorsklirfa með aldri, og sem viðbrögð við með-
höndlun með bætibakteríum og próteinmeltu. Báð-
ir þessir þættir hafa sýnt fram á að hafa jákvæð
áhrif á heilbrigði lifra í eldi sjávarfiska. Rannsóknin
miðaði að því að finna prótein sem eru mikilvæg
fyrir heilbrigði þorsklirfa en mikill óskýranlegur
lirfudauði hefur verið einn helsti vandi þorskeldis í
heiminum. Niðurstöður rannsóknarinnar eru
fyrsta skrefið í uppbyggingu á gagnabanka fyrir
próteinmengi þorsklirfa.
Verkefnið var unnið í nánu samstarfi við Raun-
vísindastofnun HÍ en aðrir samstarfsaðilar voru
Háskólinn á Hólum, Hafrannsóknastofnunin og
Háskólinn í Aberdeen í Skotlandi. Leiðbeinandi
verkefnisins var dr. Ágústa Guðmundsdóttir, pró-
fessor við matvæla- og næringarfræðideild HÍ.
Mikil afföll í þorskeldinu
Hólmfríði gefst tækifæri á að halda þessum og
öðrum rannsóknum áfram þar sem hún hóf störf
strax í þessari viku sem sérfræðingur við líftækni-
rannsóknir á starfsstöð Matís á Sauðárkróki,
heimabæ Hólmfríðar. Hún er fjórði starfsmaðurinn
síðan Matís opnaði þar líftæknismiðju á síðasta ári.
Starfsstöðin er til húsa í vísindasetrinu Verinu en
þar fékk Hólmfríður aðstöðu til að vinna að stórum
hluta rannsóknar sinnar á þorsklirfum.
Hólmfríður segist í samtali við Morgunblaðið
hafa haft áhuga á að rannsaka hvað veldur þorsk-
lirfudauða. Þau afföll hafi verið helsti flöskuhálsinn
í eldinu en hér á landi hafa aðeins 10-30% af lirf-
unum lifa af fyrstu þroskastigin.
„Enginn veit í rauninni hvað þessar lirfur eru ná-
kvæmlega að éta í sjónum og þar af leiðandi hver
nákvæm næringarefnaþörf þeirra er. Með rann-
sókninni vildum við prófa hvort hægt væri að hafa
áhrif á heilbrigði lirfanna og hvað gerist líf-
efnafræðilega þegar við meðhöndlum lirfurnar með
bætibakteríum og próteinmeltu. Með rannsókninni
kynntum við tækni sem nýtist við að skoða hvaða
áhrif umhverfisþættir hafa á lífefnaferla í lirfunni.“
Sýnin greind í Skotlandi
Hún er sem fyrr segir fædd og uppalin á Sauð-
árkróki. Lauk stúdentsprófi af náttúrufræðibraut
Fjölbrautaskólans Norðurlands vestra á Sauð-
árkóki árið 1993 og hóf tveimur árum síðar nám í
næringarfræði við Justus-Liebig-háskólann í Gies-
sen í Þýskalandi. Hólmfríður lauk þaðan meist-
aranámi í næringarfræði árið 2001 og ári síðar hóf
hún doktorsnám við HÍ. Eftir að Hólmfríður flutti
norður á Sauðárkrók, ásamt eiginmanninum Stef-
áni Friðrikssyni dýralækni og börnum þeirra, gafst
henni tækifæri á að gera fiskeldistilraunir í Verinu,
þar sem Háskólinn á Hólum var kominn með að-
stöðu. Þar safnaði hún sýnum, sem og á til-
raunaeldisstöð Hafró á Stað við Grindavík, til að
geta haldið áfram með doktorsverkefnið. Hólm-
fríður dvaldi einn vetur í Aberdeen í Skotlandi
ásamt fjölskyldunni, þar sem hún framkvæmdi pró-
teinmengjagreiningar á þorsklirfunum við Háskól-
ann í Aberdeen. Eftir Skotlandsdvölina fékk hún
aftur aðstöðu í Verinu til að vinna úr niðurstöðum
greininganna. „Verið hefur gert það að verkum að
ég hef getað unnið að mínu doktorsverkefni á Sauð-
árkróki og fyrir það er ég afskaplega þakklát,“ seg-
ir Hólmfríður en Verið býður upp á góða aðstöðu
fyrir rannsóknir á fiskum, sem og matvælum, og
hefur góð tenging skapast milli Matís og þeirra
matvælafyrirtækja er starfa á Sauðárkróki.
