Morgunblaðið - 25.02.2011, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. FEBRÚAR 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Heimsfrægirfjölmiðlarhafa stund-
um rangt fyrir sér
eins og hinir. En
þegar málflutn-
ingur þeirra er sam-
felldur og í góðu
samræmi og engir
sjáanlegir hagsmunir tengjast
þeim leggja menn um víða veröld
við hlustir.
Eitt áhrifamesta blað sem
fjallar um efnahagsmál og við-
skiptalíf er Financial Times. Það
vakti mikla athygli þegar að
blaðið tók upp hanskann fyrir Ís-
lendinga í Icesave-málinu. Sama
gerðu margir heimsþekktir
pistlahöfundar blaðsins. Og
blaðið lét ekki þar við sitja. Það
færði þung rök fyrir því að frá-
leitt væri að reynt væri að
þvinga Íslendinga til að taka á
sig skuldir einkabanka vegna
starfsemi þeirra í Bretlandi og
Hollandi. Til þess skorti lagarök,
siðferðisrök og efnahagsleg rök.
Það var aflsmunurinn einn, stór-
þjóðir með Brussel á bak við sig
að beita sér gegn smáþjóð með
réttlætið eitt að vopni. Þetta var
þegar ógnarsamningurinn, sem
nú er notaður til að réttlæta Ice-
save III og þá miklu áhættu sem
honum fylgir, var til umræðu. Og
nú, þegar sá samningur er til
umræðu, kveður blaðið sér aftur
hljóðs og hefur ekki breytt um
stefnu.
Sama gerist með hið þekkta
blað Wall Street Journal. Það
leggur sinn þunga á bak við rök-
semdir Íslendinga. Af ásettu
ráði er þetta orðað svo hér. Hin
frægu blöð taka undir hagsmuni
Íslendinga og von-
andi sjónarmið sem
flestra þeirra. En
þau taka ekki undir
sjónarmið og rök-
semdir hinnar ís-
lensku rík-
isstjórnar. Sú er
fremst allra í mál-
flutningi fyrir Breta og Hollend-
inga. Hinn málefnalegi og góði
stuðningur fyrrnefndra blaða
vekur auðvitað verðskuldaða at-
hygli. Og sömu athygli vekur
einnig framganga flestra ís-
lenskra fjölmiðla. Þeir eru á önd-
verðum meiði við hin þekktu er-
lendu blöð. Þeir reyna að gera
málstað Íslendinga sem tor-
tryggilegastan, ýta undir
hræðsluáróður sem á enga stoð
og grafa undan sjálfstrausti og
kjarki þjóðarinnar. Hvernig í
ósköpunum getur staðið á þessu?
Alþekkt er skýringin á fylgi-
spekt RÚV við Samfylkinguna
og menn kunna ekki aðra skýr-
ingu á misnotkun þess og furðu-
legri framgöngu. Áróður Baug-
smiðlanna fyrir því að koma
skuli kröfum Breta og Hollend-
inga á herðar íslensku þjóð-
arinnar með góðu eða illu er
jafnvel enn furðulegri. Nú er það
alkunna að eigandi Baugsmiðl-
anna er mesti skuldakóngur Ís-
landssögunnar. Innistæðurnar
úr Icesave voru ekki síst notaðar
til að dæla fé í starfsemi hans.
Maður myndi ætla að það eitt
myndi duga til að fjölmiðlar hans
myndu skammast sín nægilega
til þess að þeir gerðu a.m.k. til-
raun til að kíkja á málstað Ís-
lendinga ekki síður en Breta og
Hollendinga í Icesave-málinu.
Þekktir erlendir
fjölmiðlar styðja
sjónarmið Íslend-
inga gagnstætt
þeim innlendu}
Ólíkt hafast þeir að
Enn tínast tildæmin um
áhrif af stefnu
stjórnvalda á sjáv-
arútveginn og þær
atvinnugreinar sem
honum tengjast. Stjórnendur
þeirra fyrirtækja sem veita
sjávarútveginum þjónustu hafa
hver af öðrum komið fram og
gagnrýnt stefnu stjórnvalda og
bent á afleiðingar hennar. Nýj-
asta dæmið er að finna í Fiski-
fréttum, þar sem í gær var rætt
við Karl K. Ásgeirsson, rekstr-
arstjóra 3X Technology á Ísa-
firði:
„Skorturinn á verkefnum fyr-
ir Íslendinga stafar að mínu áliti
af óvissunni í sjávarútvegi og
meðan hún er viðvarandi halda
menn að sér höndum og gera
ekki neitt. Við fáum reglulega
fyrirspurnir frá innlendum fé-
lögum en þessum verkefnum er
yfirleitt ýtt út af borðinu þegar
að því kemur að ákvörðun sé
tekin og er þá óvissu um fram-
tíðina eða erfiðleikum varðandi
fyrirgreiðslu í bönkum um
kennt.
