SunnudagsMogginn - 20.12.2009, Qupperneq 27

20. desember 2009 27
R
úmenía logaði í ófriði fyrir jólin 1989. Mótmæli
til stuðnings ungverska prestinum László Tö-
kés, sem stjórnvöld vildu setja af, höfðu undið
upp á sig og lýðurinn fann að Nicolae Ceau-
şescu forseti og ríkisstjórn hans lágu vel við höggi. Herinn
og hin alræmda leyniþjónusta Securitate brugðust hart
við, skutu á mótmælendur og handtóku hundruð manna.
En ekki varð aftur snúið, skriðþungi alþýðunnar jókst
jafnt og þétt, og Ceauşescu sá sína sæng upp reidda. Hann
gerði örvæntingarfulla tilraun til að ávarpa mótmælendur
fyrir framan höfuðstöðvar kommúnistaflokksins í Búk-
arest að morgni 22. desember en hrökklaðist inn aftur.
Byggingin var umkringd og Ceauşescu brá á það ráð að
kalla eftir þyrlu. Hann slapp með naumindum af þaki
byggingarinnar áður en æstur lýðurinn komst þar inn.
Með í för voru eiginkona Ceauşescus, Elena, og tveir
nánir samverkamenn hans, mágurinn Manea Mãnescu og
Emil Bobu. Förinni var heitið á sveitasetur forsetans í
Snagov. Þar var þeim ekki vært og stefnan sett á borgina
Târgovişte. Skammt þar frá gaf herinn flugstjóranum fyr-
irmæli um að lenda sem hann og gerði úti á miðjum akri.
Þar tók lögreglan Ceauşescu og frú höndum og kom þeim
í vörslu hersins. Herinn mændi ekki í gaupnir sér heldur
dró hjónin fyrir herrétt, þar sem þau voru fundin sek um
glæpi af ýmsu tagi, þar á meðal þjóðarmorð, og dæmd til
dauða á jóladag 1989. Höfðu menn engar vöflur á, heldur
framfylgdu dómnum samdægurs. Ceauşescu -hjónin
voru leidd fyrir aftökusveit í Târgovişte. Hundruð skyttna
voru kölluð en aðeins þrjár útvaldar.
Flugið endurtekið
Í tilefni af því að tuttugu ár eru liðin frá þessum örlagaríku
atburðum réðst rúmenska sjónvarpið í gerð heimild-
armyndar um byltinguna sem frumsýnd verður núna um
jólin. Í myndinni er flótti Ceauşescus settur á svið. Þar
leikur þyrla eðli málsins samkvæmt stórt hlutverk og
flugstjórinn sem fenginn var til verksins er Íslendingur,
Sigurður Ásgeirsson, flugstjóri hjá Landhelgisgæslunni.
Sérstakt leyfi þurfti til að endurtaka flugið en flugbann er
í gildi yfir Búkarest.
Spurður hvernig þetta hafi komið til kveðst Sigurður
eiga félaga í þyrlubransanum í Rúmeníu sem hann sækir
reglulega heim. „Ég var úti þegar þetta kom upp og var
beðinn að taka verkefnið að mér. Ég þurfti ekki að hugsa
mig um tvisvar.“ Þyrlan sem notuð var er af Dauphin-
gerð eins og minni þyrla Landhelgisgæslunnar. Þyrlan
sem Ceauşescu flúði upphaflega í er ennþá í notkun en var
ekki fáanleg, þar sem hún þjónar forsetaembættinu.
Einn úr flóttaáhöfninni er ennþá á lífi, flugvirkinn
Stelian Dragoi, og var hann hafður með í ráðum. „Það var
magnað að hitta þann mann. Flótti Ceauşescus var heims-
sögulegur viðburður og maður man eftir þessu eins og
það hafi gerst í gær. Mér leið hér um bil eins og ég væri að
hitta mann sem hefði verið í neðanjarðarbyrginu með
Hitler,“ segir Sigurður.
Flugið nú var á engan hátt hættulegt. „Það var enginn
að skjóta á okkur,“ segir Sigurður kíminn. Ekki er þyrlu-
pallur á þaki byggingarinnar í Búkarest og því aðeins hægt
að tylla þyrlunni niður. „Þetta er ekki flókið undir venju-
legum kringumstæðum en hefur eflaust verið hættuspil í
ringulreiðinni á sínum tíma.“ Dagskrárgerðarmaður frá
rúmenska sjónvarpinu var með í för og lýsti atburðum
daginn örlagaríka frammi fyrir kvikmyndatökuvélinni.
Þar sem flugið var nákvæm eftirlíking af hinu upp-
runalega flugi var næsti viðkomustaður sveitasetur Ceau-
şescus í Snagov. Sigurður velur orðin „höll“ og „lysti-
garður“ til að lýsa aðstæðum þar. „Þegar þangað var
komið vorum við orðnir svo svangir að við stálum okkur
eplum í garðinum,“ upplýsir hann sposkur. Sá glæpur
hefði að líkindum verið illa séður í tíð Ceauşescus.