„Ég er alveg í óskastöðu með mína menntun.
Eftir því sem maður lærir meira þá þrengist starfs-
vettvangurinn. Þekkingin sem ég hef aflað mér er
að skila sér aftur í heimabyggðina.“
Doktor með óskastarfið
í sinni heimabyggð
 Áfangi í baráttu við lirfudauða í þorskeldi í doktorsverkefni Hólmfríðar
Sveinsdóttur  Hóf strax störf í líftæknismiðju Matís í Verinu á Sauðárkróki
Morgunblaðið/Björn Björnsson
Líftækni Hólmfríður Sveinsdóttir að störfum hjá Matís á Sauðárkróki. Þar byrjaði hún nánast daginn
eftir að hafa varið doktorsritgerð sína við matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands.
Fréttir 15INNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. MAÍ 2009
Til nánari glöggvunar fyrir lesendur var Hólm-
fríður beðin um að skýra nánar út þroskastig
þorsksins, en hann gengur í gegnum fjögur
þroskastig þar til að hann verður kynþroska:
„Fyrst er það fósturstig þar sem hann nærist
eingöngu á forðanæringu sem hann fær úr gul-
pokanum. Á fósturstiginu er þorskurinn bæði
inni í hrogninu og svo eftir klak flýtur hann um.
Um leið og forðinn er búinn þarf fóstrið að byrja
að næra sig á næringu úr umhverfinu og þá kall-
ast hann lirfa en þetta er eins og hjá skordýrum,
lirfan étur og étur og líkist ekki fullþroska dýri á
neinn hátt. Lirfan breytist smátt og smátt í seiði
en á seiðastiginu lítur þorskurinn út eins og full-
þroska þorskur en er ekki kynþroska. Á lokastig-
inu er þorskurinn orðinn kynþroska en heldur
áfram að vaxa þar sem fiskar eru eins og
plöntur, halda áfram að vaxa allt sitt líf.“
Hvenær verður þorsklirfa að seiði?
 NÝVERIÐ luku bræðurnir Torfi
og Gústav Sigurðssynir doktors-
prófi. Torfi varði doktorsritgerð
sína í taugavísindum við New York-
háskóla. Ritgerðin heitir „Stimulus
processing in fear circuits: Trans-
mission, plasticity and modulation
by SSRIs“. Í ritgerðinni rannsakaði
Torfi þær taugabrautir heilans sem
liggja að möndlukjarnanum (e.
amygdala), heilastöð sem stjórnar
óttaviðbrögðum líkamans. Mörg
óttaviðbrögð eru lærð og er talið að
breytingar á styrk þessara tauga-
brauta liggi slíku námi til grund-
vallar. Leiðbeinandi Torfa var Jo-
seph E. LeDoux, einn af fremstu
vísindamaönnum á þessu sviði.
Frá árinu 2007 hefur Torfi lagt
stund á rannsóknir við Columbia-
háskóla í New York. Hann lauk
stúdentsprófi af eðlisfræðibraut
MH 1993 og útskrifaðist með BA-
próf í sálarfræði frá HÍ 1997.
Sambýliskona hans er Sevil Duv-
arci doktorsnemi í taugavísindum.
