SunnudagsMogginn - 02.10.2011, Blaðsíða 30

30 2. október 2011
V
iðurkenning á sjálfstæði Palest-
ínuríkis er komin á dagskrá.
Össur Skarphéðinsson utan-
ríkisráðherra hefur tilkynnt að
hann muni leggja til við Alþingi í næstu
viku, að Ísland viðurkenni sjálfstæði Pal-
estínu, í kjölfar þess, að ríkið hefur óskað
eftir fullri aðild að Sameinuðu þjóðunum.
Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæð-
isflokksins, hefur lýst fyrirvara við slíka
viðurkenningu, m.a. með tilvísun til þess
að flest Evrópusambandsríki hafi slíkan
fyrirvara á málinu.
Eru einhver sérstök efnisleg rök fyrir
því að viðurkenna ekki sjálfstæði Palest-
ínu? Enginn dregur í efa að Palestínu-
arabar eru sérstök þjóð, sem ræður yfir
tilteknu landsvæði, þótt mjög sé að þeim
þrengt. Hvers vegna ætti ekki að viður-
kenna Palestínu sem sjálfstætt ríki? Af því
að Ísraelar eru á móti því? Eru það nægileg
rök? Nei. Það er ekki hægt að færa nokkur
efnisleg rök fyrir því, að Ísland viðurkenni
ekki Palestínu sem sjálfstætt og fullvalda
ríki.
Það skiptir engu í þessu sambandi, þótt
mörg ESB-ríki hafi ekki viðurkennt og
muni ekki viðurkenna sjálfstæði Palest-
ínu. Við erum sjálfstæð þjóð, sem tekur
eigin ákvarðanir og þarf ekki á leiðbein-
ingum frá Evrópusambandinu eða aðild-
arríkjum þess að halda. Voru einhverjir
fyrri til en Íslendingar að viðurkenna
sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna? Nei.
Meðferð Evrópuþjóða á gyðingum, ekki
bara á 20. öldinni heldur á mörgum und-
anförnum öldum, þolir ekki dagsins ljós.
Og þar eiga Þjóðverjar ekki einir hlut að
máli, þótt þeir hafi gengið lengra en aðrir.
Meðferð Ísraelsmanna á Palestínumönn-
um er heldur ekki siðuðu fólki sæmandi.
Saga einnar palestínskrar fjölskyldu,
sem ég hef kynnzt, lýsir í hnotskurn hlut-
skipti Palestínuaraba á okkar tímum. Á
árinu 1948 hraktist níu ára gamall drengur
með foreldrum sínum og stórum hópi
systkina og frændsystkina af landsvæði
fjölskyldunnar, sem missti allar eigur sín-
ar og var á hrakhólum eftir það og er enn.
Þessi stóra fjölskylda sundraðist og býr nú
í mörgum löndum Mið-Austurlanda, Evr-
ópu og í Bandaríkjunum. Þessi níu ára
gamli drengur komst að lokum til Austur-
Þýzkalands, þar sem hann fór í háskóla og
varð læknir. Hann starfaði sem læknir á
Íslandi, í Þýzkalandi, Frakklandi og í Mið-
Austurlöndum. Hann átti sér hvergi ræt-
ur.
Að lokum, á efri árum, varð hann ís-
lenzkur ríkisborgari. Sá sem greiddi fyrir
því af miklum drengskap var Bjarni Bene-
diktsson, þáverandi formaður allsherjar-
nefndar Aþingis. Þessi ungi, heimilislausi
og rótlausi drengur, sem hraktist frá
æskuheimili sínu við stofnun Ísraelsríkis,
fann að lokum skjól á Íslandi. Hann er nú
látinn en skilur eftir sig afkomendur hér.
Það var nálægt einni milljón Palestínu-
araba, sem hlaut svipuð örlög og dr. Abdel
Fattah el-Jabali. Hvaða tilfinningar má
ætla að ríki hjá þessum hópi fólks og af-
komendum þeirra víða um lönd vegna
ákvarðana, sem teknar voru af hinum
gömlu nýlenduveldum Evrópu á árunum
1947 og 1948? Liggur það ekki í augum
uppi? Og er eitthvað erfitt að skilja það?
Eiga þessi nýlenduveldi enn að ráða ferð-
inni?
