Morgunblaðið - 15.06.2009, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 15. JÚNÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Ríkisend-urskoðunbirti fyrir
helgi niðurstöður
úttektar sinnar á
skilum ríkisstofn-
ana á rekstraráætlunum til
viðkomandi ráðuneyta. Út-
koman er ekki glæsileg; að-
eins 10 af 233 áætlunum um
rekstur ársins 2009 hafði verið
skilað á þeim tíma sem reglur
kveða á um, þ.e. fyrir árslok.
Nokkrar áætlanir bættust við
á fyrstu vikum þessa árs og
fjórtán voru samþykktar af
ráðuneytunum innan tíma-
marka, þ.e. fyrir miðjan jan-
úar. Allt fram í maí voru áætl-
anir að berast frá stofnunum
og hafa nú allar skilað nema
sérstakur saksóknari, sem
verður að telja skiljanlegt
vegna sérstöðu embættisins.
Ríkisendurskoðun segir þessa
seinu afgreiðslu skýrast að
mestu leyti af því hversu seint
fjárlögin voru samþykkt. Á
því hljóta menn að hafa ákveð-
inn skilning.
Hins vegar á það sama ekki
við um aðrar athugasemdir
Ríkisendurskoðunar. Þannig
bendir stofnunin á að í byrjun
maí (þá voru liðnir fjórir mán-
uðir af rekstrarárinu) voru tíu
áætlanir enn ósamþykktar í
ráðuneytunum. Stofnunin
gagnrýnir þennan seinagang.
Á sama tíma höfðu um 80%
samþykktra rekstraráætlana
verið skráðar í bókhaldskerfi
ríkisins. „Eftirlitsaðilar um
framkvæmd fjárlaga; fjár-
laganefnd,
fjármálaráðu-
neytið, Fjársýsla
ríkisins (FJS) og
Ríkisendurskoðun
hafa þar
með ekki aðgang að áætl-
unum 39 stofnana og geta ekki
fylgst með því að þær
starfi í samræmi við sam-
þykktar áætlanir,“ segir í
skýrslu stofnunarinnar.
Tvö ráðuneyti skráðu sig
sýnu verst í skráningu áætl-
ana; hjá samgönguráðuneytinu
vantaði 13% og hjá sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráðu-
neytinu 21%. Bezt stóðu utan-
ríkis-, dóms- og kirkjumála-
og fjármálaráðuneytið sig.
Ríkisendurskoðun segist
hafa hvatt til þess að sam-
anburður á rekstri ríkisstofn-
ana og rekstraráætlununum
fari nú fram oftar en áður,
þ.e. mánaðarlega í stað árs-
fjórðungslega, eins og al-
mennt hefur tíðkazt. Það er
raunar furðulegt ef þetta hef-
ur ekki verið meginreglan;
þannig gengur reksturinn fyr-
ir sig í flestum fyrirtækjum
og er ekki sízt mikilvægt á
tímum rekstrarerfiðleika eins
og nú.
Agaleysið í rekstri ríkisins
hefur verið of mikið. Eins og
Ríkisendurskoðun bendir á, er
nú tímabært að taka á því. Sá
gríðarlegi niðurskurður, sem
framundan er hjá flestum eða
öllum stofnunum ríkisins, mun
ekki takast nema með mun
stífara aðhaldi.
Torvelt er að fylgjast
með rekstri tuga
ríkisstofnana}
Agi í ríkisfjármálum
Opinberar stofn-anir geta ým-
islegt gert til þess
að auka traust og
tiltrú almennings á
stjórnsýslunni. Á
vegum ríkisskattstjóra kemur
reglulega út fréttabréfið Tíund
sem fjallar um skattamál. Þar
skrifa ríkisskattstjóri, Skúli
Eggert Þórðarson, og sam-
starfsmenn hans greinar um
þau viðfangsefni sem embættið
fæst við og gera gein fyrir sjón-
armiðum sínum um ýmsar hlið-
ar skattheimtu.
Undantekningarlítið finna
blaðamenn fréttir, sem eiga er-
indi til almennings, í þessu
fréttabréfi. Í laugardagsblaði
Morgunblaðsins var til dæmis
sagt frá skeleggum leiðara
Skúla ríkisskattstjóra og Ingv-
ars J. Rögnvaldssonar vararík-
isskattstjóra í Tíund. Þar segja
þeir nauðsyn á að upplýsa hvort
það hafi verið þáttur í starfsemi
íslenzku bankanna að stofna fé-
lög í skattaparadísum og í þágu
hverra slíkt hafi verið gert. Þá
vilja þeir koma saman hópi sér-
fræðinga, sem hafi það hlutverk
að hafa uppi á fólki, sem hafi
komið undan óskattlögðum
tekjum í skjóli er-
lendra eignarhalds-
félaga og segja þörf
á beinskeyttum og
markvissum að-
gerðum í því skyni.
