Morgunblaðið - 27.07.2009, Blaðsíða 26

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. JÚLÍ 2009
PUNGINN ÚT
Frábær gamanmynd með Seann
William Scott úr American Pie
og Dude Where Is My Car?
HHH
„Hágæða mystería
- pottþétt handrit
- frábær mynd“
-D.Ö.J., kvikmyndir.com
HHHH
„Þrælvelheppnuð yfirfærsla viðburðaríkrar
og magnaðrar glæpasögu á hvíta tjaldið.
Varla hægt að gera þetta betur ...
áleitin og ögrandi spennumynd.”
-Þ.Þ., DV
HHH
„...ótrúlega vel unnin,
vel leikin, spennandi ...
brjáluð meðmæli.”
-T.V., kvikmyndir.is
BYGGÐ Á METSÖLUBÓK
STIEG LARSSON
HHHH
- S.V. MBL
HHHH
- Ó.H.T, Rás 2
Stórskemmtileg
sumarmynd uppfull af
gáskafullum atriðum
og grófum húmor.
„Fantagóð, kuldaleg sænsk
glæpahrollvekja... Saga sem rífur
mann í sig. Myndin gefur
bókinni ekkert eftir“
-F.E. Morgunvaktin á Rás 2.
HHHH
„Karlar sem hata konur er
hrein snilld, maður getur varla
beðið eftirframhaldinu.”
- S.V., MBL
HHHH
„Það er ekki að ástæðulausu
að þetta er vinsælasta mynd
ársins á Norðurlöndunum.”
- V.J.V., FBL
HHHH
„verk sem dúndrar í höfði
manns á eftir, lengi, og vekur
áframhaldandi hugsanakeðjur”
- Ó.H.T., Rás 2
Sími 462 3500
Þú færð 5 %
endurgreitt
í Borgarbíó
Þú færð 5%
endurgreitt
í Háskólabíó
SÝND Í SMÁRABÍÓ OG REGNBOGANUM SÝND Í HÁSKÓLABÍÓSÝND Í SMÁRABÍÓ OG REGNBOGANUM
SÝND Í SMÁRABÍÓ, HÁSKÓLABÍÓ, BORGARBÍÓ OG REGNBOGANUM
750 KR. - ALLAR MYNDIR - ALLAR SÝNINGAR - ALLA DAGA Þú færð 5% endurgreitt í Borgarbíói, Smárabíói og Regnboganum og Háskólabíói ef
Sími 551 9000 Þú færð 5 %
e n d u r g r e i t t
í Regnboganum
ÓDÝRT
Í BÍÓ
Í REGNBOGANU
M 750kr.
Karlar sem hata konur kl. 3 - 6 - 9 B.i.16 ára
Ísöld 3 (ísl. tal) kl. 2 - 4 LEYFÐ
My Sister‘s Keeper kl. 6 - 8 B.i.12 ára
Lesbian Vampire Killers kl. 10 B.i.16 ára
Karlar sem hata konur kl. 6 - 7:30 - 9 - 10:30 B.i.16 ára
District 13 kl. 8 - 10:10 B.i.14 ára
My Sister‘s Keeper kl. 5:40 - 8 - 10:20 B.i.12 ára
Ísöld 3 (ísl. tal) kl. 5:50 LEYFÐ
Karlar sem hata konur kl. 5:30 - 7 - 8:30 - 10 750kr. B.i.16 ára Ice Age 3 (enskt tal) kl. 5:50 - 8 750kr. LEYFÐ
Balls Out kl. 5:50 - 8 750kr. B.i.12 ára Angels and Demons kl. 10:10 750kr. B.i.14 ára
The Hurt Locker kl. 10:10 750kr. B.i.16 ára
Á nýafstaðinni ferð minnium Austurland fékk égeinstakt tækifæri til að
spóka mig í tveimur afar ólíkum
veröldum. Mér var boðið inn í
hinn formfasta og vélræna heim
álversins á Reyðarfirði, þar sem
ekki má keyra bíl hraðar en á 20
km hraða og starfsmenn eru látn-
ir ganga með hanska þrátt fyrir
að störf þeirra krefjist þess aldrei
af þeim að þeir snerti neitt annað
en tölvuskjái eða hnappa til að
stjórna vélunum er framleiða álið
dýrmæta. Hinn heimurinn var hin
ramma- og nánast reglulausa
listahátíð Lunga á Seyðisfirði.
Framtíðarlegt yfirbragð innan
álversins, þar sem öryggis- og
vélbúnaður er gífurlegur, sló mig,
því það er í gífurlegri mótsögn
við óheflað landslagið utan
veggja þess. Þetta var nánast eins
og ef Helstirnið í Stjörnustríði
væri falið ofan í gjótu á Þingvöll-
um.
Að slíkur heimur sé til í jafnlít-
illi fjarlægð frá sveitalegum smá-
bæjum þar sem íbúar komast ekki
hjá því að vera jarðtengdir við
náttúruna vakti þúsund spurn-
ingar um hvernig áhrif það hefur
haft á fólkið á Austurlandi og
menningu þess. Spurning sem ég
bar oft upp við gesti Lunga og
hefði kannski betur sleppt því þar
sem um slíkt hitamál er að ræða
að í nokkur skipti varð ég hrein-
lega að forða mér eftir að sak-
lausar spurningar mínar höfðu
vakið heiftarleg rifrildi á milli
ungra íbúa svæðisins.
  
