Morgunblaðið - 17.09.2009, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. SEPTEMBER 2009
Beint í netið Íslenska kvennalandsliðið í fótbolta keppir í kvöld við lið Eista á Laugardalsvelli en um er að ræða annan leik landsliðsins í undankeppninni fyrir HM sem haldið verður í Þýskalandi
árið 2011. Markverðirnir Þóra B. Helgadóttir og Guðbjörg Gunnarsdóttir stóðu í ströngum æfingum í gær og sýndu skemmtileg tilþrif, ekki ólík því sem sjá má í karate, enda einbeitingin mikil.
Heiddi
EINU sinni var sagt að þótt
allir hagfræðingar landsins
væru lagðir endilangir í eina
röð mundu þeir ekki ná neinni
niðurstöðu. Þeir hafa gjarnan
fyrirfram mótaða sýn, sína
eigin sýn. Jón Steinsson er
undantekning, hann skrifaði
auðskilda grein um þetta mál-
efni í Morgunblaðið þann 3.
september sl. undir fyrirsögn-
inni „Hvað á að gera fyrir
skuldsett heimili?“ Hann rek-
ur af hverju flöt niðurfærsla
skulda er ekki fær leið. Hann segir stjórn-
völd nú þegar hafa markað stefnu sem
byggist á tveimur leiðum, lögfest greiðslu-
aðlögun (sem felur í sér niðurfellingu) og
beitt sér fyrir því að bankarnir bjóði upp
á greiðslujöfnun (sem er lenging lána).
Þessa stefnu segir hann vera í grunninn
hárrétta. Það væru mistök að láta undan
þrýstingi þeirra sem vilja víðtækari nið-
urfellingu. Þá væru þau að hygla þeim
sem fóru sér að voða í uppsveiflunni á
kostnað þeirra sem voru varkárari.
Ástæða er til að taka undir með Jóni,
þetta er rétt niðurstaða. Samt langar mig
til að vekja máls á hugmynd. Hún getur
ekki komið í stað þess sem gert hefur ver-
ið en gæti komið til viðbótar og að mínum
dómi fært fjölda fólks nýja von. Henni er
einnig ætlað að víkka umræðuna um verð-
tryggingu og almenna niðurfærslu skulda.
Betri verðtrygging
Hagsveiflur á Íslandi eiga oftar en ekki
upptök sín í sveiflum í náttúrunni, ekki
síst sjávarafla. Þær leiða fyrst til víta-
hrings víxlverkana gengis og verðlags og
loks kaupgjalds. Krónan rýrnar smátt og
smátt, ekkert fær snúið hjóli gengissigs,
verðbólgu og verðtryggingar til baka.
Neysluvísitala til verðtryggingar hefur
ýmsa kosti en veldur þó af framangreindri
ástæðu sífelldu vantrausti á gjaldmiðlinum
og eykur með því efnahags-
legan óstöðugleika. Hætt er
við að allar innlendar vísitölur
hafi þennan ókost. Hinn 9.
apríl sl. vor birti Morg-
unblaðið grein mína „Breytt
verðtrygging öllum í hag“.
Viðbrögð voru engin, kannski
var hugmyndin of flókin eða
framandi. Hún var og er enn
sú að eftir að gjaldeyrishöft
hafa verið afnumin, jöklabréf-
in greidd og krónan hefur
leiðrétt sig, verði verðtrygg-
ingunni breytt. Í stað núver-
andi neysluvísitölu komi geng-
isvísitala krónunnar, 30 daga
meðaltal, að viðbættri meðalverðbólgu
landa gjaldmiðlanna sem hana mynda.
Verð- og gengisvísitalan (VGV) yrði al-
vöru verðtrygging þó ekki sé bein tenging
milli gengis og verðs innflutts varnings og
því treyst á samkeppni og frjálsa verð-
myndun. Þrátt fyrir að fákeppni sé ráð-
andi felur hún í sér næga samkeppni til að
tryggja mikla samfylgni verðlags við
gengi. Ófrávíkjanleg forsenda hugmynd-
arinnar er að stjórn peninga- og ríkisfjár-
mála sé styrk. Þessi aðferð við verðtrygg-
ingu kann að reynast eina form
verðtryggingar sem ekki rýrir gjaldmið-
ilinn sífellt. Dómstólar hafa áður fallist á
breytingu vísitölu til verðtryggingar í ljósi
þess að ekki séu svik í tafli.
Krónan eignast vini
Krónan mundi strax eignast 319 þúsund
stuðningsmenn. Með þessu væru hags-
munir allra helstu þjóðfélagshópa tryggðir
með kaupmætti gagnvart umheiminum og
innfluttum vörum, um leið og slegið væri
á þá sérhagsmuni örfárra að krónan falli.
