Morgunblaðið - 02.02.2011, Blaðsíða 15

FRÉTTIR 15Erlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 2011
FRÉTTASKÝRING
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Mikil óvissa ríkir um framvinduna í
Egyptalandi ef Hosni Mubarak, for-
seti landsins, hrökklast frá völdum
eða lofar að sækjast ekki eftir endur-
kjöri í september þegar forsetakosn-
ingar eiga að fara fram.
Stjórnvöld á Vesturlöndum óttast
að skyndileg afsögn Mubaraks myndi
leiða til pólitísks tómarúms og glund-
roða sem íslamskir öfgamenn geti
fært sér í nyt og herinn kunni þá að
þurfa að taka völdin í sínar hendur.
Stjórn Bandaríkjanna hefur því
hvatt til „skipulagðra umskipta“ í
Egyptalandi til að koma í veg fyrir
glundroða og átök. Í slíkum umskipt-
um gæti falist að Mubarak og nánustu
samstarfsmenn hans lofuðu að láta af
embætti eftir forsetakosningarnar og
leiðtogar stjórnarandstöðunnar féll-
ust á viðræður um tilhögun kosning-
anna.
Skiptar skoðanir um ElBaradei
Verði þessi lausn ofan á er hugsan-
legt að Mohamed ElBaradei, fyrrver-
andi framkvæmdastjóri Alþjóða-
kjarnorkustofnunarinnar, fari fyrir
bráðabirgðastjórn sem fengi það
verkefni að undirbúa lýðræðislegar
forsetakosningar og einnig kosningar
til nýs þings.
Vandinn er hins vegar sá að ekki er
víst að ElBaradei, sem er 68 ára, njóti
nægilegs stuðnings meðal þeirra sem
taka þátt í götumótmælunum og
krefjast þess að Mubarak segi af sér
þegar í stað. Það skiptir mjög í tvö
horn um álit mótmælendanna á El-
Baradei. Margir þeirra segjast ekki
líta á hann sem Egypta vegna þess
hversu lengi hann hefur starfað er-
lendis.
Hóparnir sem taka þátt í mótmæl-
unum eru mjög sundurleitir og eiga
fátt sameiginlegt annað en andstöð-
una við Mubarak. „Við viljum hvorki
ElBaradei né Bræðralag múslíma og
við viljum ekki stjórnarflokkinn,“
hafði The New York Times eftir þrí-
tugum mótmælanda í Kaíró.
„Fyrirsláttur og lygi“
Vestrænir ráðamenn tortryggja
einnig Bræðralag múslíma, stærsta
stjórnarandstöðuflokk Egyptalands.
Nokkrir þeirra hafa látið í ljósi
áhyggjur af því að íslamskir öfga-
menn komist til valda ef efnt verður
til lýðræðislegra kosninga. Tony
Blair, sendimaður Kvartettsins svo-
nefnda í Mið-Austurlöndum, hefur
varað við því að uppreisnin geti leitt
til „trúarlegs einveldis“.
Khalil al-Anani, sérfræðingur í
stjórnmálabaráttu íslamista í
Egyptalandi, segir að margir Vestur-
landabúar ofmeti áhrif Bræðralags
múslíma í landinu og telur að sam-
tökin geti ekki náð meirihluta á
þinginu. „Algengt er að menn ýki
hlutverk Bræðralagsins í egypsku
samfélagi,“ hefur Guardian eftir Al-
Anani. „Stjórn Mubaraks var leikin í
því að ýkja áhrif Bræðralagsins og
lýsa því sem ógn við egypska sam-
félagið og Vesturlönd. Þetta
var fyrirsláttur ein-
ræðisstjórnar Mub-
araks og lygi.“
Vill eitt kalífa-
dæmi
Bræðralag músl-
íma var stofnað í
Egyptalandi 1928 og
fékk um 20% at-
kvæða í þingkosning-
um árið 2005 áður en
stjórn Mubaraks bann-
aði flokkinn.
Bræðralag múslíma er öflugt í fleiri
arabalöndum og samtökunum hefur
verið lýst sem áhrifamestu hreyfingu
íslamista í heiminum. Yfirlýst mark-
mið samtakanna er að stofna íslamskt
ríki, þ.e. ríki sem lúti íslömskum lög-
um. Lokamarkmið samtakanna er að
sameina araba í eitt kalífadæmi eins
og var fyrstu aldirnar eftir dauða Mú-
hameðs spámanns.
Þess má geta að hryðjuverkaleið-
toginn Osama bin Laden hefur einnig
átt sér þann draum að sameina araba
í íslamskt kalífadæmi en Bræðralag
múslíma segist vera andvígt því að of-
beldi sé beitt til að ná markmiðunum.
Stjórn Mubaraks hefur dregið slíkar
yfirlýsingar samtakanna í efa og sak-
að þau um manndráp í Egyptalandi.
Þótt Mubarak kunni að hafa ýkt
hættuna hljóta að vakna spurningar
um hvernig yfirlýstur stuðningur
Bræðralags múslíma við meginreglur
lýðræðisins samræmist því markmiði
samtakanna að stofna íslamskt kalíf-
adæmi. „Bræðralag múslíma er vissu-
lega ekki eins og talibanar, en er það
nógu líkt flokkum á borð við AK-
flokkinn í Tyrklandi – hófsaman ísl-
amskan flokk – til að geta myndað
einhvers konar gagnleg tengsl við
Vesturlönd?“ spyr fréttaskýrandi
BBC, Tarik Kafala.