Stórir hópar gyðinga geta sagt svipaða
sögu um eigin örlög. Fyrir mörgum árum
kynntist ég sendiherra Ísraels á Íslandi,
sem þá var. Hann hafði hrakizt frá heima-
landi sínu, Ungverjalandi, sem lítið barn
undan ofsóknum gegn gyðingum. Hann
lenti í Auschwitz, þar sem hann varð einn
af hinum frægu Mengele-tvíburum. Hann
lifði þá dvöl af. Á efri árum sneri þessi
maður til baka til heimalands síns, sem
sendiherra Ísraels í Ungverjalandi, með
aldraða móður sína.
Meðferðin á bæði gyðingum og Palest-
ínumönnum er samtíma okkar til
skammar. En staðreynd er að meg-
inástæðan fyrir því, að Palestína fær ekki
viðurkenningu umheimsins sem sjálfstætt
og fullvalda ríki, eru pólitískar aðstæður í
Bandaríkjunum. Gyðingar eru ekki nema
um 3% af kjósendum í Bandaríkjunum. En
áhrif þeirra eru miklu meiri en sem því
nemur vegna peninganna. Þeir ráða
áhrifamiklum fjölmiðlum í Bandaríkj-
unum og þeir ráða yfir miklu fjármagni,
sem er nauðsynlegt til að tryggja yfirráð í
Hvíta húsinu.
Við Íslendingar eigum engra hagsmuna
að gæta, hvorki pólitískra né fjárhagslegra.
Við höfum efni á því – sem er mikill mun-
aður nú á tímum – að taka efnislega af-
stöðu til þessa máls. Við höfum heldur
ekki óbeinna hagsmuna að gæta. Þegar
Bandaríkin fóru með varnarliðið frá Ís-
landi misstu þeir það vogarafl í sam-
skiptum við okkur, sem áframhaldandi
dvöl þess gat verið. Þeir höfðu ekki áhuga
á að veita okkur stuðning í hruninu haust-
ið 2008. Það höfðu gömlu nýlenduveldin í
Evrópu heldur ekki. Þvert á móti reyndu
þau að binda okkur í skuldafjötra.
Allt í einu erum við í þeirri öfundsverðu
stöðu að geta tekið eigin ákvarðanir án
þess að þurfa að huga að öðrum hags-
munum. Í því er fólginn mikill styrkur,
þótt hann sé bara siðferðilegur. Það er
fleira, sem getur skipt máli en pólitísk
áhrif eða fjárhagslegt bolmagn.
Það skipti máli, þegar Jón Baldvin
Hannibalsson, þá utanríkisráðherra, hóf
að tala máli Eystrasaltsríkjanna á al-
þjóðavettvangi. Yfirleitt skiptir Ísland
engu máli í alþjóðlegu samhengi. En stöku
sinnum getur það gerzt að þeir sem hafa
ekkert á bak við sig nema efnisleg rök og
eiga engra hagsmuna að gæta geta sagt
það, sem rétt er að segja og nauðsynlegt að
einhver segi.
Nú eru slíkar aðstæður uppi. Þess vegna
á Ísland að lýsa fullum stuðningi við full-
veldi og sjálfstæði Palestínu. Það mun eng-
um úrslitum ráða. En það er rétt afstaða.
Ísland á að viðurkenna fullveldi og sjálfstæði Palestínu
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@mbl.is
Á
þessum degi árið 1187 féll kristið ríki, Jerúsal-
em, í hendur múslimaforingjans Saladins. Þá
hafði borginni verið stjórnað af krossförum í
88 ár.
Jerúsalem er miðpunktur múslima, gyðinga og krist-
inna manna. Með sigrum Seljuk-Tyrkja á stórum svæðum
Býsanríkisins fyrir botni Miðjarðarhafsins á 11. öld fór
páfadómur að verða mjög uggandi um hag kristinna
manna á svæðinu. Gefið var út herboð um alla Evrópu og
safnað liði í fyrstu krossförina árið 1095. Mikið lið krist-
inna manna sigraði Jerúsalem árið 1099. Eftir sigurinn var
konungsríki Jerúsalem stofnað og leiddi Baldwin nokkur
það ríki fyrstu árin. Múslimar reyndu að ná borginni strax
aftur, enda er hún heilög fyrir þeim, en krossfararnir
sigruðu þá í öllum orrustum. Jerúsalemríkið stækkaði
undir stjórn Baldwins og varð stöðugt og áhrifamikið á
svæðinu.
