Morgunblaðið - 08.02.2010, Blaðsíða 11

Fréttir 11VIÐSKIPTI | ATVINNULÍF
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 8. FEBRÚAR 2010
Nánari upplýsingar og skráning á sa.is
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.I
S
S
A
L
48
47
8
01
/1
0
KARLA & KONUR
VIRKJUM
FJÖLBREYTNI Í FORYSTU
Miðvikudaginn 10. febrúar, kl. 8-10, efna SAMTÖK ATVINNULÍFSINS, FÉLAG KVENNA
Í ATVINNUREKSTRI, VIÐSKIPTARÁÐ ÍSLANDS, LEIÐTOGA-AUÐUR, IÐNAÐARRÁÐUNEYTIÐ,
EFNAHAGS- OG VIÐSKIPTARÁÐUNEYTI og CREDITINFO til tímamótafundar á Hótel Nordica.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Örn Arnarson
ornarnar@mbl.is
VAXANDI titringur er á
fjármálamörkuðum Evrópu. Upp-
tök skjálftavirkninnar er að finna
sunnarlega í álfunni og er óttast að
efnahagsástandið í ríkjum á borð
við Grikkland, Spán og Portúgal
kunni að leiða til meiriháttar vand-
ræða fyrir evrusvæðið í heild. Í síð-
ustu viku lækkuðu hlutabréfa-
vísitölur í kauphöllun álfunnar og
það sama gilti um gengi evrunnar,
en það hefur ekki verið lægra
gagnvart Bandaríkjadal í sjö mán-
uði. Fréttir í síðustu viku um að
framkvæmdastjórn Evrópusam-
bandsins myndi fylgjast grannt
með því að grísk stjórnvöld stæðu
við áform sín um meiriháttar nið-
urskurð til þess að koma böndum á
fjárlagahallann, auk tíðinda af lítilli
eftirspurn í síðasta útboði portú-
galskra ríkisskuldabréfa og að fjár-
lagahallinn á Spáni yrði hærri en
gert hafði verið ráð fyrir, gerðu lít-
ið til þess að slá á áhyggjur fjár-
festa af stöðu mála.
Segja má að þróunin undan-
farnar vikur hafi verið á þann veg
að ástandið í Grikklandi er farið að
smita út frá sér og beina fjárfestar
nú í auknum mæli spjótum sínum
að Íberíuskaga. Rétt eins og Grikk-
ir hafa stjórnvöld á Spáni og í
Portúgal safnað miklum skuldum
að undanförnu með hallarekstri rík-
issjóðs. Hallinn í þessum ríkjum er
umtalsvert meiri en reglur Efna-
hags- og myntbandalagsins kveða á
um, það er að hann má ekki vera
meiri en 3% af landsframleiðslu.
Stjórnvöld standa því frammi fyrir
gríðarlega miklum niðurskurði á
næstu árum mitt í efnahagslægð. Á
sama tíma þurfa þau að fjármagna
þann hallarekstur sem nú þegar er
til staðar en það er hægara sagt en
gert þegar fjárfestar hafa vaxandi
efasemdir um að þessi ríki muni
hafa pólitískt úthald í að koma
böndum á ríkisfjármálin.
Hávær krafa
Þessar efasemdir endurspeglast
svo í þróun mála á markaðnum með
skuldatryggingar þessara ríkja og á
skuldabréfamörkuðum.Þannig má
nefna að ávöxtunarkrafa á grísk
ríkisskuldabréf til tíu ára er tæp
7% um þessar mundir eða 400
punktum hærri en krafan á þýsk
skuldabréf og 200 punktum hærri
en krafan á írsk og portúgölsk rík-
isskuldabréf. Þegar ávöxt-
unarkrafan er svo há blasir við að
það er bæði enn brýnna og á sama
tíma erfiðara að koma böndum á
fjárlagahallann. Þetta er meðal
annars ástæða þess að gengi evr-
unnar hefur verið að veikjast að
undanförnu en hægt er að færa rök
fyrir því að Evrópski seðlabankinn
geti trauðla hækkað vexti á næstu
árum – þó svo að umskipti eigi sér
stað í stærstu hagkerfum evru-
svæðisins – þar sem það myndi
grafa enn frekar undan efnahags-
legri stöðu ríkja á borð við Grikk-
land þar sem sú fjármögnun sem
stæði ríkinu til boða yrði enn hærri.
