Morgunblaðið - 01.04.2010, Qupperneq 4

4 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. APRÍL 2010
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
HARALDUR Sigurðsson jarðfræð-
ingur sagði nýlega að hann teldi
ósennilegt að sprungan sem opnaðist
á Fimmvörðuhálsi myndi lengjast.
Hann sagði aðspurður í gærkvöldi að
eldsumbrotin á svæðinu kæmu
mönnum stöðugt á óvart og afar erf-
itt væri að spá um framvinduna en
um sumt minni þróunin á Surts-
eyjargosið.
„Það kom ekkert fram á mælum
sem er dálítið skrítið en bendir til að
þetta sé mjög skammt undir yfir-
borðinu,“ segir Haraldur. „Við get-
um borið þetta saman við Surts-
eyjargosið 1963. Þá myndaðist lítil
sprunga fyrst og svo komu upp þrír
aðrir gígar, Jólnir, Syrtla og Syrt-
lingur. Þetta var eins og sjóðandi
pottur.
Nýi gígurinn er um 200 metra frá
hinum gígnum á Fimmvörðuhálsi.
Þetta eru bara greinar þarna sem
koma af mjög litlu dýpi, þetta klofnar
í sundur eins og gaffall, alveg efst í
skorpunni. Það er engin breyting í
óróa, enginn jarðskjálfti síðan klukk-
an ellefu í morgun og ekkert nýtt að
gerast dýpra í skorpunni. En þetta
er búið að velja sé aðra leið um
kvikuganga rétt við yfirborðið.“
Ryður sér braut um móbergs-
svæði á afar litlu dýpi
Haraldur segir að um sé að ræða
móbergssvæði sem eldvirknin ryðji
sér braut um, ef til vill á aðeins nokk-
ur hundruð metra dýpi. Stefnan á
nýju sprungunni sé nokkuð önnur en
á hinni fyrri sem bendi til þess að
ekki sé um að ræða sterkt og ákveðið
kerfi. Þetta sé tilviljanakennt, litlir
gígar hér og þar. Menn megi því ekki
líta á þetta sem algera breytingu á
hegðun eldsumbrotanna á svæðinu.
En er hættan sem fólk stofnar sér í
með því að fara nálægt eldinum ef til
vill meiri en áður var talið?
„Hún er það. Það er meiri óvissa
um það hvar jarðskorpan brotnar.
En mér skilst að virknin í gamla
gígnum hafi strax dottið niður og það
sýnir að þetta tengist þarna uppi,
þetta er ekki djúp tenging heldur
mjög grunn og staðbundin.
En auðvitað gæti þetta komið upp
á alveg nýjum stað þarna rétt hjá.
Sprungan gæti náð alveg niður í
Hvannárgil, þetta er mjög nálægt
brúninni.“
Ljósmynd/Jón Kjartan Björnsson
Tilkomumikið Eldsumbrotin halda áfram að koma jarðfræðingum á óvart. Svæðið er móbergssvæði sem eldvirknin ryður sér braut um. Eins og sjá má var fólk nærri nýju sprungunni.
,,Þetta er tilviljanakennt“
 Haraldur Sigurðsson segir undarlegt að ekki hafi komið fram neitt á mælum áður en nýja gosið hófst
 Eldvirknin minni á Surtseyjargosið og ekki útilokað að myndast geti nýir gígar rétt hjá hinum tveim
„Gosið kemur fram á mælum en
ekki þessi breyting. Það er búinn
að vera órói á mælum en þessari
nýju sprungu fylgdi enginn jarð-
skjálfti,“ segir Gunnar B. Guð-
mundsson, jarðeðlisfræðingur á
Veðurstofu Íslands.
Nýja sprungan myndaðist rétt
fyrir klukkan sjö í gærkvöldi.
„Það kemur kannski ekki á
óvart. Skorpan er orðin deig við
gamla eldgíginn og þá opnast
sprungan hægt og rólega en ekki
snöggt þannig að skjálfti fylgi.
Óróinn hefur verið nokkuð stöð-
ugur frá því í gær [í fyrrakvöld] og
það varð ekki breyting á því þegar
þessi sprunga myndaðist.
