SunnudagsMogginn - 08.11.2009, Side 37

8. nóvember 2009 37
bera hann undir helstu valdastofnanir Austur-
Þýskalands auk þess sem stjórnvöld í Moskvu urðu
að vita hvað stæði til. Þegar textinn var lesinn fyrir
miðstjórn kommúnistaflokksins, sem þessa daga
hélt sinn tíunda aðalfund, virðast menn hafa haldið
að yfirlýsingin snerist um að í stað þess að þurfa að
taka lest til Tékklands til að komast til Vestur-
Þýskalands yrði hægt að komast beint frá Austur-
Þýskalandi. Sovésk stjórnvöld lýsa einnig yfir vel-
þóknun sinni, en gera sér heldur ekki grein fyrir
því að textinn er ekki í samræmi við þær hug-
myndir, sem settar höfðu verið fram tveimur dög-
um fyrr.Enginn áttaði sig á því að þessar setningar
myndu tákna endalok Berlínarmúrsins.
Günter Schabowski hafði með höndum sam-
skipti við fjölmiðla í kringum miðstjórnarfundinn.
Skömmu fyrir blaðamannafund síðdegis 9. nóv-
ember setur Egon Krenz, arftaki Honeckers, yf-
irlýsinguna í hönd Schabowskis, sem ekki hafði
fylgst með þegar málið var kynnt miðstjórninni.
Á blaðamannafundinum les Schabowski tilkynn-
inguna upp, en sleppir því að hún eigi að taka gildi
daginn eftir. Þegar hann er spurður um gildistök-
una blaðar hann í pappírunum, sem hann er með,
og finnur ekki seinna blaðið. Hann segir því að hið
nýja fyrirkomulag hljóti að taka gildi tafarlaust.
Hann jánkar þegar hann er spurður hvort þetta eigi
einnig við um Vestur-Berlín.
Fjölmiðlar eiga næsta leik. Orð Schabowskis
valda miklu uppnámi. Reuters og dpa segja að nú
megi austur-þýskir borgarar ferðast út úr landinu,
en AP gengur skrefi lengra og segir að búið sé að
opna landamærin. Fólk byrjar að safnast saman við
landamærastöðvar í Austur-Berlín. Mestur er
mannfjöldinn í Bornholmer Strasse.
Skömmu fyrir ellefu um kvöldið tilkynnir frétta-
þulurinn í vestur-þýska ríkissjónvarpinu að aust-
ur-þýsk stjórnvöld hafi opnað landamærin fyrir
alla og frjálst sé að ferðast vestur yfir: „Hliðin á
múrnum standa galopin.“
Opnið hliðið!
Þessi orð stóðust ekki þegar þau voru sögð, en voru
orðin að veruleika tæpri klukkustundu síðar. Har-
ald Jäger var yfirmaður á landamærastöðinni í
Bornholmer Strasse. Eftir því sem mannfjöldinn
varð meiri og krafan um að opna hliðin háværari
reyndi hann ítrekað að fá fyrirmæli yfirboðara
sinna um hvernig hann ætti að bregðast við. Ljóst
var að ekki þýddi að segja að um misskilning væri
að ræða og biðja fólk að koma aftur daginn eftir. Á
endanum varð Jäger ljóst að þráaðist hann mikið
lengur við gæti fólk einfaldlega troðist undir. Rétt
áður en klukkan slær hálftólf lætur hann opna hlið-
ið og fólkið streymir í gegn, fyrst hikandi og síðan
af meiri ákveðni. Berlínarmúrinn var fallinn. Að-
dragandinn var röð mistaka og á endanum tók lágt
settur embættismaður ákvörðun, sem setti mark
sitt á heimssöguna.
„Lífið refsar þeim
sem kemur of seint“
Varðhundar.
Hafðir í langri keðju
sem var fest við teina.
Gryfja til
að hindra
för bifreiða
Bifreiðar landamæra-
eftirlitsins og vopnaðir verðir
á malbikuðum vegi.
2 m víggirðing
Víggirt byrgi
Ljósastaurar
Varðturn. Ýmist komið
fyrir innan eða utan
fyrsta varnarveggjar.
Skotraufar.
VESTUR
allt að 100m
3.6 m
3-5m
Sérsmíðaðir bílar
Falið farangusrými í BMW Isetta gerði 8
A-Berlínarbúum kleift að flýja.
70 flóttagöng voru grafin af fólki sem
aðstoðaði Austur-Berlínarbúa við að flýja yfir
landamærin. Einn hópurinn gróf 130 metra
göng frá kjallara gamals bakarís í
Vestur-Berlín yfir til útihýsis í Austur-Berlín
og frelsaði þar með 57 A-Berlínarbúa. Fölsuð vegabréf/
Holræsakerfi
Þúsundir Austur-Berlínabúa
flúðu með fölsuðum
vegabréfum, sem
námsmenn í Vestur-Berlín
útbjuggu, eða flúðu um
holræsakerfin.
