Fréttablaðið - 14.11.2011, Blaðsíða 14

14 14. nóvember 2011 MÁNUDAGUR
Menn hafa loks áttað sig á hversu mikilvæg banka-
leynd er. Má með vissu telja að
leyndin hafi hin síðari misseri
verið lífsankeri þjóðar vorrar.
Fyrir því verða engin nöfn né
númer notuð í stuttri frásögn
af umsvifum fyrirtækis, sem
búið hefur við „bezta fiskveiði-
stjórnunar kerfi í heimi“ síðustu
þrjátíu ár.
Eins og hinir 110 útrásarmenn
vildi fyrirtækið græða sem mest
og gera banka sínum um leið
greiða, enda búið að einkavæða
hann samkvæmt hugmyndum
Hólmsteins. Var þess vegna
stofnað aukafélag, án ábyrgðar
og eigna, sem keypti hlutabréf
í bankanum á margföldu verði
til að tryggja afkomu hans enn
betur og ábatasöm viðskipti til
framtíðar.
Í því skyni var tekið lán hjá
bankanum upp á kr. 1.500 millj-
ónir. Við afgreiðslu lánsins upp-
lýsti útibústjóri staðarins for-
vígismenn um að hann hefði
ekki umboð til að afgreiða slíkt
lán án veða eða ábyrgðar. Sýndi
þeim enda fram á, að þetta væri
gulltryggt og þyrftu þeir aldrei
að hafa áhyggjur, þótt fyrirtækið
gengi í sjálfsskuldarábyrgð fyrir
aukafélag sitt. Kvað bankana
lána starfsfólki sínu milljarða
króna í sama skyni, án þess að
nokkru sinni yrði að þeim gengið.
Þetta létu aðaleigendur sér skilj-
ast og gengu í sjálfsskuldar ábyrgð
fyrir aukafélag sitt. (Innan sviga
má geta þess, að slíka glópsku
hefðu þeir hjá „Mónu“ á Horna-
firði aldrei látið henda sig.)
En bankinn kom heldur en ekki
aftan að þeim fjárfestum, þegar
þar að kom, og gekk að sjálfs-
skuldarábyrgðinni. Þessa ósvífni
kærðu fiskifurstarnir strax fyrir
dómstólum, sem vonlegt var. En
dómarar vísuðu málinu frá vegna
formgalla. Þá sá bankinn sitt
óvænna og afskrifaði skuldina,
enda fordæmin mörg hjá fyrir-
tækjum, sem búa við „bezta fisk-
veiðistjórnarkerfi í heimi“. Svo
mörg reyndar að þau yrðu ekki
með góðu móti dulin, enda þótt
endurskoðendur væru ekki allir
að fetta fingur út í hagræðingu
hjá sjávarútvegsfyrirtækjum, né
öðrum, nema líf lægi við.
Af þessum iðraþrautum mega
menn sjá að vanda þurfti valið á
forstjóra nýrrar Bankasýslu og
skyggnast rækilega um bekki
hjá Framsókn, sér í lagi ef við-
komandi hefur á sínum tíma
aðstoðað bankamálaráðherra við
afreksverk eins og að koma í lóg
VÍS-bréfum Landsbanka Íslands
„til rimelige priser“. Banki mis-
munar engum. Hjá honum er allt
tært, glært og gegnsætt uppi á
borðum eins og hjá Skjaldborgu
vorri, hinum líknsömu og loforða-
gjörnu landsfeðrum.
Í ruslatunnu, sem staðsett er
innan við 15 – fimmtán – metra
frá akbraut, fannst bréf frá
banka til nafngreinds manns,
þar sem bankinn tilkynnti honum
að endurgreiðsla vaxta til hans
hefði verið framkvæmd með því
að greiða kr. 94 – níutíuogfjórar
– inn á reikning hans fyrir árin
2008 til 2011. Auk þess sem bank-
inn hefir mátt snara út burðar-
gjaldi fyrir sendibréfið.
