Morgunblaðið - 20.09.2009, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 2009
23. september 1979: „Lífsreynsla
flóttafólksins frá Víet Nam er
átakanleg. Af viðtölum við það
finnum við, að það er þakklátt fyrir
það eitt að fá að halda lífi og hafa
fast land undir fótum, þar sem því
er frjálst að brjóta sér leið –jafnvel
þótt þetta land sé víðs fjarri ætt-
arslóðum og umhverfið allt svo
framandi að það hlýtur að kosta
verulegt átak að breyta svo hugs-
unarhætti sínum og lífsháttum að
geta samlagazt því. Samt er þetta
fólk alls hugar fegið og hlakkar til
að takast á við þá erfiðleika, sem
hljóta að mæta því. En það kemur
líka fram, að hugsun þess dvelur
hjá ættingjunum sem urðu eftir, og
draumur þess er að geta rétt þeim
hjálparhönd. Umfram allt gerir
það sér þó vonir um að sjá ættjörð
sína á ný sem frjálst land.“
. . . . . . . . . .
24. september 1989: „Helzta rök-
semd Þorsteins Pálssonar fyrir því
að hafna sölu veiðileyfa eða auð-
lindaskatti var sú, að það mundi
leiða til aukinna ríkisafskipta og
miðstýringar. Þessi röksemd kem-
ur satt bezt að segja mjög á óvart.
Er hægt að hugsa sér meiri mið-
stýringu og ríkisafskipi í sjáv-
arútvegsmálum en núverandi
kvótakerfi? Er hægt að tala um
sölu veiðileyfa t.d. á frjálsum
markaði sem miðstýringu og rík-
isafskipti? Þessi röksemdafærsla
þarfnast nánari skýringar. Í ræðu
sinni hafnaði formaður Sjálfstæð-
isflokksins öllum umræðum um
forréttindahópa og lénsherra
vegna núverandi kvótakerfis.
Morgunblaðið hlýtur að vera ósam-
mála Þorsteini Pálssyni um þetta.
Það fer ekkert á milli mála, að
fiskimiðin eru sameign þjóð-
arinnar, enda tekur Þorsteinn
Pálsson undir það sjónarmið. Á
hinn bóginn er ljóst, að með núver-
andi kerfi hefur ákveðnum hópi
manna verið veittur einkaréttur til
þess að nýta þessa auðlind – án
þess að greiða fyrir þau réttindi –
og þá hefur að sjálfsögðu orðið til
forréttindahópur eða lénsherrar –
orð, sem vissulega má nota í þessu
sambandi.“
Úr gömlum l e iðurum
Norski fjár-festirinnEndre
Røsjø ætlar að
fjárfesta í MP
banka fyrir 1.400
milljónir króna og verður þá
næststærsti hluthafi í bank-
anum. Í frétt í Morgunblaðinu
í gær segir Margeir Péturs-
son, stofnandi og stjórnar-
formaður bankans, að þetta
sé liður í því að dreifa eignar-
haldi sem sé forsenda þess að
bankinn nái leiðandi stöðu á
markaðnum.
Um þessar mundir njóta ís-
lenskar fjármálastofnanir lít-
ils trausts hvort sem það er
heima fyrir eða erlendis. Eft-
ir bankahrunið þykir Ísland
ekki vænlegur fjárfestingar-
kostur. Til marks um það er
ákvörðun fyrirtækisins FTSE
að taka íslensku úrvalsvísitöl-
una út af lista sínum yfir al-
þjóðlegar hlutabréfavísitölur.
Það hefur ekki áður gerst hjá
fyrirtækinu. „Ísland hefur
sett mikið niður. Það leikur
enginn vafi á því,“ sagði Þórð-
ur Friðjónsson, forstjóri
Kauphallarinnar, um þessa
ákvörðun í viðtali við Morg-
unblaðið í gær og bætti því
við að ekki væri hægt að gera
nokkrar athugasemdir við
hana.
Lesi erlendir fjárfestar í
þessa ákvörðun hlýtur staða
Íslands gagnvart Alþjóða-
gjaldeyrissjóðnum ekki síður
að verða þeim til umhugs-
unar. Sagt hefur verið að
ákvörðun sjóðsins um að veita
Íslandi lán og aðkoma hans að
áætluninni um endurreisn ís-
lensks efnahags séu merki til
umheimsins um að íslenskt
efnahagslíf sé á réttri leið.
Nú ber hins vegar ítrekað
svo við að Al-
þjóðagjaldeyr-
issjóðurinn frest-
ar afgreiðslu
næsta hluta láns-
ins til Íslendinga.
Íslensk stjórnvöld verða allt-
af jafn hissa þegar það gerist
og segja að með engu móti
halli á efndir áætlunarinnar
um niðurskurð og hagræð-
ingu. Fyrst svo er getur
