SunnudagsMogginn - 13.12.2009, Side 49

13. desember 2009 49
ir sem lifðu það að vera á skútu við Ís-
landsstrendur og ómetanlegt fyrir mig að
hafa getað rætt við marga gamla Ís-
landssjómenn þegar ég var að vinna að
bókinni fyrir rúmum tuttugu árum.“
Fólk vill sögur
Sagan af frönsku Íslandssjómönnunum er
mikil og flókin og verður vitanlega ekki
sögð til fulls í einni bók, en Elín segist
hafa haft að leiðarljósi þau orð rithöfund-
arins Gabriels Garcia Marquez að sama sé
hvort verið sé að skrifa bók eða blaða-
grein: Fólk vilji sögur. Þannig var lítið
um beinar tilvitnanir í upprunalegri gerð
bókarinnar. Í þeirri nýju hefur hún bætt
um 100 tilvitnunum við til að auðvelda
þeim sem vilja rekja söguna frekar. Hún
skipti einnig út ýmsum myndum fyrir
merkari eða betri myndir sem henni
höfðu áskotnast frá því bókin kom út á
sínum tíma.
„Þetta var gríðarleg vinna og ég ætlaði
ekki að gera svo mikið. Það var meira að
segja erfiðleikum bundið að koma upp-
runalegum texta inn í nýtt tölvuumhverfi
enda átti ég hann bara til á stórum mjúk-
um tölvudiskum sem enginn getur lesið í
dag. Ég er mjög ánægð með útkomuna og
ekki síst samstarfið við Opnu.“
Yfirleitt hófu menn sjómennsku við Íslandsstrendur rétt komnir á fermingaraldur og jafnvel
yngri. Þessir piltar hafa komist í land til að skipta á biskví og prjónaplöggum.
Það má svo segja að
ég hafi áttað mig á því
fyrir ekki svo löngu að
ég yrði ekki eilíf og því
ekki eftir neinu að bíða að
koma bókinni í þann bún-
ing sem ég vildi.
Franskur sjómaður kemur með boldungs-
þorsk að landi á Fáskrúðsfirði.
V
ið upphaf bókarinnar Mynd
af Ragnari í Smára er birt
ljósmynd sem sýnir nokkra
aðalleikarana í íslensku
menningarlífi á sjötta áratugnum.
Þarna eru sex karlar og eiginkonur
fjögurra þeirra; ljósmyndin er tekin í
miðdegisverði fyrir Nóbelshátíðina í
Stokkhólmi árið 1955. Nóbels-
verðlaunahafinn Halldór Laxness situr
lengst til hægri og fyrir miðju er Sig-
urður Nordal, fræðimaður og sendi-
herra, og einn þeirra sem standa er
Jón Helgason skáld og yfirlesari Hall-
dórs. Þessir þrír eru áberandi persón-
ur í nýrri bók Jóns Karls Helgasonar
um manninn sem er hvað kátastur
allra á myndinni, Ragnar Jónsson,
kenndur við Smára.
Í Mynd af Ragnari í Smára tekur
Jón Karl ævisöguformið nýstárlegum
og ferskum tökum. Ragnar var svo
óvenjulega saman settur, og marg-
brotinn maður, að formgerð verksins
hæfir myndinni vel.
Jón Karl bregður upp mynd, eða
myndum af Ragnari sem hann finnur
við lestur bréfa, í samtölum við fólk
sem þekkti hann, og í fjölmiðlum og
skjalasöfnum.
Tímarammi verksins er þröngur,
ekki nema tveir og hálfur dagur í des-
ember árið 1955, þegar Ragnar er á
leið á þessa hálfgildings sigurhátíð
sína sem forleggjari Halldórs. Sagan
stefnir allan tímann að miðdegisverð-
inum þar sem ljósmyndin var tekin,
þessi mynd af sigurliðinu, en henni
lýkur áður en komið er að verðlauna-
afhendingunni.
Innan þessa ramma tekst Jóni Karli
vel að bregða upp myndum af Ragnari
allar götur frá æskuárum í Flóanum,
þegar hann var síðar að byggja upp
fyrirtæki sín, af tveimur hjónabönd-
um, en þó eru þetta einkum myndir
sem sýna Ragnar með listamönnum
sem hann vann með og studdi á ýmsa
vegu.
