Morgunblaðið - 15.05.2009, Page 25

Umræðan 25
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. MAÍ 2009
HJÖRLEIFUR
Guttormsson ritaði
föstudaginn 1. maí
sl. grein um Evrópu-
sambandið í Mbl.
Hjörleifur er frábær
náttúrufræðingur og
hefur lýst náttúru
Íslands á fram-
úrskarandi hátt.
Fyrir þetta mun ég
ávallt virða hann.
Skoðanir hans á þessari ríkja-
samstæðu bera vott um einhvern
óskiljanlegan þjóðrembing, sem
reyndar kemur mér hjá mörgum
vinstri grænum afar spánskt fyr-
ir sjónir svo ekki sé meira sagt.
En þar sem Hjörleifur telur að
einhver „elíta“ sé að blekkja
þjóðina um Evrópusambandið
verð ég víst að skipa mér í þann
ágæta hóp og gera athugasemdir
við fullyrðingar hans þó að ég tali
nú bara sem venjulegur maður
með sína reynslu.
Þegar rætt er um Evrópusam-
bandið má aldrei gleyma hvers
vegna það varð til. Eftir seinni
heimsstyrjöldina var Evrópa í
rústum, áratugum saman hafði
verið hamrað í fólkið
að handan landamæra
væru bara óvinir.
Upp úr 1945 stigu
fram nokkrir stjórn-
málaleiðtogar í Evr-
ópu sem sögðu „aldr-
ei aftur stríð“. Þetta
hafði svo sem heyrst
áður, en hvernig má
tryggja frið og eyða
hatri? Með við-
skiptum. Þetta var
m.a. inntak í myndun
Efnahagsbandalags
sex Evrópuþjóða á sjötta ára-
tugnum, þar á meðal fyrrverandi
erkióvina Frakklands og Þýska-
lands. Vöruskiptum milli landa
fylgdu fólksstraumar, milljónir
ungmenna í þessum löndum hafa
heimsótt hvert annað í skipulögð-
um ferðum og kynnst því að
handan sjóndeildarhrings var
fólk eins og þú og ég. Efnahags-
bandalagið virkaði, almenningur í
aðildarlöndum naut góðs af aukn-
um samskiptum, og ekki að furða
að fleiri Evrópulönd vildu komast
í sambandið. Friður hefur alla-
vega haldist í Mið-Evrópu, og
það eru einna mestu meðmæli
með Evrópusambandinu sem
hægt er að hugsa sér.
Hjörleifur talar um ólýðræð-
islegar valdastofnanir, ekki veit
ég hvaða mælikvarða hann notar
á lýðræði, en ég hef aðra reynslu.
Hann hefur áður haldið því fram
t.d. að okkur myndi vegna miklu
betur í umhverfismálum ef við
réðum okkur sjálf án afskipta
annarra ríkja eða ríkjasambanda.
Ef viljinn væri fyrir hendi gætum
við haft frábæra umhverf-
islöggjöf. Ég held því hinsvegar
fram að ef umhverfislöggjöf ESB
hefði ekki verið í gildi hér und-
anfarin fimmtán ár værum við
komin miklu skemur en raun ber
vitni. Evrópuþingið í Brussel
(ekki Strassborg) tekur virkan
þátt í setningu regluverks ESB.
Meira að segja sveitarfélög í
Evrópu geta haft áhrif á reglu-
verkið. Þannig að það er mikill
fjöldi fólks sem kemur með ein-
um eða öðrum hætti að því að
búa til lög. Útkoman er oftar en
ekki málamiðlun og ekki alltaf
öllum að skapi. Einstök aðild-
arríki hafa þá möguleika að móta
sína eigin stefnu innan tiltekins
ramma. Evrópusambandið er
samkoma 27 lýðræðisríkja, ég
fullyrði sú besta í þessum heimi,
eða þekkir Hjörleifur og aðrir
andstæðingar ESB farsælli sam-
félög með meira lýðræði? Fullyrt
er að einhverjar valdastofnanir í
Evrópu munu framvegis ráðskast
með landið ef við göngum í ESB
og að ESB muni gleypa auðlindir
okkar. Á meðan við vitum ekki
hvað kemur út í formlegum aðild-
arviðræðum eru slíkar fullyrð-
ingar lýðskrum og blekking. En
svona, okkar á milli, kæri Hjör-
leifur, þá myndi mér líða betur,
eftir kynni mín af þessum
„hræðilegu“ valdastofnunum í
ESB, að láta þær frekar hafa ein-
hver áhrif en að láta stjórnast
t.d. af seðlabankastjóra í póli-
tísku hlutverki, með þekktum af-
leiðingum.