Þeir sem ég talaði við voruflestir sammála um að til-
koma álversins á Reyðarfirði
hefði haft gífurleg áhrif á menn-
ingarlífið. Seyðisfjarðarbær virð-
ist ósnertur en andinn á stöðum á
borð við Fáskrúðsfjörð, Egilsstaði
og auðvitað Reyðarfjörð hefur
gjörbreyst.
Fyrir álver voru Egilsstaðir
miðja Austfjarða. Þangað fór fólk
úr minni bæjum í leit að menn-
ingar- já, eða ómenningarlegri
upplifun. Í kringum byggingu ál-
versins fannst mörgum spennandi
að safnast saman þar sem erlent
vinnuafl hélt sig og skemmt-
anahald breyttist. Skemmtunin
dreifðist á milli fjarða og ball-
menning vék fyrir pöbbamenn-
ingu. Nýr skemmtistaður var t.d.
opnaður í Neskaupstað en lokað
eftir að álverið komst á koppinn.
Bíóhús var opið um tíma í félags-
heimilinu á Reyðarfirði en átti
stutta lífdaga.
Erfiðara var að safna saman
stórum hópum á Egilsstöðum og
því svaraði það ekki kostnaði
lengur að flytja inn dýr tónlistar-
atriði frá höfuðborginni. Af ein-
hverjum óskilgreindum ástæðum
dó líka kaffihúsa- og barmenning
á Egilsstöðum og hefur ekki jafn-
að sig almennilega síðan. Ungt
fólk þar saknar eldri tíma.
  
Menningarlífið á Fáskrúðsfirðiog Neskaupstað virðist hafa
batnað. Ný kaffihús voru opnuð
og ungu fólki þar fjölgaði. Álver-
ið bauð upp á aukin vinnutæki-
færi og nokkrir sneru aftur á
heimaslóðir eftir að hafa haldið á
vit ævintýranna til höfuðborg-
arinnar. Aðspurðir deildu þeir
Austfirðingar sem ég spurði um
hvort aðsókn á hátíðir á borð við
Eistnaflug, Bræðsluna eða Lunga
yrði næg til þess að standa undir
sér ef álverið væri ekki til staðar.
Flestir vildu þó frekar þakka
sköpunargleði íbúa þessara kaup-
staða fyrir en álverinu og bentu á
góða aðsókn að Aldrei fór ég suð-
ur-hátíðinni á Vestfjörðum. Þar
sem ekkert álver er að finna.
  
Á Reyðarfirði var byggt helj-arinnar íþróttahús sem er
töluvert nýtt en illa hefur gengið
að lokka fólk að staðnum. Íbúar
sjálfir sækja frekar annað eftir
upplyftingu. Reyðfirðingar sjá
ekki álverið út um stofugluggana
heima en raflínurnar sem skera
fjallshlíðina minna á tröllvaxnar
sveðjur. Stöðug áminning um þær
breytingar sem álverið hafði í för
með sér á umhverfið og tilveruna.
Þótt bærinn sé svipaður öðrum á
austurströndinni hefur hann
fengið á sig stóriðjulegt yfirbragð
og kannski vill unga fólkið sem
vinnur í álverinu síður skemmta
sér á stað sem minnir það á vél-
rænan hversdagsleikann. Hvað
aðdráttarafl og menningarlíf
varðar er óhætt að fullyrða að
Reyðarfjörður hefur ekki grætt á
álverinu.
  
Álver hefur víðtækari áhrif enbara á efnahags- og atvinnu-
líf. Tilurð þess ein og sér hefur
gífurleg áhrif á menningar- og
þannig sálarlíf fólks. Góð og
slæm. Ef eitthvað er að marka
Austfirði, þá betri á svæðum í
kringum bæinn sem hýsir sjálfa
stóriðjuna. Þetta er nokkuð sem
íbúar Húsavíkur ættu að skoða
vandlega áður en þeir kjósa yfir
sig álver á Bakka. Áhrif álvers
verða án efa þau að breyta sjálfs-
mynd bæjarbúa og allra þeirra
sem heimsækja staðinn.
Að halda því fram að álver sé
eina leiðin til þess að bjarga at-
vinnustarfsemi í minnkandi sam-
félögum sýnir líka kannski litla
trú á sköpunarkrafti fólksins sem
þar býr. Fólk er í eðli sínu skap-
andi og fullfært um að skapa eig-
in tækifæri. Í upphafi skyldi end-
inn skoða.
Áhrif álvers á menningu Austfjarða
» Þetta var nánasteins og ef Hel-
stirnið í Stjörnustríði
væri falið ofan í gjótu
á Þingvöllum.
Ólíkir heimar Inni í álverinu á Reyðarfirði og mynd frá uppskeruhátíð
Lunga á Seyðisfirði frá því í hittifyrra. Tveir afar ólíkir gjörningar.
biggi@mbl.is
AF LISTUM
Birgir Örn Steinarsson
Morgunblaðið/ÞÖK