Þegar gosið hófst að kvöldi 20.
mars kom mjög lítill órói fram í
byrjun gossins. Hann er nú miklu
meiri en hann var í upphafi. Það
kom heldur enginn skjálfti fram
við þessa breytingu á gosinu.“
Nýja sprungan kom ekki fram á mælum
�����
�
������
Skáli Útivistar
Útigöngu-
höfði
Hvannárgil
H
r
Strákagil
Suðurgil
Heljarkambur
Bratta-
fönn
Ný sprunga
Gönguleið
(Skógar)
(Básar)
Upprunaleg
sprunga
Ný
sprunga
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
JÓN Kjartan Björnsson, þyrluflugmaður hjá Norðurflugi, var
í útsýnisflugi með ferðamenn yfir gosstöðvunum þegar hann
sá skyndilega ljósbjarma rétt fyrir klukkan sjö og sá síðan
nýja sprungu opnast í kulnuðu hrauni sem rann fyrir nokkr-
um dögum. ,,Þetta gerðist allt í einu og fimm mínútum seinna
var komin sprunga sem var upp undir 100 metrar. Sprungan
rifnaði í suður átt að hinum gígnum,“ sagði hann.
Jón lenti eins og til stóð á hól nokkur hundruð metra frá
sprungunni enda vildu farþegarnir fá að taka myndir. En við-
dvölin var stutt, segir Jón, hann taldi vissara að taka ekki
meiri áhættu.
Seinna um kvöldið urðu farþegar um borð í annarri þyrlu
óánægðir þegar þeim var neitað um að fara út úr þyrlunni á
gossvæðinu. „Við berum ábyrgð á okkar farþegum um borð
en ekki þegar þeir fara út. Við þurfum að hafa svolítið vit
fyrir fólki sem hefur ekki vit fyrir sjálfu sér. Við setjum ekki
einhvern út þegar almannavarnir eru að rýma svæðið,“ sagði
Jón.
„Lendingin er valkostur þegar aðstæður leyfa. Það má
kalla hana rúsínuna í pylsuendanum. Við förum miklu nær
gosstöðvunum en flugvélarnar því við getum stoppað í loftinu
og leyft fólki að virða útsýnið fyrir sér. Ef aðstæður leyfa þá
lendum við,“ segir Jón Kjartan sem undrast framkomuna. Að-
stæður voru þannig að það var ekki fræðilegur möguleiki að
leyfa átta manns að fara út til að taka myndir.
Ljósmynd/Jón Kjartan Björnsson
Ný sprunga Nýja sprungan sést vel til hægri á myndinni.
Sá ljósbjarma og svo opnaðist ný sprunga
 100 metra sprunga myndaðist á fimm mínútum  Farþegar
urðu óánægðir þegar ekki var hægt að lenda vegna goshættu „RÉTT rúmlega sjö, hálfátta myndaðist fyrstlítið gat í jörðina suðvestur af aðalgígnum. Svo
í framhaldi af því opnaðist um það bil 50-100
metra sprunga og síðan aðrir 150-200 metrar í
framhaldi af því sem byrjaði að bullsjóða í.
Það kom tilkynning frá lögreglunni um að yf-
irgefa svæðið og þá fór fólk að gera það á
stundinni,“ sagði Óli Þór Hilmarsson, far-
arstjóri hjá ferðafélaginu Útivist, þar sem
hann var á göngu frá gosstöðvunum á tíunda
tímanum í gærkvöldi.
„Þetta er góður hópur af fólki. Ég giska á um og yfir hundrað
manns. Það eru allir á leiðinni niður núna. Það var svo sem engin
hætta. Fólk fer bara rólega niður. Landhelgisgæslan er komin en
hún flutti þá síðustu niður af fjallinu. Það eru allir fótgangandi
hérna megin af Morinsheiði. Það er perlufesti af fólki niður Foldir
og áfram niður í Þórsmörk. Ég sé að það er ljós efst í heiðinni. Ætli
það sé ekki síðasta fólkið.“
Stórbrotið sjónarspil
„Við vorum upp á Bröttufannartindi. Þá voru 150-200 metrar í
gíginn sjálfan, aðalgíginn. Og síðan opnaðist þetta í beinni línu suð-
vestur af honum og í áttina að Hvannárgili. Og nú sjáum við efst
upp í Hvannárgil og þar eru gufustrókarnir upp í loftið. Og allt
upplýst. Það var hreint stórbrotið að sjá þetta.“ baldura@mbl.is
„Það var hreint stór-
brotið að sjá þetta“
Óli Þór Hilmarsson