Mér finnst að það hljóti að
hljóma einkennilega í eyrum
fólks sem búið er að tapa eignum
og atvinnu og þar með sjálfstæð-
inu, vegna stjórnarmistaka og
græðgi fámenns hóps ævintýra-
manna, að innganga í ESB þýði
að Ísland tapi sjálfstæðinu.
Hvaða sjálfstæði er átt við? Hef-
ur stýrivaxtastjórnun hér á landi
verið með þeim hætti að það sé
að óttast ákvarðanir sameiginlegs
seðlabanka Evrópu? Ég get ekki
ímyndað mér að nokkur stofnun í
Evrópu geti klúðrað málum eins
og hefur verið gert hér á landi.
Er ekki einmitt málið að koma í
veg fyrir það að fámenn klíka
geti haft jafnmikil áhrif á kjör al-
mennings og raun ber vitni? Ég
er hræddur við einangrunarhugs-
un Hjörleifs og hugsanabræðra
hans og pínulítill gjaldmiðill í
opnu hagkerfi er ekki framtíðin.
Það er hinsvegar virk þátttaka í
stærsta bandalagi lýðræðisríkja í
heimi. Hér á landi hefur mönn-
um, ekki síst innan sjávarútvegs,
orðið tíðrætt um sjálfbærar veið-
ar, meira að segja hvalveiðimenn
tala stöðugt um sjálfbærar veið-
ar. ESB er að móta stefnu um
sjálfbæra nýtingu auðlinda. Ef
menn meina eitthvað með því að
tala um sjálfbærni er hér tæki-
færi fyrir Íslendinga til að láta
kveða að sér. Innganga Íslands í
ESB snýst ekki bara um að
þiggja, heldur einnig um að gefa.
Nú, ef allt reynist svo ómögulegt
má alltaf yfirgefa Evrópusam-
bandið aftur, engum er haldið
þar inni sem vill ekki vera með.
Ég segi að við höfum ekki efni
lengur á því að standa ein, ekki
eftir það sem á undan er gengið.
Eftir Lúðvík E.
Gústafsson
Lúðvík E. Gústafsson
»Ég er hræddur við
einangrunarhugsun
Hjörleifs og hugs-
anabræðra hans og
pínulítill gjaldmiðill í
opnu hagkerfi er ekki
framtíðin.
Höfundur er jarðfræðingur.
Blekkingar og lýðskrum Samfylk-
ingarinnar um Evrópusambandið?
ÞAÐ var ánægju-
legt að heyra for-
sætisráðherra biðja
Breiðuvíkurdrengina
fyrirgefningar fyrir
hönd þjóðarinnar,
reyndar víkkaði Jó-
hanna út rammann
og bað alla aðra sem
orðið hafa fyrir
slæmri reynslu af
barnaverndarmálum
afsökunar en ein-
hvern veginn fékk ég á tilfinn-
inguna að forsætisráðherra teldi
að nú væru þessi mál að baki og
að svona nokkuð tilheyrði fortíð-
inni.
Það viðurkenna allir að það er
viðkvæmt verk og vandasamt að
hafa afskipti af fjölskyldumálum
annarra og að starfsfólk op-
inberra stofnana sem þeim störf-
um sinnir reynir sitt besta. Það er
augljóst að oft þarf að taka óvin-
sælar ákvarðanir þar sem ein-
hverjir telja á rétti sínum brotið.
Í þeim tilfellum ræður sá sem
valdið hefur og eftir stendur
særður aðili sem finnst órétt-
látlega á málum tekið. Stórlyndir
einstaklingar geta farið illa út úr
svona viðskiptum og loka þá með
tilfinningalegum viðbrögðum á
það vinnuferli sem stofnunin býð-
ur upp á og er eingöngu á hennar
forsendum. Þá standa ekki aðrir
kostir til boða til að leita meints
réttar síns en eftir seinvirku og
dýru ferli dómstóla.
Ef umgengnisréttur foreldris
við barn er ekki skýr og virtur
eftir sambúðarslit eða ef barna-
verndarnefndir eru aðilar að mál-
um og börnum er ráðstafað í fóst-
ur er sú hætta fyrir hendi að
forsjárlausa foreldrið lendi í þeim
áhættuhópi að tilfinningar þess til
barnanna verði fótum troðnar af
forsjáraðila vegna skertrar um-
gengni við barnið.