Segja má að þessi þróun á skulda-
bréfamörkuðum sé til marks um
það að fjárfestar séu teknir að ótt-
ast að hallarekstur og skuldasöfnun
ríkja á borð við Grikkland fáist ekki
staðist til lengdar. Í sjálfu sér virð-
ast þetta augljós sannindi en meg-
inspurninginn er hins vegar hvort
meiriháttar niðurskurður í rík-
isfjármálum á næstu árum sé póli-
tískt framkvæmanlegur. Nú þegar
eru verkalýðsfélög opinberra
starfsmanna í Grikklandi farin að
mótmæla aðhaldsaðgerðum sem
eru þó varla hafnar. Fram-
kvæmdastjórn ESB telur að grísk
stjórnvöld þurfi að ganga enn
lengra í lækkun launa opinberra
starfsmanna og ljóst er að slíkar
hugmyndir falla í grýttan jarðveg
hjá verkalýðsforystunni í landinu.
Svipað ástand er upp á teningnum
á Spáni og í Portúgal: Fyrirhug-
aður niðurskurður í ríkisfjármálum
mun magna upp pólitíska ólgu í
þessum löndum.
Í tilfelli Spánar segir það sig
sjálft að niðurskurður á sama tíma
og atvinnuleysi mælist tæplega 20%
er erfiður í framkvæmd. Í Portúgal
á minnihlutasjórn sósíalistans Josés
Sócrates í mestu erfiðleikum með
að koma boðuðum aðhalds-
aðgerðum í ríkisfjármálum gegnum
þingið.
Erfiðir valkostir
Stjórnmálamenn og stefnusmiðir
í Grikklandi, Spáni og Portúgal
standa því frammi fyrir erfiðum
valkostum: Að reiða niðurskurð-
arhnífinn á loft og hætta á að efna-
hagsleg umskipti láti á sér standa
og pólitísk ólga magnist upp eða að
halda áfram hallarekstri með það á
hættu að stjórnvöld lendi í skulda-
kreppu og ekki verði hægt að fjár-
magna hallann. Richald Barley og
Simon Nixon setja þessa valþröng í
áhugavert samhengi í dálki sem
birtist í Wall Street Journal á dög-
unum. Þeir benda á að Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn hafi varað við
því að hætta væri á annarri efna-
hagslægð ef stjórnvöld víðsvegar
um heim láta of snemma af þeim
stuðningsaðgerðum sem gripið hef-
ur verið til vegna fjármálakrepp-
unnar. Segja má að fjárfestar á
skuldabréfamörkuðum séu einmitt
að þrýsta á stjórnvöld í ríkjum á
borð við Grikkland að gera einmitt
þetta. Og það virðist stefna í að það
sama gerist hjá öðrum skuldugum
ríkjum.
Erfitt er að sjá að aðrar leiðir
fyrir evruríki eins og Grikkland séu
færar en að grípa til meiriháttar
niðurskurðar. Ekki er hægt að úti-
loka að ESB aðstoði gríska ríkið
með beinum hætti í skuldavand-
ræðum sínum en það er nánast
óhugsandi að stjórnvöld í Þýska-
landi myndu fallast á slíka aðstoð
nema henni fylgdu kvaðir um gagn-
gerar umbætur á ríkisfjármálum
Grikkja. Það sama gildir einnig um
mögulega neyðaraðstoð frá Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum. Henni
myndu ávallt fylgja miklar kvaðir
um niðurskurð og umbætur.