Loftbelgur
Tvær fjölskyldur,
með ættarnöfnin
Strelzyks og
Wetzels, flúðu frá
austurhlutanum
til Vestur-Berlínar
í heima-
smíðuðum
risaloftbelg.
Eftirlitssvæði
Sandur notaður til að
greina fótspor
flóttafólks. Stundum
þakinn jarðsprengjum.
Kapall sem sendir
viðvörunarmerki.
Steyptur veggur/
víggirðing, stundum
með rafbúnaði sem
varar fólk við að
halda áfram.
Gaddavírsflækja
Flugvél
Thomas Krüger, ungliði í her Austur-Þýskalands,
flúði á lítilli Zlin Z-42M-flugvél sem hann lenti á
flugvelli hersins í Vestur-Berlín í Gatow. Flugvélin var
tekin í sundur og henni skilað aftur til Austur-
Berlínar landleiðina. Flugmenn í her V-Berlínar
máluðu spaugilegar áletrarnir á hluta vélarinnar, s.s.
„Vildi að þú værir hér“ og„Komdu fljótt aftur“.
Brimbretti
Flóttamaður er falinn á milli ytri laga
brimbrettis, sem búið er að skafa
innan úr, og komið er fyrir á bílþaki.
Steinsteyptur veggur
Súlulaga steypa, sem
blönduð var asbesti,
gerir flóttamönnum
erfitt að ná handfestu.
Heimildir: Museum Haus am Checkpoint Charlie, Bandaríkjaher, vefsíðan Berlin.de
Hinn 9. nóvember 1989 flykktust
þúsundir Austur-Þjóðverja að
landamærunum í Berlín og fóru í
gegnumgöt ámúrnumyfir til
vesturhlutans í fyrsta sinn, ámeðan
landamæraverðir fylgdust
aðgerðalausir með.
Múrinn sem skildi að Berlínarbúa í
næstum þrjá áratugi var brotinn
niður af Austur- og Vestur-
Þjóðverjum í sameiningu.
FALL
BERLÍNAR
MÚRSINS
FYR I R 20 ÁRUM
1945
Rauði herinn nær Berlín á sitt
vald. Borginni er skipt á milli
Sovétríkjanna (austur) og
Bretlands, Bandaríkjanna og
Frakklands sem fá sína hluta.
1952
Landamærunum á
milli Austur- og
Vestur-Þýskalands
lokað, sem og á milli
A- og V-Berlínar.
1961
Landamærunum ámilli Austur-
og Vestur-Berlínar er lokað.
Brandenborgarhliðinu er lokað
og múrinn reistur.
1989
Hinn 4. nóvember krefst um
milljón manna lýðræðisumbóta á
aðaltorgi Austur-Berlínar.
Stjórnvöld í Austur-Þýskalandi
segja af sér.
Hinn 9. nóvemer streyma
þúsundir A-Berlínabúa yfir
til V-Berlínar og byrja að rífa
niður múrinn. Landamæra-
verðir horfa aðgerðalausir á.
1949
Hersveitir Sovétríkjanna
loka V-Berlín af. Banda-
menn sjá borginni fyrir
vistummeð loftbrúnni.
Sambandslýðveldið Þýskaland og
Þýska alþýðulýðveldið
(Austur-Þýskaland) eru stofnuð.
1963
John F. Kennedy
Bandaríkjaforseti
heimsækir Berlín
og segir „Ich bin
ein Berliner“.
1940 1950 1960 1970 1980
1971
Samkomulag Frakka,
Bandaríkjamanna,
Sovétmanna og
Frakka eykur ferða-
frelsi V-Berlínarbúa.
1987
Ronald Reagan Bandaríkjaforseti
heimsækir Berlín og hvetur
Mikhaíl Gorbatsjov til að rífa
niður múrinn.
Þýskaland er
formlega
sameinað.
TÍMAÁS
VÍGGIRT LANDAMÆRASVÆÐI*
FLÓTTALEIÐIR
ÞEKKT
FÓRNARLÖMB
BERLÍN
B
ER
LÍ
N
A
R
M
Ú
R
IN
N
ÞÝSKALAND
VESTUR
AUSTUR
VESTUR
AUSTUR
BANDARÍKIN
FRAKKLAND
BRETLAND
SOVÉTRÍKIN
Stálstjakar
festir við jörðu.
Vestur-Þjóðverjar
gátu gengið að
veggnum. Sumir
máluðu myndir á
hann.
302
varðturnar
259
hundabrautir
20
víggirt byrgi
5,043
tókst að flýja frá Austur-
hlutanum (þ.m.t. 574 hermenn)
239
myrtir í flóttatilraun
260
særðust
14,000
landamæraverðir
Múrinn, sem var
samtals 155 km
langur, einangraði
Vestur-Berlín innan
Austur-Þýskalands.