Dæmi: Forsjárlaust foreldri
sem er reglusamt, stundar vinnu
og hefur ekkert brotið gegn barni
sínu og jafnvel verið forsjáraðili
þess fyrstu uppvaxtarárin lendir í
þeirri stöðu við forsjáraðila að
vera slitið úr öllum tengslum við
barn sitt. Einu tengslin eru
kannski rukkun um
meðlag. Engar fréttir
af því hvernig
barninu gengur í
skóla og ef barnið
slasast eða veikist
fær viðkomandi ekki
fréttir af því.
Forsjárforeldri,
barnav., fósturfor-
eldri, skóli, öll heila
blokkin „tekur hönd-
um saman“ undir því
formerki að hér sé um meðferð-
arúrræði að ræða, jafnvel vanda-
manni barnsins, tengdum forsjár-
lausa aðilanum, væri í versta falli
meinað að tala í síma við barnið
eða heimsækja það.
Ef marka má þjóðfélagsumræð-
una virðist eitthvað þessu líkt
skjóta upp kollinum annað veifið
og þá væntanlega vegna þess að
forsjárlausa foreldrið hafnar sam-
starfi við „forræðisblokkina“ og
virðist við það glata öllum laga-
legum rétti. Við slíkar aðstæður
segði sig sjálft að barnið hefði
hvorki burði né bakland til að
sækja lagalegan rétt sinn til um-
gengni við bannfærða foreldrið.
Villt dýr merkurinnar hætta lífi
sínu fyrir afkvæmi sín og varla
hafa foreldri eða börn minni til-
finningar en dýrin. Tilfinn-
ingakúgun af þessu tagi stang-
aðist því á við heilbrigða
skynsemi. Harðvítugar deilur frá-
skilinna foreldra vegna barna
sinna eru alþekkt vandamál en
getur verið að búið sé að pakka
barnaverndarmálaflokkum inn í
svo lögverndað umhverfi að
starfsfólk við þau mál sé ofvernd-
að og geti siðblindast og fallið í
gryfju fordóma sem leitt geti til
eineltis og mannréttindabrota án
þess í raun og veru að ætla sér
það og taki blinda afstöðu með
forsjárforeldrinu. Fólk er mann-
legt og það gæti reynst freisting
að njóta sætleika valdsins og
refsa ef ekki þarf að óttast afleið-
ingar gerða sinna. Ef foreldri er
sett í þá stöðu vegna þess að það
er ósamvinnuþýtt að mega ekki
eiga frjálsa stund með barninu
sínu, fái ekki að tala við það í
síma og frétti ekkert af því vikum
eða mánuðum saman eru það að
mínu viti pyntingar og mannrétt-
indabrot. Lög sem tryggja eiga
rétt forsjárlauss foreldris eru
sæmilega góð. Það þýðir þó lítið
að setja lög til að tryggja per-
sónurétt nema það sé jafnframt
trygging fyrir því að þeim sé
framfylgt. Ekki að eina leiðin sé
aðkoma lögfræðinga og svifa-
seinna dómstóla heldur á ein-
staklingsréttur forsjárlausa for-
eldrisins að vera svo sterkur í
sértækum tilfellum að foreldri
sem telur á sér brotið geti leitað
til lögreglu.
Stofna mætti sérþjálfaða deild
lögreglu í foreldra- og barnarétti
sem tiltæk væri fyrir forsjárlaust
foreldri í ágreiningsmálum varð-
andi umgengni. Lögreglan hefði
þar vald sem óháður aðili til að
skera úr ágreiningi á staðnum og
framfylgja sínum úrskurði strax
líkt og dómari í kappleik. Slíkt
inngrip þriðja aðila gæti reynst
nauðsynlegt til að afstýra því að
barn eða foreldri grípi til ör-
þrifaráða. Sumar stéttir sem
vinna með fólk, t.d. læknar og lög-
reglumenn eru látnir sæta ábyrgð
gerða sinna í starfi og er það oft í
fréttum enda mannlegt að gera
mistök og gera þau upp. Eitthvað
ofurmannlegt virðist gilda um þá
sem starfa að barnaverndarmálum
hvað þetta varðar, þar tilheyra
ljótu málin jafnan fortíðinni.
Banna ætti með lögum að svipta
foreldri forræði, við hvaða að-
stæður sem upp koma, nema ef
brotið er gegn barninu með
óreglu og/eða ofbeldi.
