Organistablaðið - 01.10.1982, Blaðsíða 4

fjöldi þátta bendir til heilagrar þrenningar guödómsins sem fram kemur í margfeld-
inu 3x3x3 = 27.
Upphaf og endir tónverksins er tóntegundin Es-dúr sem er tóntegund meö 3 b-
um.
Kyrie og Gloria mynda saman 6+3=9=3x3 þætti og þrefalda fúgan I lokin er fúga
meö þrem þáttum og þrem stefjum. Fyrsta stefið, sem hugsanlega gæti átt við Guð
fööur kemur 27 sinnum fyrir í fúgunni og sennilega er það ekki tilviljun aö Bach
nefnir þetta verk þriðja þátt Clavierubung. Augljóst er a.m.k. aö hann hafði ætíö
töluna 3 í huga.
Annað er og eftirtektarvert. Þetta er fyrsta orgelverkið, sem J.S. Bach gaf út og
var þá 54 ára að aldri. Það var árið 1739. Hann hafði ekki fengið tilmæli um að
semja þetta verk eins og háttað var um flest önnur tónverk hans. Af því getum við
dregið þá ályktun að verk þetta hafi haft mikla þýðingu fyrir hann.
Upprunalega heiti tónverksins er:
„Dritter Theil der Clavier Úbung bestehend in verschiedenen Vorspielen uber die
Catechismus-und andere Gesange; vor die Orgel:
Denen Liebhabern und vesonders denen Kennern von dergleichen Arbeit zur
Gemuths Ergezung verfertiget von Johann Sebastian Bach.“
„Þriðji þáttur Clavierúbung samsettur úr forleikjum fyrir trúfræðslu sálma (Cate-
chismus sálma) og aðra söngva á orgel. Þetta er handa þeim sem hafa áhuga og
sérstaklega fyrir þá er þekkja slík verk. Gerður af J.S. Bach til andlegrar uppbygg-
ingar."
Orðið „Clavierúbung" þýðir æfing á hljómborð en nú á dögum er það skilið sem
tæknileg fingraæfing. Hér er merkingin yfirgripsmeiri og á bæði við fingraæfinguna á
hljómborðinu en einnig andlega æfingu.
Þá skal bent á efnisröðina í Clavierúbung og sambandið milli sálmforleikjanna.
Þessi efnisröð fylgir algjörlega efnisröðinni í „Fræðum Lúthers". Sömuleiðis hefur
J.S. Bach samið tvo sálmaforleiki lengri og skemmri fyrir hvern þátt og þetta má
sennilega heimfæra til þess að sá lengri á við „Fræðin meiri" og sá skemmri við
„Fræðin minni".
Efnisröðin í Clavierúbung III er þessi:
1 Praeludia í Es-dúr
2 Kyrie, Guð faðir í himnaríki
3 Kyrie, Kristur Guðs son himnum frá
4 Kyrie, Guð heilagur andi. 2., 3., og 4. mynda eitt Kyrie: Kyrie fons bonitatis
úr Graduale Romanum eins og notað var í Lútherskum messum víðsveg-
ar, einnig á íslandi.
5,6,7 Þrjú lítil Kyrie samin um Kyrie fons bonitatis.
4 ()R( iAJVISTACIvAÐIE)