Mikil lifandis ósköp þótti
manninum vænt um að sjá í verki
ríkjandi jöfnuð fyrir atbeina
Skjaldborgar. Það vantar ekki
nema 25 – tuttuguogfimm – krón-
ur upp á svo upphæðin nægi fyrir
einum potti af undanrennu í Hag-
kaupum.
Nýlega var fjallað um í fréttum sjónvarpsstöðvar að Íslend-
ingar væru orðnir næstfeitasta
þjóð, ýmist í heimi, á Vestur-
löndum eða meðal OECD-ríkja,
næst á eftir Bandaríkja mönnum.
Nokkuð var fjallað um málið í
dægurmálaþáttum á útvarps-
stöðvum og ljóst var á máli fjöl-
miðlafólks að það hafði töluverða
áhyggjur af heilsu og velferð sam-
landa sinna.
Ef mikill vandi felst í því að
vera næst efst á þessum lista eins
og greina mátti á frétta flutningi,
þá er lausnin einföld. Við lesum
rétt úr umræddri skýrslu og
sjáum að Íslendingar eru alls ekki
næst feitust í heimi. Við erum í
sjötta sæti á lista allmargra
þjóða, á eftir Bandaríkja mönnum,
Mexíkómönnum, Nýsjálendingum,
Bretum og Austurríkis mönnum.
Við gætum mögulega verið enn
neðar ef mælingar fást frá fleiri
löndum. Fréttin um að við værum
önnur feitasta þjóðin var einfald-
lega röng. Ef umhyggja frétta-
manna fyrir sannleikanum er ein-
læg má búast við að frétta stofur
fjalli jafnmikið um þessa leið-
réttu frétt eins og þær fjölluðu um
röngu fréttina.
Vigtaðu rétt strákur
Áhugavert er að vita hvernig slík
villa kemst í fréttatíma. Líklega
er um að ræða sambland af fjór-
um þáttum. Ruglingur í meðferð
hugtaka, skort á gagnrýnum lestri
upplýsinga, of hröð vinnubrögð á
fréttastofum og of frjálsleg fram-
setning niðurstaðna í skýrslu.
Hugtök sem notuð eru til að
lýsa holdafari fólks eru ruglings-
leg og stundum torskilin. Líkams-
þyngdarstuðull (BMI) byggir á
þyngd að teknu tilliti til hæðar
svo: (BMI = kg /m2) Sömu mörk
eru notuð fyrir karla og konur.
Þegar BMI stuðull er hærri en
30 er talað um offitu (e. obesity).
BMI gildi á milli 25 og 30 flokkast
sem ofþyngd (sem er ekki offita).
Deilt er um hvar þessi mörk eigi
að liggja og hvað þau í raun þýða.
Meiri sátt er um mörkin fyrir
offitu en um mörkin fyrir ofþyngd.
Karlmaður (eða kona) sem 190
cm og 91 kg er með BMI-gildið
25,2 og flokkast því í ofþyngd sem
og einstaklingur sem er 160 cm og
64 kg. Fáir eru með mynd af slík-
um einstaklingum í huga þegar
rætt er um offitu þjóða. Ekki er
útilokað að aukið hlutfall Íslend-
inga sem flokkast í ofþyngd geti
m.a. verið til komið vegna auk-
innar vöðvasöfnunar enda hefur
hluti landsmanna æft stíft. BMI-
stuðullinn gerir ekki greinarmun
á vöðvamassa og fitumassa.