Fluginu lauk á „akri í einskismannslandi“, eins og Sig-
urður orðar það, þar sem áhöfnin skildi hjónin eftir. „Á
þeim tímapunkti voru menn orðnir logandi hræddir um
að verða refsað fyrir að hjálpa forsetanum að flýja og létu
sig hverfa. Mér skilst að þeir hafi ekki látið sjá sig mán-
uðum saman.“ Sigurður segir flugvirkjann, sem var þeim
til ráðgjafar við gerð myndarinnar, búinn að jafna sig á
þessu núna og spjalli fúslega um framvindu mála. Rætt er
við hann í myndinni.
Beðinn að bjarga líki úr Svarta hafinu
Sigurður hefur lent í ýmsum öðrum ævintýrum á ferðum
sínum í og yfir Rúmeníu. Í eitt skipti var hann á ferð yfir
Svarta hafinu ásamt rúmenskum félaga sínum frá norsku
olíuleitarskipi sem þeir höfðu nýlega lent á. Skipið hafði
samband við þyrluna og bað þá um að taka með sér lík í
land sem skipið hafði siglt fram á. „Ég bað skipstjórann að
hafa samband við land fyrst, vildi síður lenda með látinn
óþekktan mann þar án útskýringa. Samskiptin fóru fram
á ensku og þar sem hinn rúmenski félagi minn er ekki
sleipur í því tungumáli horfði hann bara út um gluggann
meðan ég spjallaði við skipstjórann og skildi hvorki upp
né niður. Þegar heim var komið var félaga mínum tjáð á
rúmensku að leynilögreglan í Rúmeníu biði okkar, og
honum varð mjög órótt. Ég sagði honum að slaka bara á,
þetta væri líklega bara út af líkinu. „Hvaða líki?“ spurði
hann furðulostinn. Ég hélt hann ætlaði að hoppa út úr
vélinni,“ segir Sigurður hlæjandi. Það endaði með því að
skipið tók hinn látna um borð. Sigurður vissi aldrei frek-
ari deili á honum.
Í annað skipti flaug Sigurður út fyrir tólf mílna lofthelgi
Rúmeníu en til þess þarf tilskilið leyfi. Það fékkst en eitt-
hvað hefur skolast til hjá flughernum því um leið og Sig-
urður kom aftur inn í lofthelgina voru tvær MIG-21 orr-
ustuþotur sendar á móti honum. „Flugherinn hefur
greinilega haldið að boðflenna væri á ferð. Við vissum
hins vegar ekki af þotunum fyrr en eftir á því þær fundu
okkur ekki í skýjunum,“ segir hann kíminn.
Sigurður hefur líka lent í spaugilegu atviki á jörðu niðri.
Það gerðist þegar íslenskur félagi hans tók óvart ólöglega
u-beygju í umferðinni. Lögreglan kom umsvifalaust á
vettvang. „Þegar félagi minn skrúfaði niður rúðuna á
bílnum tilkynnti lögregluþjónninn honum reiður á svip
að hann þyrfti að leggja hald á ökuskírteini hans. Síðan
hvarf hann á brott. Við horfðum undrandi hvor á annan.
Hvað nú? Við biðum í reiðuleysi í dágóða stund. Þá kom
lögregluþjónninn aftur með skírteinið og bros á vör. „No
problem,“ sagði hann og kvaddi okkur án frekari útskýr-
inga – dæmigert fyrir lögregluna þarna.“
Íslendingar fengu nasasjón af fjöldamótmælum á liðn-
um vetri enda þótt þau færu ekki úr böndum með sama
hætti og gerðist í Rúmeníu fyrir tveimur áratugum. Enn
er ólga í landinu og gott fyrir bóndann á Bessastöðum að
vita hvert hann á að snúa sér þurfi hann einhvern tíma að
koma sér loftleiðis undan æstum múgnum. „Hann getur
hringt í mig,“ segir Sigurður. „Ég kann þetta!“
Í skrúfufar
Ceauşescus
Frá tökum í Rúmeníu. Þarna hefur þyrlan lent á akrinum þar sem Ceauşescus var tekinn höndum.
Á þriðjudag verða
tuttugu ár frá því harð-
stjórinn mikli Nicolae
Ceauşescu fór í sitt hinsta
flug með þyrlu frá
Búkarest til Târgovişte.
Af því tilefni lét rúmenska
sjónvarpið endurtaka
flugið fyrir heimildar-
mynd. Flugstjórinn í
þessu „hermiflugi“
var Íslendingurinn
Sigurður Ásgeirsson.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Sigurður Ásgeirsson ásamt flugmanninum sem
flaug með honum í hallargarðinum í Snagov.
Sigurður og flugvirkinn sem var í þyrlunni með
Ceauşescu í hinu upprunalega flóttaflugi
Þyrla Ceauşescus hefur sig á loft 22. desember
1989. Ein frægasta fréttamynd síðustu aldar.