Óttast valdatómarúm og upplausn
Reuters
Fjöldamótmæli Hundruð þúsunda Egypta komu saman í miðborg Kaíró í gær til að krefjast þess að Hosni Mubarak léti af embætti forseta.
 Óttast að hugsanleg afsögn Mubaraks leiði til glundroða sem íslamskir öfgamenn geti fært sér í nyt
 Bræðralag múslíma stefnir að íslömsku ríki en sérfræðingur telur að áhrif samtakanna séu ofmetin
Á varðbergi Hermaður á verði við
opinbera byggingu í Kaíró.
Einvaldur Mótmælandi í Kaíró með
mynd af Hosni Mubarak.
Efnahagslífið í Egyptalandi er að
lamast vegna pólitísku ólgunnar
sem hefur meðal annars orðið til
þess að bankar hafa verið lokaðir,
skortur er á eldsneyti, starfsemi
verksmiðja hefur stöðvast og ferða-
menn hafa flúið landið.
Ákveðið var að loka bönkunum af
ótta við að margir sparifjáreig-
endur tæmdu bankareikninga sína
vegna óvissunnar í landinu.
Skortur á reiðufé hefur orðið til
þess að margir hraðbankar hafa
einnig lokast. „Ég ók um borgina til
að leita að opnum hraðbanka og
fann bara einn – í hverfi þar sem
fólk notar yfirleitt ekki hrað-
banka,“ sagði bílstjóri í höfuðborg-
inni.
Margir stórmarkaðir hafa hætt
að taka við greiðslukortum og vilja
aðeins reiðufé. Margir íbúar Kaíró
hafa hamstrað matvæli og óttast er
að skortur verði á lífsnauðsynjum,
svo sem brauði og vatni. Egypsk
yfirvöld segja að nægar matvæla-
birgðir séu í landinu, m.a. hveiti, en
dreifing matvælanna hefur raskast
vegna glundroðans í höfuðborg-
inni.
Kauphöllin lokuð
Verslunarráð Egyptalands skor-
aði á kaupmenn í Kaíró að opna
verslanir sínar að nýju á mánudag
en margir þeirra urðu ekki við því.
Margar bensínstöðvar eru lok-
aðar og langar biðraðir myndast
við þær stöðvar sem eru enn opnar.
Ferðaþjónustufyrirtæki hafa
orðið fyrir miklum skaða vegna
ólgunnar í landinu. Margir Evr-
ópubúar ferðast til Egyptalands á
þessum tíma til að láta sólina verma
sig en margar ferðaskrifstofur hafa
frestað ferðum til landsins og bók-
anir hafa stöðvast. Egyptair hefur
aflýst öllum flugferðum sínum frá
klukkan þrjú eftir hádegi til átta á
morgnana vegna útgöngubanns
sem gildir í öllu landinu á kvöldin
og næturnar. Fraktflug til og frá
landinu hefur einnig raskast.
Kauphöllin í Kaíró hefur verið
lokuð frá því að mótmælin hófust
fyrir rúmri viku þegar gengi hluta-
bréfa lækkaði um 16% að meðaltali.
Efnahagslíf Egyptalands að lamast
 Margar verksmiðjur og verslanir lokaðar  Skortur er á eldsneyti og dreifing
matvæla hefur raskast  Ólgan þegar farin að skaða ferðaþjónustuna í landinu
Reuters
Flúðu Ferðafólk á þýskum flugvelli
eftir að hafa flúið frá Egyptalandi.
Omar Suleiman, sem Hosni
Mubarak skipaði í nýtt embætti
varaforseta, hefur verið yfir-
maður leyniþjónustu Egypta-
lands. Hermt er að Suleiman
hafi skipulagt yfirheyrslur yfir
föngum sem bandaríska leyni-
þjónustan CIA handtók vegna
gruns um að þeir tengdust
hryðjuverkum og flutti
síðan leynilega með
flugvélum til Egypta-
lands. Mannréttinda-
samtök segja að fang-
arnir hafi oft sætt pynt-
ingum í fangelsum í Egypta-
landi. Í skýrslu öld-
ungadeildar Bandaríkjaþings
frá 2006 er því m.a. lýst
hvernig fangi sætti bar-
smíðum í egypsku fangelsi
þegar reynt var að fá hann til
að játa tengsl við al-Qaeda
Viðriðinn
fangaflug CIA
SULEIMAN VARAFORSETI
Þjóð í vanda
» Talsverður hagvöxtur hefur
verið í Egyptalandi á síðustu
árum þrátt fyrir fjármálakrepp-
una í heiminum. Hagvöxturinn
var 4,7% árið 2009, 5% á liðnu
ári og fyrir uppreisnina var
spáð um 6% hagvexti í ár.
» Hagvöxturinn er m.a. rakinn
til aðgerða sem miðuðu að því
að færa landið í átt að frjálsum
markaðsbúskap til að auka er-
lendar fjárfestingar.
» Þrátt fyrir hagvöxtinn hafa
mörg efnahagsleg vandamál
hlaðist upp, m.a. auknar skuld-
ir, hærra matvælaverð og auk-
ið atvinnuleysi.
» Fjárlagahalli Egyptalands
nemur nú 8% af vergri lands-
framleiðslu.
» Verðbólgan er nú 10% og
matvælaverð hefur hækkað
um 17% á ári.
» Hagfræðingar áætla að at-
vinnuleysið sé um 25%.
» Um 40% þjóðarinnar eru
undir fátæktarmörkum og lifa
á minna en sem svarar 230
krónum á dag. Fólkið er háð
opinberum niðurgreiðslum,
m.a. á matvælum og eldsneyti.