Tíminn er naumur
En það blasir við að grísk stjórn-
völd hafa nauman tíma til þess að
auka traust fjármálamarkaða á
hagkerfi landsins, annars gæti aðild
landins að evrusvæðinu verið stefnt
í uppnám. Grikkland er eina evru-
ríkið sem er ekki með lánshæfi í
efsta flokki matsfyrirtækja. Tíma-
bundin undanþága Evrópska seðla-
bankans um endurhverf verðbréfa-
viðskipti, sem tók gildi árið 2008,
rennur út í lok þessa árs en hún
gerir það að verkum að grísk rík-
isskuldabréf eru ennþá tæk til
slíkra viðskipta við bankann. Takist
stjórnvöldum ekki að treysta láns-
hæfið í ár er hætt við því að skulda-
bréf þeirra verði ekki lengur veð-
hæf í seðlabankaviðskiptum á
evrusvæðinu og það gæti haft gríð-
arlegar afleiðingar fyrir gríska hag-
kerfið þar sem Grikkland er það
evruríki sem reiðir sig hvað mest á
skammtímafjármögnun frá Evr-
ópska seðlabankanum. Auk þess
eru grískir bankar með stórar stöð-
ur í grískum ríkisskuldabréfum í
sínum bókum þannig að ekki er
hægt að útiloka að bankakreppa
bætist ofan á skuldakreppu ríkisins.
Skjálftavirkni við Miðjarðar-
haf skekur fjármálamarkaði
Grikkir, Spánverjar og Portúgalar standa frammi fyrir erfiðum valkostum í efnahagsmálum
Reuters
Skrifað á vegginn Skýr skilaboð frá enskumælandi grískum aðgerðasinna krotuð á vegg útibús banka í Aþenu.
Efnahagsástandið í ríkjum á borð
við Grikkland er farið að smita út
frá sér. Kastljósið beinist nú
einnig að öðrum evruríkjum sem
standa frammi fyrir erfiðleikum
vegna hallarekstrar hins opin-
bera.
Dominique Strauss-Kahn, fram-
kvæmdastjóri Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins, hefur lýst því yfir að
sjóðurinn geti veitt grískum
stjórnvöldum aðstoð. En eins og
Simon Johnson, fyrrverandi aðal-
hagfræðingur sjóðsins, bendir á á
vefsvæðinu The Baseline Scen-
ario þá eru mörg vandkvæði á
slíkri hjálp, ekki síst vegna að-
ildar Grikklands að evrusvæðinu.
Í fyrsta lagi bendir Johnson á
að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn er
stofnaður, eins og nafnið gefur til
kynna, til þess að aðstoða ríki
sem eiga við gjaldeyrisvandamál
að stríða. Grikkir eiga ekki við
slíkan vanda að etja þar sem þeir
eru aðilar að evrusvæðinu. Efna-
hagsvandi gríska ríkisins er fyrst
og fremst vandi sem er til kom-
inn af hallarekstri ríkisins.
Ennfremur bendir Johnson á að
grísk stjórnvöld þurfa eðli máls-
ins samkvæmt evrur til þess að
fjármagna hallareksturinn og þar
af leiðandi þyrfti Alþjóðagjaldeyr-
issjóðurinn að veita þeim lán í
þeirri mynt ef til aðstoðar kæmi.
Slíkt gæti litið undarlega út þar
sem það er fyrst og fremst hlut-
verk Evrópska seðlabankans að
sjá til þess að nægt framboð sé
af evrum á evrusvæðinu þannig
að eðlileg virkni sé í efnahags-
kerfi aðildarríkjanna.
Johnson vill einnig meina að
fleiri evruríki gætu þurft sam-
bærilega aðstoð og AGS myndi
hugsanlega veita grískum stjórn-
völdum. Hann spyr hvort sjóð-
urinn eigi yfirhöfuð nægilega
digra sjóði til þess að veita slíka
aðstoð.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn og Grikkland