Skólablaðið - 01.03.1959, Blaðsíða 22

REGINBYLTINGAR vísindanna á síð-
ustu tímum hafa ekki látið hinar fögru
listir afskiptalausar. Það mun óþarft
að rekja, hvernig þykkum rykmekki
hjátruar og hindurvitna hefur veriðblás-
ið ur huga mannsins á síðustu tímum.
Forneskjulegar hugmyndir um frumefni
jarðar, trúin á jörðina sem nafla al-
heimsins og galdratrúin, allt tilheyrir
þetta horfinni öld. Þá hafa lifnaðar-
hættir manna gjörbreytzt á síðustu tím-
um með öllum þeim haglegu tækjum,
sem getur að líta á hverju heimili o.fl.
o.fl. Það er því ekkert undarlegt, þótt
einhverjar áþekkar byltingar eigi sér
stað í listum, enda hafa þær ekki látið
á sér standa.
Segja má, að rókókótíminn sé há-
mark hinnar kreddubundnu málaralistar.
Þá blómstrar sú stefna, er krefst fag-
urs klæðnaðar, trjáa í haustskrúða,
lygnra vatna o.s.frv. Rómantízka stefn-
an er hér í sínu mesta veldi, enda er
samsvörun að finna í íburðarmiklu hirð-
lífi þessara tíma ásamt kröfu prímitív-
istanna um "afturhvarf til náttúrunnar."
Annað sláandi dæmi er einskorðun
sextándu aldar málaranna við guðræki-
leg viðfangsefni. Myndir eru til í tuga-
tali frá þessum tímum af Kristi á
krossinum, Maríu meö barnið og heil-
agri kvöldmáltíð, svo að eitthvað sé
nefnt. Loks mætti nefna þriðja dæmið
um hugleikin viðfangsefni ákveðins tíma-
bils, og á ég þar við hreindýramyndir
steinaldarmanna ( reyndar mun umdeilt,
hvort listþörfin ein hafi verið þar að
verki).
Að þessu athuguðu virðist eðlilegt,
að einhvers staðar væri að finna fyrir-
myndir hinnar nýju ( ? ) stefnu í mál-
aralist, abstraktstefnunnar, og mun
marga reka í rogastanz, þegar svarið
kemur : Hvergi ! Þetta svar er þó
ofur eðlilegt. Það er nefnilega álit
hinna nýju málara, að málverkið eigi
ekki að vera skuggi hins ávallt æðri
raunveruleika, heldur listaverk, sem
stendur eitt sér án samanburðar eða
keppni við fyrirmynd, sem ætíð hlýtur
að standa hinni fátæklegu eftirlíkingu
framar.
Og þarna stendur hnífurinn í kúnni !
Það er höfuðröksemd þeirra, sem
aðeins finna "litasamsull," "úrkynjun"
eða "brjálæði" í list hinna ungu málara,
að málverk eigi að vera eftirlíking og
annað ekki. Jafnvel skilgreinir okkar
víðsýna Nóbelsskáld mynd eitthvað á
þessa leið í einu rita sinna: "Mynd er
eftirstæling hins ytra útlits hlutar."
Og á öðrum stað kemst skáldið að
þeirri niðurstöðu, að hinar hrikalegu
sápuauglýsingar Ameríkumanna séu
eðlilegt framhald listþróunar fortíðar-
innar.
Mér vitanlega hefur enginn spekingur
lögleitt þann alheimssannleik ennþá,
að mynd sé því aðeins listaverk, að
hún sýni kú eða hest, fjall eða blóm.
Og í versta falli er svarið við þessu
deiluatriði "smaksag" ( eins og Dansk-
urinn mundi segja ). Hér er hvorki
hægt að hrekja né færa sönnur á neitt.
Síðasta röksemd andstæðinga abstrakt-
stefnunnar er sú, að abstraktlist sé
aðeins skreyting. Vera má, að nokk-
urt sannleikskorn felist í þessari full-
yrðingu, en þá er líka hægur vandi að
víkka hugtakið "málverk". Það hefur
verið gert fyrr með góðum árangri.
Orðið "úrkynjun" hefur heyrzt ósjaldan
notað um málaralist síðustu tíma.
Menn hafa þótzt sjá, að myndlistin hafi
runnið sitt skeið á enda í bili og bent
á dæmi því til sönnunar. Þetta er þó
misskilningur. Myndlistinni hafa opn-
ast ný og ókönnuð lönd á síðustu tím-
um. öþrjótandi möguleikar og verkefni
bíða hins unga málara, enda hefur
aldrei verið slík grózka í listsköpuninni.
Að lokum má geta þess, að fjarri fer,
að abstraktlist sé ný undir sólinni.
Jafnvel súrrealisminn á sínar fyrir-
myndir.
Sums staðar í Vestur-Evrópu eru
myndir á söfnum eftir flæmskan málara
Frh. á bls. 16.