Vegna afgangs í viðskiptum við útlönd
tæki gengið strax að styrkjast. Þar sem
landið verður áfram hagvaxtarsvæði
vegna grænnar orku er víst að krónan
styrktist líka til lengri tíma litið. Með
VGV þýddi það lækkandi skuldir og auk-
inn kaupmátt laun- og lífeyrisþega, þrátt
fyrir að sýndarverðmæti hyrfu með lægra
nafnverði peningalegra eigna. Gengi krón-
unnar mundi samt aðlagast afkomu út-
flutningsgreina og taka tillit til velgengni
eða áfalla í rekstri þeirra. Kostur við
þessa leið er sá að verðbólgan hverfur
með hækkandi gengi krónunnar. Víta-
hringurinn rofnar, við getum lagt sjálfa
verðbólguna niður fremur en bara verð-
trygginguna. Það eina sem gæti komið í
veg fyrir það væri ábyrgðarleysi ráða-
manna. En nú ætti öll þjóðin sömu hags-
muni og mundi því koma vitinu fyrir þá.
Þetta er gífurlegt hagsmunamál heimila
og fyrirtækja. Stýrivextir ná að auki ekki
til verðtryggðra liða nú, sem eru þó yf-
irgnæfandi að stærð. Þeir orka hins vegar
sterkt á gengi krónunnar og þar með á
VGV. Ókostur er á hinn bóginn að binding
yfirgnæfandi hluta skulda landsmanna við
gengið er áhættusöm, í ljósi sárrar
reynslu okkar af mistökum í hagstjórn. Á
móti má segja að núverandi verðtrygging
sé það líka, því gengislækkun fer fljótt út
í verðlagið. Tenging við evru, sem við
fáum engu ráðið um gengið á, er líka
áhættusöm, því ekki eru viðskipti okkar
eingöngu í evrum. Sú sanngirni felst í
þessari leið að þeir fáu sem mundu tapa á
henni eru einkum þeir sem högnuðust
þegar gengið féll.
Bætt stjórn ríkisfjármála
Í Morgunblaðsgrein minni í september
sl. „Um bókstafstrú og mistök í hag-
stjórn“ setti ég fram tillögu um bætta
stjórn ríkisfjármála. Hún gæti nýst til að
draga úr hættu á að hagstjórnin bregðist:
Í afgreiðslu fjárlaga felst ákvörðun um til
hvaða verkefna ríkið ver fjármunum, hver
hlutdeild hvers verkefnis skuli vera og
loks um heildarfjárhæðina. Ferillinn er
þungur í vöfum og vandséð að Alþingi
henti að beita sér oftar en árlega. Þó að
þingið ákveði fjárlög með ofangreindum
hætti gæti það falið framkvæmdavaldinu
að ákveða ársfjórðungslega stuðul sem
breyti öllum fjárhæðum til útborgunar á
næsta fjórðungi með sama hætti. Í þessu
fælist að heildarfjárhæð fjárlaga yrði ekki
endanlega ákveðin af Alþingi fyrr en með
fjáraukalögum, sem staðfestu þá orðinn
hlut. Stuðullinn þyrfti að geta orðið bæði
til hækkunar og lækkunar, eftir hagþróun.
Beita mætti þessu á framkvæmdir og
framlög, en síður á rekstur. Óhætt er að
gera þetta, Alþingi mundi eftir sem áður
ákveða allar framkvæmdir, hverjir fá
framlög og skiptingu fjárins.
Viðfangsefnið er velferð
Við erum ekki aðeins að fjalla um hag-
stjórn. Velferð er viðfangsefnið. Þjóðin
hefur ekki staðið frammi fyrir viðlíka
verkefnum á því sviði lengi. Sjálfstæði
hennar er jafnvel í hættu mistakist okkur.
Lausnir finnast ekki með því að þegja
hugmyndir í hel, þær ber að ræða frá öll-
um hliðum og leita kosta, galla og úrbóta.
Allar hugmyndir þarfnast umræðu, þær
breytast stundum og batna í slíku ferli.
Umræðan um verðtryggingu og skuldir
heimilanna hefur verið of einhæf. Eina
leiðin til almennrar niðurfærslu skulda er
vissulega áhættusöm. Hættan felst í
áframhaldandi lausatökum á peninga-
málum og fjármálum ríkisins. Getum við
reiknað með að þetta hafi breyst? Sporin
hræða vissulega. Sá valkostur að gera
ekki það sem unnt er að gera er á hinn
bóginn ekki heldur aðlaðandi, í honum
felst líka mikil áhætta.
Eftir Ragnar
Önundarson »Kostur við þessa leið
er sá að verðbólgan
hverfur með hækkandi gengi
krónunnar. Vítahringurinn
rofnar, við getum lagt sjálfa
verðbólguna niður fremur en
bara verðtrygginguna.
Ragnar
Önundarson
Eina leiðin til niðurfærslu skulda er áhættusöm
Höfundur er viðskiptafræðingur, bankamaður
og áhugamaður um hagstjórn.