Checkpoint
Charlie, landa-
mærastöð, fyrir
útlendinga og
diplómata.
3,221
var handtekinn
við vegginn
43,1km
lengd múrsins
innan Berlínar.
Ystu mörk
mannaðs
varðsvæðis.
Gunter Litwin | Ágúst 1961
Fyrstur til að deyja við flóttatilraun.
Peter Fechter, 18 ára | 17. ágúst 1962
Skotinn og blæðir út í tilraun til að komast yfir múrinn. Mörg vitni horfa á.
Chris Gueffroy, 20 ára | 6. febrúar 1989
Sá síðasti sem var skotinn við flóttatilraun.
* Útfærslur fóru
eftir varðstöðvum.
FALL
L
að koma við á Astrup Fernely-safninu en
það er frábært nútímalistasafn í einkaeign
staðsett í miðborg Óslóar, nánar tiltekið
við Dronningensgate 4. Þar er frábært safn
alþjóðlegrar samtímalistar og reglulega
haldnar spennandi sýningar www.afmu-
seet.no.
Á áframhaldandi rölti er tilvalið að
koma við á Rådhusplassen og fá sér kaffi-
bolla á franska kaffihúsinu Pascal de la
Paix sem er í Friðarmiðstöð Nóbels
www.nobelpeacecenter.org. Á kaffihúsinu
er hægt að gæða sér á dísætum litlum
frönskum kökum sem eru jafn fallegar og
þær eru góðar. Og eftir kaffibollann getur
maður kíkt yfir á friðarmiðstöðina þar
sem er rennsli sýninga sem vekja til um-
hugsunar um átök, stríð og frið. Í friðar-
miðstöð Nóbels er lítil gjafavöruverslun
þar sem hægt er að gleyma sér við að
skoða áhugaverðar bækur og gjafavörur.
Nýja óperuhúsið
Nýja óperuhúsið í Ósló var opnað vorið
2008 og það er nokkuð sem ferðamenn í
Ósló verða að berja augum enda ein-
staklega falleg bygging sem liggur alveg
við Óslófjörðinn, nánar tiltekið í Bjørvika.
Húsið var hannað af norsku arkitekt-
unum hjá Snøhetta en þeir lýsa því sem
eins konar þröskuldi milli lands og sjávar,
enda nánast eins og byggingin renni út í
fjörðinn. Hægt er að ganga á hvítum
marmara ofan af hæsta punkti þaks óp-
erunnar og út í sjó eins og á snæviþöktum
jökli.
Fjölbreytileiki mannlífsins er mikill í
Ósló og þá sérstaklega í Grunerløkka-
hverfinu í austurhluta borgarinnar. Þar býr
mikið af ungu fólki, listamönnum og inn-
flytjendum og því gaman að rölta þar um
eða setjast á eitthvert fjölmargra kaffihúsa
til dæmis Parkteatret við Olaf Ryes plass
til að skoða fólk.
Í Grunerløkka er gaman að versla og til
dæmis má nefna verslunina Shoelounge
við Thorvald Meyers gate 42 þar sem auð-
velt er að falla í freistni. Annað dæmi um
frábæra verslun er Velouria Vintage á
Markeveien 32 sem er einhver besta vin-
tage-verslunin í Ósló. Þegar kvölda tekur
er huggulegt að fá sér í svanginn á veit-
ingastaðnum Sudøst við Akers-ána,
Trondheimsveien 5, en þar er sérstaklega
gaman að sitja úti á sumarkvöldum.
Ósló er frábær fyrir þá sem eru mikið
fyrir útivist og hér þykir maður skrýtinn
að fara ekki á gönguskíði eftir vinnu á vet-
urna. Það er auðvelt að skreppa á skíði að
lokinni skoðunarferð um borgina og til
dæmis mögulegt að taka sporvagn eða
neðanjarðarlest (T-bane) í um 15 til 20
mínútur til að komast á upplýst göngu-
skíðasvæði, til dæmis á Holmenkollen, en
þar hefur verið skíðasvæði síðan á 19. öld.
Á sumrum er Bygdøy hrein paradís í
miðri Ósló. Bygdøy er skagi út úr Ósló þar
sem norski konungurinn á sumarhús og
bóndabýli. Á Bygdøy eru mjög margar fal-
legar gönguleiðir og á sumrum er vinsælt
meðal Óslóarbúa að fara á einhverja af
þremur ströndum Bygdøy. Í Ósló eru
margar fleiri strendur en fyrir ferðafólk er
þægilegt að hjóla eða taka strætisvagn á til
dæmis Paradisbukta- eða Huk-strend-
urnar á Bygdøy.