Yfirmenn ríkisskattstjóra-
embættisins segja það löngum
hafa þótt snautlega iðju að
halda sjálfum sér veizlu á kostn-
að annarra. Þannig hafi þó hluti
íslenzku þjóðarinnar hagað sér.
Fréttabréfinu Tíund er ekki
dreift í miklu eða dýru upplagi
en komið á framfæri við al-
menning í gegnum fjölmiðla.
Þetta er merkilegt og gott
framtak og til þess fallið að
opna stjórnsýsluna þrátt fyrir
að eðli málsins samkvæmt séu
einstök mál sem embættið fæst
við trúnaðarmál. Aðrar op-
inberar stofnanir mættu gjarn-
an taka þetta til fyrirmyndar og
raunar fleira í stjórnsýslu ríkis-
skattstjóra, en sá embættis-
maður hefur ítrekað hlotið við-
urkenningu fyrir rekstur þeirra
stofnana sem hann hefur stýrt.
Vinnubrögð af þessu tagi eru
ekki sízt mikilvæg nú þegar rík
krafa er uppi í þjóðfélaginu um
gegnsæi við stjórnvaldsákvarð-
anir.
Útgáfustarfsemi
ríkisskattstjóra
eykur gegnsæið}
Gjörðir skattsins tíundaðar
A
uðvitað eru Vinstri grænir
ábyrgðarlausir af verkum
ríkisstjórnarinnar, sem þeir að
vísu eiga sæti í. Það væri mjög
ómálefnalegt að halda öðru
fram. Nýjasta dæmið um það eru samning-
arnir um Icesave. Steingrímur J. Sigfússon
hélt langa tölu um það í þinginu að í raun
hefði verið samið um Icesave síðasta haust,
fyrst með viljayfirlýsingu gagnvart Hol-
lendingum og síðan þegar þingið veitti um-
boð til að ganga til samninga um Icesave út
frá tilteknum forsendum. Með því gefur
hann í skyn að ríkisstjórnin sé í raun ekki
að taka sjálfstæða ákvörðun um Icesave,
heldur sé hún bundin af gjörðum fyrri
ríkisstjórnar.
Þetta er sami byltingarleiðtoginn og
sagði í umræðum í þinginu í desember þegar ákveðið
var að setja Icesave í samningafarveg: „Ég vil hins
vegar hér fyrir hönd okkar þingmanna Vinstri grænna
lýsa því yfir að við lítum á þetta sem riftanlegan eða
ógildanlegan nauðungarsamning og áskiljum okkur all-
an rétt í framhaldinu hvað það varðar.“
Og þegar sendiherrann Svavar Gestsson var settur
yfir samninganefndina af ríkisstjórn hins sama Stein-
gríms, sem þá var orðinn fjármálaráðherra, varð
Steingrími að orði: „Það hefur ekki verið samið um
neitt í þessum efnum, það liggur enginn samningur
fyrir.“
Síðar í sömu umræðum í þinginu sagði
Steingrímur: „Markmiðið er að sjálfsögðu að
ná einhverri niðurstöðu sem við getum búið
við og að ekki verði út úr þessu skuldbind-
ingar eða greiðslubyrði sem verði okkur al-
gerlega ofviða. Að sjálfsögðu stendur ekki til
að skrifa undir eða standa að neinu slíku.“
Þá sagði sá og hinn sami Steingrímur í
mars: „Ég held að staðan sé einfaldlega sú
og þannig er fyrir mælt af hálfu Alþingis að
það eigi að halda þessum samningaviðræð-
um áfram og láta á þær reyna en þar með
er að sjálfsögðu ekki sagt að það eigi að
skrifa undir hvaða afarkosti sem er. Það er
ekki falið í samþykkt Alþingis eins og ég
skil hana.“
En auðvitað eru Vinstri grænir ábyrgðar-
lausir af Icesave. Þeir voru líka ábyrgðar-
lausir af þeirri ákvörðun að leyfa hvalveiðar, jafnvel
þó að þeir staðfestu þá ákvörðun sjálfir. Og Vinstri
grænir voru alsaklausir af þeirri ákvörðun að leyfa ál-
ver í Helguvík.
Þetta blasir við hverjum heilvita manni.
Enn bætist á listann yfir stóru málin, sem Vinstri
grænir eru ábyrgðarlausir af, því vitaskuld bera þeir
enga ábyrgð á aðildarumsókn til Evrópusambandsins í
sinni ríkisstjórnartíð. Eiginlega er því þannig farið,
um öll stóru mál þessarar ríkisstjórnar, að Vinstri
grænir bera enga ábyrgð á þeim.
Mikil er ábyrgð Samfylkingarinnar. pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Pistill
Ábyrgðarleysi Vinstri grænna
FRÉTTASKÝRING
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
M
á bjóða þér uppfært
heilabú með einbeit-
ingarhæfni skák-
snillingsins og stál-
minni þess sem
engu gleymir? Langar þig til að lifa
um alla eilífð, eða því sem næst, sem
vélræn vitund á brautum örgjörva?