ástæðan fyrir frestunum að-
eins verið töfin á afgreiðslu
Icesave-málsins og væri gott
að fá það þá upp á borðið.
Það hlýtur hins vegar að
þurfa að taka aðkomu Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins til
endurskoðunar við þær að-
stæður sem nú eru uppi. Ef
ákvörðun sjóðsins um að veita
Íslandi lán efldi traust á Ís-
landi hlýtur að draga úr
traustinu þegar afgreiðsla
lánsins tefst. Þá er aðkoma
sjóðsins farin að skemma fyr-
ir.
Endre Røsjø virðist hins
vegar ekki hafa látið þessa
hluti þvælast fyrir sér. Hann
sér tækifæri á Íslandi. Í til-
kynningu frá MP banka var
ákvörðun Røsjøs studd með
því að bankinn hefði verið
áhættufælinn á árunum
2007-8: „Hrunið var mikil þol-
raun fyrir fjármálafyrirtæki
eins og MP banka og forysta
hans og starfsfólk hafa sann-
að að þau eru þrautseig og
traust. Mér líst vel á að þróa
bankann áfram með þeim. Ég
væri mjög ánægður ef þessi
fyrsta fjárfesting mín gæti
eflt traust á íslenska banka-
kerfið.“
Það veitir ekki af mótvægi
við þau neikvæðu merki, sem
umheiminum berast um þess-
ar mundir frá Íslandi.
Ekki veitir af mót-
vægi við neikvæð
merki frá Íslandi }
Fjárfestir sér tækifæri
Þ
að ættu að vera sjálfsögð mann-
réttindi að fá að eyða ævi sinni á
þann hátt sem maður sjálfur kýs,
svo lengi sem maður skaðar ekki
aðra. En jafnvel í mestu lýðræð-
isríkjum er þetta hægara sagt en gert. Til er
nokkuð sem heitir Ríkið og það vill ráða yfir
þegnunum, siða þá til og segja þeim hvað
þeim er fyrir bestu. Það þarf að hafa vit fyrir
þegnunum því þeir eru þeirrar gerðar að þeir
eru sífellt að fara sér að voða.
Reykingamenn eru einn hópurinn sem þarf
að hafa stöðugar gætur á. Þessi hópur lætur
sér aldrei nægilega segjast. Hann heldur
bara áfram að reykja eins og ekkert sé. Sem
er náttúrlega ekki gott. Auðvitað veit þessi
hópur að reykingar eru skaðlegar og reyndar
eru alltaf einhverjir innan hans sem láta af ósiðnum en
of margir halda áfram. Þetta val er vitanlega litið horn-
auga af forsjárhyggjupostulum sem una sér dag hvern
við að skima ofan í hvers manns kopp í leit að ósóma.
Þeir komast sannarlega í feitt þegar reykingamenn eiga
í hlut.
Læknafélag Íslands hélt þing á dögunum og lagði
fram tillögu um takmörkun á sölu tóbaks. Í sjónvarps-
fréttum birtist síðan einn forsvarsmanna þessa félags
og sagði að stjórnmálaflokkar ættu að móta sér fram-
sækna stefnu í þessum málum og gera upp við sig hvort
þeir vildu að tóbak yrði til sölu í landinu. Þetta er ekki
gæfuleg hugmynd.
Það er ekki hlutverk þingmanna að ákveða
hvernig fólk hagar lífi sínu, hvort það reykir
sjö sígarettur á dag eða hámar í sig tíu
kókosbollur. Einstaklingarnir verða sjálfir
að ráða þessu. Reyndar eru flestir fremur
tregir til að benda náunganum á að hann eigi
við offituvandamál að stríða. Það þykir ekki
nærgætið. Það þykir hins vegar sjálfsagt
mál að nöldra í vinnufélaga sem stendur upp
og fer út í reykingapásu. Honum er iðulega
bent á að hann sé að stytta líf sitt. Hann fær
því aðhald meðan fitubollan gengur laus.
Einstaklingur sem tekur meðvitaða
ákvörðun um að hann ætli að lifa sjálfstæðu
lífi og ekki láta stjórnast af boðum og bönn-
um hins opinbera, á erfiða baráttu fyrir
höndum. Forsjárhyggjupostularnir eru á
hverju horni. Þeir telja sig verða að fá að ráða af því
þeir viti allt best. Þeir eru með galopin augu og sjá
villuráfandi sálir alls staðar. Þeir vilja setja á sykur-
skatt svo sem fæstir verði feitir. Þeir vilja banna ilm-
vatnsnotkun í opnum rýmum á vinnustöðum því lyktin
er mögulega ekki við allra smekk. Þeir fyllast skelfingu