Í umræddri skýrslu birtist einn-
ig samanlagt hlutfall fullorðinna
Íslendinga sem annað hvort er í
ofþyngd eða offitu. Þar er blandað
saman tveimur aðgreindum hópum
og því miður er það oft gert m.a. í
skýrslum og ritum sérfræðinga
um þetta efni. Annar hópurinn
er að öllum líkindum of feitur, en
hinn er það síður. Að mínu mati er
gagnsemi flokksins „ofþyngd“ svo
takmörkuð að skoða þarf alvar-
lega hvort hætta eigi að birta upp-
lýsingar um ofþyngd í opinberum
skýrslum og fréttum. Með nokk-
urri lagni hefði fréttamaður hins
vegar getað séð að samsetta mæl-
ingin er ekki eingöngu að mæla
offitu, enda var myndin fyrir
offitu á næstu blaðsíðu.
Því stundum verður mönnum á
Líklegt má telja að hefðu frétta-
menn gefið sér betri tíma í vinnslu
fréttarinnar og kynnt sér helstu
hugtök hefði þessi ranga frétt ekki
farið í loftið. Hins vegar er rétt að
benda á að skýrslan sjálf var ekki
nægjanlega vel unnin. Í skýrslunni
er nokkrum þjóðum raðað á lista
eftir því hversu stór hluti íbúa er
samtals annars vegar í ofþyngd og
hins vegar í offitu. Á þennan lista
vantar nokkrar af þeim þjóðum
sem líklegar eru til að ná hátt ef
gögn væru aðgengileg. Við erum
sem sagt næsthæst á meingöll-
uðum samanburði sem byggir á
meingallaðri mælingu. Skýrslu-
höfundar hefðu átt að gera betur
grein fyrir hvað felst í þessum
mælingum og samanburði. Það er
eðlileg krafa að fréttamenn spyrji
gagnrýninna spurninga um hvað
sé mælt og hvernig.
Með þessum skrifum er ég ekki
að gera lítið úr skaðlegum áhrif-
um aukinnar offitu á heilsu fólks
heldur að benda á mikilvægi þess
að byggja á bestu fáanlegu mæl-
ingum. Umræða um þyngd má
ekki skyggja á umræðu um mikil-
vægi hollrar fæðu, nægrar hreyf-
ingar og vera með gott þol. Þannig
þurfa allir að hreyfa sig nægjan-
lega mikið, borða hollan mat, og
sofa vel, óháð því hvort þau eru í
kjörþyngd eða ekki. Hluta af nei-
kvæðum afleiðingum offitu má
rekja til vanlíðanar í kjölfar nei-
kvæðra ummæla sem höfð eru
um útlit einstaklinga og hópa.
Því skal ávallt gæta virðingar og
umburðar lyndis þegar rætt er um
líkamlegt útlit fólks og þjóða.
Samtök iðnaðarins bjóða félagsmönnum sínum, starfsfólki þeirra
og samstarfsaðilum til Uppskeruhátíðar á Ári nýsköpunar.
Staður : Listasafn Reykjavíkur, Hafnarhúsinu við Tryggvagötu
Stund: Miðvikudagur 16. nóvember, kl. 17.00 – 19.30
Dagskrá :
Orri Hauksson, framkvæmdastjóri SI

Sigurjón Sighvatsson, kvikmyndaframleiðandi

Sköpun, nýsköpun, innblástur og eftirfylgni
Léttar veitingar
Allir velkomnir
Uppskeruhátíð
Ár nýsköpunar - við erum rétt að byrja ...
Eins og hinir 110 útrásarmenn vildi fyrir-
tækið græða sem mest og gera banka
sínum um leið greiða, enda búið að
einkavæða hans samkvæmt hugmyndum Hólmsteins.
Við erum sem sagt næst hæst á meingöll-
uðum samanburði sem byggir á meingall-
aðri mælingu.
Eru Íslendingar feitastir? Bankaleynd
snjótennur
Vesturhrauni 3 · 210 Garðabæ.
Sími 480-0000 · www.aflvelar.is
- sala
- varahlutir
- þjónusta
Heilbrigðismál
Stefán Hrafn
Jónsson
lektor við HÍ
Fjármál
Sverrir
Hermannsson
fv. alþingismaður