Breiðuvíkurmálin ættu að
kenna þjóðinni að halda vöku
sinni í barnaverndarmálum og
veita þeim sem við þau mál starfa
vernd með virku, kerfisbundnu
eftirliti.
Ég bið Íslendingum Guðs frið-
ar.
Eftir Ársæl
Þórðarson
»… þá er sú
hætta fyrir
hendi að forsjárlausa
foreldrið lendi í þeim
áhættuhópi að tilfinn-
ingar þess til barnanna
verði fótum troðnar …
Ársæll
Þórðarson
Höfundur er húsasmiður
með kristin lífsviðhorf.
Réttur forsjárlausra
ÞAÐ ER leitt til
þess að vita að bæj-
arstjóri Reykjanes-
bæjar þurfi blaða-
grein frá mér í
Morgublaðinu til
þess að heyra hvað
ég segi. Ég sendi
reyndar ekki frá mér
fréttatilkynningar
um hvaðeina sem að
mér snýr, en hélt
samt að hann hefði kannski hlust-
að þegar ég hef verið að lesa upp
bókanir vegna ársreikninga
Reykjanesbæjar eða skrifa grein-
ar í heimablöð en það er greini-
lega misskilningur. En risinn
rumskaði og bylti sér við Mogga-
greinina svo að ég hef greinilega
truflað svefn hans.
En eitthvað vefst það fyrir hon-
um í svefnrofunum að skilja efnis-
atriði greinar minnar. Ég gagn-
rýni það ekki að hlutdeildartekjur
Hitaveitu Suðurnesja séu nei-
kvæðar þetta árið, heldur hitt að
reiknaðir liðir hafi verið notaðir
til þess að fela slælegan rekstur
þeirra sjálfstæðismanna undir
forystu Árna Sigfússonar í gegn-
um tíðina. Þegar eignir sveitarfé-
lagsins voru seldar inn í Fasteign
hf. á árinu 2003 þá var söluverðið
yfir skráðu verði í bókum bæj-
arins. Mismunurinn (söluhagn-
aður) var nýttur til þess að breiða
yfir skelfilegan rekstur ársins
2003. Og í stað þess að nýta þá
fjármuni sem fengust við söluna
til þess að greiða niður skuldir
var fjármunum varið að stórum
hluta í rekstur. Dæmin um eigna-
sölur eru fleiri, það má t.d. nefna
Vatnsveituna og sölu á milljarða
hlut í Hitaveitu Suðurnesja. Og
fólk hlýtur því að spyrja hvers
vegna sveitarfélag sem hefur selt
svona mikið af eignum þurfi að
greiða svona háar upphæðir í
vexti af lánum. Því er til að svara
að fjármunir voru ekki nýttir til
greiðslu skulda heldur
í rekstur.
Myndi það teljast
til góðrar fjár-
málaspeki að selja of-
an af sér húsið til
þess að tyrfa blett-
inn? Vera áfram með
lánið og þurfa að
greiða af því, en þurfa
líka að greiða húsa-
leigu og eiga bara
blettinn. Efast um að
margir tækju undir
það nema þá helst sjálfstæð-
ismenn í Reykjanesbæ. Þessir
fjármunir voru ekki lagðir í fjár-
festingar til framtíðar eins og
bæjarstjóri heldur fram, heldur
eru allar nýframkvæmdir teknar
að láni. Allt sem gert er í Helgu-
vík er fyrir annarra manna fé en
á ábyrgð Reykjanesbæjar og því
er eins gott að hlutirnir gangi
upp. Annars hefur þessi framtíð-
arfjárfestingarsöngur þeirra sjálf-
stæðismanna hljómað hér í ára-
tugi og við erum mörg hver orðin
þreytt á að heyra sama lagið aft-
ur og aftur.
En auðvitað munum við í A-
listanum styðja bæjarstjórann
vegna álversins í Helguvík, því ef
það kemur ekki, munu vænt-
anlega fleiri en ég finna hjá sér
þörf til þess að skrifast á við bæj-
arstjórann og spyrjast fyrir um
skuldir Reykjanesbæjar.
Að selja húsið
sitt til þess að
tyrfa blettinn
Eftir Guðbrand
Einarsson
Guðbrandur Einarsson
» Fólk hlýtur því að
spyrja hvers vegna
sveitarfélag sem hefur
selt svona mikið af eign-
um þurfi að greiða
svona háar upphæðir í
vexti af lánum.
Höfundur er formaður
Verslunarmannafélags Suðurnesja
og oddviti A-listans í bæjarstjórn
Reykjanesbæjar.