við tilhugsunina um að áfengi verði selt í kjörbúðum því
þá verður þjóðin blindfull dag hvern. Og þeir mega ekki
sjá mann reykja jafnvel þótt honum líði vel við þá iðju.
Forsjárhyggjupostularnir gæta þess vandlega að
svíkjast aldrei um á vaktinni því þeir vita mætavel að
það er brýn nauðsyn að hafa vit fyrir öðrum.
kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Þú mátt ekki …
Virkjun og stækkun
álvers í burðarliðnum?
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
F
ramkvæmdir við Búð-
arhálsvirkjun hófust
fyrir nokkrum árum en
þeim var síðan frestað.
Gangi allt eftir og takist
að útvega fjármagn fyrir áramót til
að reisa virkjunina ættu fram-
kvæmdir að geta hafist næsta sumar.
Forsvarsmenn álvers Rio Tinto
Alcan í Straumsvík hafa óskað eftir
að Landsvirkjun útvegi raforku til að
auka árlega framleiðslugetu álversins
um allt að 40 þúsund tonn. Stækkunin
ætti sér stað innan byggingarmarka
álversins og gildandi deiliskipulags.
Orkuþörfin er nálægt 75 MW, sam-
svarar nánast framleiðslugetu Búðar-
hálsvirkjunar.
Samningar liggja ekki fyrir en for-
svarsmenn Landsvirkjunar gera sér
vonir um að hægt verði að ganga frá
samningum um raforkusölu innan
tíðar. Samkvæmt upplýsingum Frið-
riks Sophussonar, forstjóra Lands-
virkjunar, er þá líka ráðgert að taka
upp gildandi raforkusamning sem á
að koma til endurskoðunar 2014.
Gamli samningurinn yrði þá fram-
lengdur og raforkuverðið endur-
skoðað.
„Við höfum verið í biðstöðu á með-
an beðið er eftir að samningar næð-
ust um raforkuna og fyrir lægi að
þessi virkjun yrði reist. Við höfum
haldið þessu verkefni lifandi og erum
tilbúin að fara af stað,“ segir Ólafur
Teitur Guðnason, upplýsingafulltrúi
álversins. Gangi allt eftir gæti stækk-
unin hafist upp úr áramótum.
Allt útlit er fyrir að góður mark-
aður sé fyrir raforku frá Búðarháls-
virkjun því fleiri aðilar sækjast eftir
að kaupa raforku frá Landsvirkjun.
Eftirspurn er frá fyrirhuguðum
gagnaverum og auk þess hefur Norð-
urál óskað eftir að kaupa viðbótar-
orku frá Landsvirkjun vegna álvers-
ins í Helguvík strax á fyrstu stigum
framleiðslunnar vegna tafa sem orðið
hafa hjá HS orku.
Ekki verður þó ráðist í nýjar fjár-
festingar nema takist að útvega
lánsfé á viðunandi kjörum. Lausa-
fjárstaða Landsvirkjunar er sterk
miðað við önnur fyrirtæki. Fyrir-
tækið getur vel greitt vexti og afborg-
anir af sínum skuldum fram til ársins
2012 án þess að þurfa að taka ný lán,
að sögn Friðriks Sophussonar, for-
stjóra fyrirtækisins. En fjárhags-
staða Landsvirkjunar er veik í alþjóð-
legum samanburði. Eiginfjárstaðan
er 31% en hjá sambærilegum fyr-
irtækjum erlendis er algengt að eigið
fé sé yfir 40%.
„Við munum ekki fara af stað með
nýjar virkjanir eins og við gerðum áð-
ur nema að tryggja fyrirfram til þess
fjármagn á þeim kjörum sem verk-
efnið ber. Við höfum gefið okkur tíma
fram undir áramót og leitað verður
allra leiða til að finna út hvernig
hugsanlegt sé að við getum fjár-
magnað verkefnið,“ segir hann.
Viðræður hafa átt sér stað við líf-
eyrissjóði um að koma að fjármögnun
virkjunarinnar. Bent hefur verið á að
hagkvæmt sé fyrir lífeyrissjóðina að
vera með í sínu lánasafni langtíma
kröfur hjá fyrirtæki á borð við
Landsvirkjun. „Það er ekkert komið
á borðið í þessum efnum en yfirlýsing
ríkisstjórnarinnar um að hún vilji
fara í Búðarhálsvirkjun er mjög
gagnleg skilaboð til markaðarins um
að það sé enginn ágreiningur um
þetta verkefni.“
Ekki er skortur á áhugasömum
kaupendum að raforku frá fyrir-
hugaðri Búðarhálsvirkjun. Við-
ræður um orku til 40 þús. tonna
stækkunar álversins í Straums-
vík eru langt komnar.