Einhvern veginn svona má draga
saman draumsýn nokkurra hreyf-
inga í Kaliforníu sem hittast reglu-
lega til skrafs og ráðagerða um það
hvernig hraða megi samþættingu
tölvutækninnar og mannshugans.
Markmiðið er skýrt: Mannshug-
urinn er í núverandi mynd úr sér
gengið gangverk sem kallar á mann-
gerðar viðbætur. Tíminn er of naum-
ur til að eftirláta líffræðilegri þróun
að halda í við tækniþróunina.
„Kerfið er gallað. Við þurfum að
hanna betri heila,“ segir tölvu-
sérfræðingurinn Salim Ismail í rök-
stuðningi fyrir hugmyndafræði sem
stjórnmálahugsuðurinn Francis
Fukuyama hefur lýst sem þeirri
hættulegustu í heimi. Rök Fuku-
yama eru einföld: Jöfnuður mun
heyra sögunni til þegar ríkir geta
keypt sér aukið andlegt atgervi.
Illa forrituð heilabú
Ismail er ekki upptekinn af slíkum
áhyggjum, heldur lítur svo á að
heilabú okkar séu illa „forrituð“.
„Við þurfum tölvuflögur til að hafa
eftirlit með taugakerfinu. Hin líf-
fræðilega þróun mun ekki gera þetta
fyrir okkur. Því verður tæknin að
koma til skjalanna.“
Meðal annarra trúboða þessarar
framtíðartrúar er hugvitsmaðurinn
Raymond Kurzweil sem álítur að á
fimmta áratug þessarar aldar muni
koma fram á sjónarsviðið gervi-
greind sem verði mörg þúsund sinn-
um öflugri en samanlagt andlegt at-
gervi 9 milljarða jarðarbúa.
Ódauðleikinn er fylgismönnum
þessarar hugmyndafræði, sem á
ensku nefnist transhumanism, einn-
ig hugleikinn, enda litið svo á að
dauðinn sé ekki óhjákvæmilegur.
Tvær leiðir eru einkum nefndar í
þessu samhengi. Annars vegar stór-
stígar framfarir í líffræði sem
gagnast muni við að seinka öldrun
svo mikið að einstaklingar geti
vænst þess að lifa svo öldum skiptir.
Hin leiðin er enn framandlegri en
hún felst í að yfirfæra upplýsingar
sem búið er að skanna úr heilabúum
yfir á tölvubúnað þannig að vitundin
lifi til eilífðar á minnisrásum.
Færi svo að síðari leiðin yrði fær
yrði hægt að fjölfalda einstaklinga,
að því gefnu að líkaminn sé aðeins
umbúðir utan um sál sem má afrita.
Gamalt vín á nýjum belgjum?
Greina má líkindi með ofan-
greindri hugmyndafræði og hugs-
uninni að baki mannkynbótum.
Líkt og þá er meginröksemdin sú
að manninum beri að svara fram-
förum á tilteknu sviði vísinda með
því að leita allra leiða til að bæta
mannkynið, enda sé maðurinn ófull-
kominn í núverandi mynd. Draum-
urinn um háþróað mannkyn er út-
ópían sem rökin eiga að styðja.
Hvort „uppfærður“ mannshugur
á eftir að reynast jafn mikill þvætt-
ingur og mannkynbótastefnan mun
skýrast. Hitt er víst að í Kaliforníu
er horft til 2030 sem ársins þegar
Homo sapiens 2.0 lítur dagsins ljós.
Í Gwanggyo Gengur „uppfært“ ofurmannkyn um götur framtíðarborga?
Stafrænn ódauðleiki
og uppfærð heilabú
Í Kísildalnum í Kaliforníu hefur
milljörðum króna verið varið í
rannsóknir á tækni sem ætlað er
að gerbylta mannlegri tilveru.
Stóraukin greind og lengra líf
tróna efst á óskalistanum.
Félagaskrá samtakanna Human-
ity+ (áður World Transhumanist
Association) er með á sjötta þúsund
manns um heim allan. Á vefsíðu
samtakanna segir að markmiðið sé
að stuðla að samstarfi ólíkra fræði-
greina í rannsóknum á möguleikum
þess að koma mannlegri tilveru yfir
á næsta stig. Samtökin halda einnig
uppi rökum fyrir því að reynt sé
með öllum ráðum að lengja lífið.
Uppfærslusinnar, sem svo má kalla
í lauslegri þýðingu á enska hugtak-
inu „uploaders“, telja fræðilega
mögulegt að yfirfæra allar upplýs-
ingar úr heilabúum yfir á tölvubún-
að. Ein aðferðin sem rætt er um
felst í að skera heilann í örþunnar
sneiðar sem síðan eru skannaðar og
gögnin svo flutt yfir á tölvur. Gögn-
in mætti svo flytja í vélmenni og
einstaklingurinn fengi þá nýtt „líf“.