Ragnar í Smára var um áratuga
skeið lykilmaður í íslensku menning-
arlífi. Sem bókaútgefandi, forsvars-
maður Tónlistarfélagsins og mál-
verkasafnari. Eins og glögglega kemur
fram í bókinni hafði hann áhrif á
margvíslegan hátt; hann hafði milli-
göngu um að útvega listamönnum
húsnæði, keypti liti og pensla fyrir
málarana, skrifaði fréttir og pistla í
dagblöðin, og beitti áhrifum sínum á
margvíslegan hátt. Samhliða því að
þetta er saga framkvæmdamannsins á
leið á sigurhátíð, bregður Jón Karl því
upp svipmynd af menningarástandi
um miðja síðustu öld; og svipmyndum
af fólki sem stóð Ragnari nærri og
skipar allt mikilvægan sess í menn-
ingarsögu þjóðarinnar.
Höfundur sviðsetur atburði og
skrifar samtöl sem hann byggir oft á
sendibréfum sem Ragnar skrifaði eða
fékk send. Þetta eru litríkar og oft
bráðskemmtilegar sviðsetningar. Við
kynnumst til dæmis flughræðslu
Ragnars, glímunni við hárstrýið og
japli hans á innkaupalistum. Hins-
vegar er ekki síst fengur að og for-
vitnlegt að lesa ummæli Ragnars um
menn og málefni, en oft birtist þar
talsverð dómharka í garð umbjóðenda
hans. Ragnar hefur til að mynda ekki
verið sáttur við nærri allt í höfund-
arverki Halldórs, og hvað þá pólitíska
afstöðu hans.
Upplýsingarnar sem eru dregnar
fram eru oftast nær forvitnilegar og
varpa ljósi á margbrotinn karakterinn.
Stundum verða samtölin nokkuð stirð
eða bókleg, enda byggð á rituðum nó-
teringum svo það kemur ekki á óvart.
En nálgunin er lifandi og úrvinnslan
svo vönduð, að allt frá fyrstu síðu, þar
sem lesandinn skoðar ljósmyndina frá
miðdegisverðinum, og þar til Ragnar
hóar í ljósmyndara „að fá almennilega
mynd af hópnum“, drífur frásögnin
forvitinn lesandann áfram.
Almennileg mynd
af hópnum
Bækur
Mynd af Ragnari
í Smára
bbbbm
Ævisaga
eftir Jón Karl Helgason.
Bjartur, 2009 - 383 bls.
Einar Falur Ingólfsson
H Á S K Ó L A Ú T G Á F A N
Óþarfar unnustur
og aðrar
greinar um
íslenskar
bókmenntir
Helga er
mikilvirkur
fræðimaður
sem skrifar um
fjölbreytt efni.
Verkið skiptist
í þrjá hluta
ásamt viðauka. Í fyrsta hluta eru
greinar um kvennabókmenntir, þá er
kafli um miðaldabókmenntir og loks er
safn greina um verk Halldórs Lax-
ness. Í viðauka má finna grein um ritun
ævisögu Halldórs Laxness.
Helga Kress
Illa fenginn mjöður
Bókin er
handbók um
rannsóknir
á norrænum
miðalda-
textum,
ætluð
háskóla-
stúdentum
og áhuga-
mönnum
um
íslensk
fræði. Rannsakendur standa frammi fyrir
ýmsum vanda þegar þeir greina og túlka
norrænar miðaldabókmenntir. Í bókinni
er fjallað um þessi vandamál og dæmi
sótt í ýmsar tegundir miðaldatexta.
Ármann Jakobsson
Krabbamein í blöðruháls-
kirtli
Bókin er skrifuð
fyrir almenning
og staðfærð að
íslenskum veru-
leika. Í henni eru
veittar gagnlegar
og sannreyndar
upplýsingar um
sjúkdóminn
og fjallað
um hann frá
mörgum ólíkum
sjónarhornum. Bókinni er ætluð
sjúklingnum og aðstandendum þeirra
sem stuðningur og veganesti í nýjum
veruleika.
Snorri Ingimarsson og Eiríkur Jónsson
þýddu og staðfærðu
Geothermal living
Í þessari bók
er fjallað um
fjölþætta
notkun heita
vatnsins á Íslandi
og hvernig og
hvers vegna
notkunin varð
jafn almenn
og raun ber
vitni. Sérstök
áhersla er lögð á daglegt
líf og sundlaugamenningu landsmanna
og heita pottinn. Bókin er ríkulega
myndskreytt. Frábær tækifærisgjöf fyrir
erlenda vini.
Örn D. Jónsson