 



 





 







  



















 

 


Áætlanir gera ráð fyrir að uppsett
afl Búðarhálsvirkjunar verði 80-85
MW. Fjárfestingin hefur verið tal-
in geta kostað u.þ.b. 25 milljarða
kr. Ljóst er að ekki verður ráðist í
svo stórt verkefni nema fyrir liggi
samningar um sölu á raforku frá
virkjuninni.
Á sínum tíma var Landsvirkjun í
viðræðum um raforkusölu við Rio
Tinto Alcan sem byggðust á
áformum um verulega stækkun ál-
versins í Straumsvík. Þau áform
urðu að engu eftir að Hafnfirð-
ingar höfnuðu stækkuninni í at-
kvæðagreiðslu.
Áætlað er að auka framleiðslu-
getu álversins um 40 þúsund tonn
nú innan athafnasvæðis álversins.
„Þeir hafa þar öll leyfi og heim-
ildir til að bæta við í rekstrinum
og það kallar ekki á breytt skipu-
lag,“ segir Lúðvík Geirsson, bæjar-
stjóri í Hafnarfirði.
STÓRT
VERKEFNI
Næsta virkjun? Mat á umhverfisáhrifum Búðarhálsvirkjunar lá fyrir 2001.
Öll leyfi liggja fyrir og framkvæmdir gætu hafist næsta sumar.
Óskar Magnússon.Útgefandi:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri
og ábyrgðarmaður:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/