Saladin tekur við völdum
En um 40 árum eftir að kristnir menn lögðu Jerúsalem
undir sig fæddist Saladin nokkur, sem varð soldán yfir
Egyptalandi árið 1174. Hann reyndist allt í senn góður og
mildur stjórnandi ríkis síns og afburðaherforingi. Þegar
hann byrjaði að herja á konungsríki Jerúsalem var mikil
sundrung á meðal stjórnenda ríkisins. Þeir lögðu niður
deilur sínar og sameinuðust til að mæta innrás Saladins
árið 1187. Herirnir mættust við Hattin í júlí það ár. Þar
sýndi Saladin hersnilli sína og gersigraði her kristinna. Af
um 20.000 manna herliði kristinna féllu um 17.000
manns í valinn. Í raun voru örlög Jerúsalem þar með ráð-
in. Hinn 20. september settist Saladin með herlið sitt um
borgina. Saladin bauð friðsamlega uppgjöf en krossfar-
arnir höfnuðu því boði. Saladin lét steinum og örvum
rigna yfir borgina í nokkra daga áður en hann gerði árás
þar sem Davíðsturninn gnæfði yfir. Krossfararnir vörðust
þeirri árás og eftir nokkurra daga misheppnaðar tilraunir
hóf Saladin árás á hinn enda borgarinnar þar sem virk-
isveggirnir voru ekki jafnháir. Mannfall kristinna í vörn-
inni varð brátt það mikið að þeir byrjuðu að leita leiða til
að semja við Saladin. En núna vildi Saladin ekki lengur
semja. Þá hótuðu krossfararnir að drepa alla múslima sem
voru í borginni en þeir voru um 5000 og að leggja í rúst
hina heilögu mosku þeirra, Al-Aqsa moskuna. Þá gaf Sal-
adin undan. Samið var um lausnarfé fyrir flesta íbúa
borgarinnar og á þessum degi árið 1187 gáfust þeir upp
með skilmálum. Saladin sýndi mildi við töku borgarinnar
þótt hann hafi selt þónokkuð af borgarbúum í þrældóm.
Fall Jerúsalem varð til þess að herboð fór um alla Evr-
ópu og þriðju krossförinni var hrint af stað. Í forystu
hennar var verðugur andstæðingur Saladins, Ríkharður
ljónshjarta. Hann var enskur herforingi og konungur sem
vakti meira að segja aðdáun Saladins sjálfs. Árið 1189 kom
Ríkharður með lið sitt að botni Miðjarðarhafsins. Rík-
harður átti eftir að vinna mikið af landi undir sig en náði
aldrei Jerúsalem. Ríkharður vann allar orrustur við Sal-
adin og skaðaði hans mikla orðspor. En enga vann hann
með það afgerandi hætti að hann næði að brjóta Saladin á
bak aftur. Mikilvægasta og mest afgerandi orrustan sem
Ríkharður vann var við Arsuf árið 1191. Af um 20.000
manna liði sínu missti Saladin um 7.000 menn og þurfti
að hörfa til Jerúsalem.
Saladin dó síðan sóttdauða árið 1193. En eftir sigur hans
á Jerúsalem var borgin alltaf í höndum múslima allt fram
á 19. öld að Bretar tóku völdin. Hann er því í hávegum
hafður í ríkjum múslima í dag. Árásargjarnir leiðtogar
múslima minnast hans gjarnan og lét Saddam Hussein,
fyrrverandi forseti Íraks, til dæmis mála margar myndir
af sér í líki Saladins.
Þrátt fyrir að Ríkharður ljónshjarta ynni allar orrustur
sínar treysti hann sér aldrei til að ráðast á Jerúsalem.
Hann fór á endanum heim til Englands án þess að ná
lokatakmarki sínu. Hann lést í bardaga í Normandí. Í um-
sátri um franska borg náði strákur með lásboga að hitta
konunginn í hálsinn.
borkur@mbl.is
Fall
Jerúsalem
Gamalt kort þarsem Jerúsalem er miðpunktur veraldarinnar.
’
Samið var um lausnarfé fyrir
flesta íbúa borgarinnar og á
þessum degi árið 1187 gáfust
þeir upp með skilmálum. Saladin
sýndi mildi við töku borgarinnar þótt
hann hafi selt þónokkuð af borg-
arbúum í þrældóm.
Krossfarar gefast upp fyrir Saladin eftir tapaða orrustu.
Á þessum degi
2. október 1187