Doktor í hagfræði
 GÚSTAV Sigurðsson varði á síð-
asta ári doktorsritgerð sína í hag-
fræði við Princeton-háskóla í
Bandaríkjunum. Ritgerðin nefnist
„Auctions as Mechanisms“ og sýnir
hvernig nota má nýjan flokk upp-
boðsreglna til að úthluta eign-
arhaldi og taka sameiginlegar
ákvarðanir við aðstæður þar sem
ákveðin skipting milli verðmæta á
milli þátttakenda í uppboðinu er
meðal markmiða uppboðsins. Að-
alleiðbeinandi Gústavs var Eric S.
Maskin, sem einn þriggja hlaut
Nóbelsverðlaunin í hagfræði árið
2007.
Gústav lauk stúdentsprófi frá
MH 1995, einleikaraprófi í klarín-
ettuleik frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík árið 1996, stundaði fram-
haldsnám við Tónlistarháskólann í
Hannover í Þýskalandi árin 1996-
1998 og útskrifaðist með BS-gráðu í
hagfræði frá Háskóla Íslands árið
2001.
Foreldrar Torfa og Gústavs eru
Auður Torfadóttir og Sigurður
Gústavsson.
Bræður luku
doktorsprófi
Gústav SigurðssonTorfi Sigurðsson
 DANÍEL Óm-
ar Frímannsson
varði doktors-
ritgerð sína: „The
biological inve-
stigations of no-
vel 1,8-napht-
halimide com-
pounds and the
design and synt-
hesis of pyridine based polyamides“
við efnafræðideild Trinity College
Dublin í Dublin, Írlandi. Leiðbein-
endur voru prof. Þorfinnur Gunn-
laugsson við efnafræðideild Trinity
College Dublin og prof. Mark Law-
ler við blóðmeinafræðideild St.
James-sjúkrahússins í Dublin. And-
mælendur voru dr. Stephen Bull við
efnafræðideild háskólans í Bath í
Bretlandi og dr. Eoin M. Scanlon við
efnafræðideild Trinity College Du-
blin.
Daníel Ómar fæddist í Reykjavík
7. júlí 1981 og eru foreldrar hans
Frímann Þór Þórhallsson og Guð-
björg S. Pálmarsdóttir. Daníel Óm-
ar lauk stúdentsprófi frá MR árið
2001 og BS-prófi í lífefnafræði frá
Háskóla Íslands árið 2004. Maki
hans er Una Bjarnadóttir.
Doktor í
efnafræði
Eftir Svanhildi Eiríksdóttur
Sandgerði | Það er ekki algeng sjón
að sjá málarann að störfum á eigin
sýningu. Slíkt gerði Bragi Einars-
son grafískur hönnuður sem sýnir
nú 29 olíumálverk í sal Listatorgs í
Sandgerði. Bragi kom trönum fyrir
í miðjum sýningarsal og listaverkið
sem spratt fram á strigann að
morgni laugardags var nærri full-
klárað síðdegis á sunnudag þegar
blaðamaður Morgunblaðsins renndi
þar við. Sýningin stendur til 17.
maí.
Bragi málar í beinni
HALLI á rekstri A-hluta Mosfells-
bæjar var rúmar 25 milljónir í fyrra
að meðtöldum fjármagnsgjöldum.
Ef þau eru undanskilin varð 414
milljóna kr. rekstrarafgangur hjá
sveitarfélaginu. Forsvarsmenn þess
segja þetta vera góða niðurstöðu ef
miðað er við aðstæður í þjóðfélag-
inu á síðasta ársfjórðungi og fjár-
hagsstaðan sé sterk. Þakka þeir
starfsfólki í fréttatilkynningu í gær
fyrir að hafa brugðist við af mikilli
ábyrgð og hagsýni strax í október
þegar ljóst var í hvað stefndi í kjöl-
far bankahrunsins.
„Mosfellsbær er ekki skuldsett
bæjarfélag og notaði góðærið til að
greiða niður lán. Ekki höfðu verið
tekin langtímalán síðan árið 2004.
Þetta var gert meðal annars til þess
að búa svo um hnútana að hægt
yrði að mæta hremmingum kæmu
þær upp,“ segir í frétt frá Mos-
fellsbæ.
Sterk fjár-
hagsstaða