Mér skilst á þeim
sem ég hef verið í
sambandi við og eru
að þjónusta sjávar-
útveginn á Íslandi
að það sé mjög lítið
að gera hjá flestum, minna er
um viðhaldsverkefni og ég tala
nú ekki um nýframkvæmdir.
Ástand eins og þetta getur nátt-
úrlega ekki varað lengi án þess
að koma illa niður á sjávarútveg-
inum. Hann dregst einfaldlega
aftur úr og missir forskot sitt og
samkeppnisstöðu.“
Öll ábyrg stjórnvöld myndu
sperra eyrun þegar margar slík-
ar raddir hefðu heyrst, eins og
raunin er. En núverandi stjórn-
völd bregðast við á annan hátt.
Þau viðhalda óvissunni og bæta
frekar í ef eitthvað er. Augljóst
er að þau telja litlu skipta hvort
undirstöðuatvinnuvegur þjóð-
arinnar heldur stöðu sinni og
samkeppnisforskoti eða hvort
hann drabbast niður. Þetta er
einkennilegt viðhorf á tímum
þegar brýnt er að efla fyr-
irtækin og treysta atvinnuna í
landinu.
Óvissan í sjávar-
útvegi veldur því að
menn gera ekki neitt}
Gagnrýnin magnast
A
lþingismaðurinn Björn Valur
Gíslason, sem situr í fjár-
laganefnd, gerði fréttir af tilvon-
andi arðgreiðslum matvörukeðj-
unnar Iceland að umfjöllunarefni
á bloggi sínu í vikunni. Björn kemst að þeirri
niðurstöðu að þetta, ásamt þeirri niðurstöðu
samninganefndarinnar að allt gangi eftir sem
spáð sé, geri að verkum að eignir þrotabús
Landsbankans greiði höfuðstól skuldarinnar að
fullu og allt að 8 milljarða til viðbótar upp í
vexti. Ef þetta reynist rétt borgum við ekki
krónu fyrir Icesave.
Þetta er mikið fagnaðarefni en því miður
skautar Björn framhjá áhættuþáttum samn-
ingsins. Auk þess verður að teljast líklegt að
skilanefndin hafi nú þegar gert ráð fyrir þess-
ari arðgreiðslu. Það er umhugsunarefni þar
sem í afar vönduðum umsögnum sérfræðinga á fjár-
málamarkaði um Icesave-samninginn, sem lagðar voru
fyrir fjárlaganefnd, er gerð grein fyrir þessum áhættu-
þáttum með skýrum hætti. Stærstu áhættuþættirnir fel-
ast í gengisþróun, tímasetningu endurgreiðslna og áhrif-
um þeirra á vaxtagreiðslur á höfuðstólinn og hvert
endanlegt virði þrotabúsins verður.
Þannig er niðurstaða umsagnar GAM Management að
endanlegur kostnaður ríkisins vegna samningsins gæti
legið á bilinu frá 26 milljörðum, miðað við bjartsýnustu
forsendur, til 233 milljarða, miðað við svörtustu spá.
Niðurstaða Seðlabanka Íslands er að kostnaðurinn
verði um 65 milljarðar og miðar bankinn þá við
að gengi krónunnar muni styrkjast og haldast
stöðugt fram til ársins 2016. Erfitt er að sjá að
slík forsenda haldist án þess að gjaldeyrishöft
á samningstímanum komi við sögu.
Það að viðurkenna áhættuna sem hvílir að
baki samningum felur ekki í sér neina afstöðu
gagnvart gildi hans og þeim valkostum sem
eru í stöðunni. Hinsvegar má velta því fyrir sér
hvort hægt sé að taka upplýsta afstöðu í mál-
inu án þess að vera búinn að greina áhættuna.
En séu menn búnir að gefa sér hina end-
anlegu niðurstöðu fyrirfram og að óathuguðu
máli þá skiptir kannski áhættan ekki svo miklu
máli. Það blasir líka við að þeir sem voru sann-
færðir um að íslenska ríkið og efnahagslíf gæti
staðið undir hundraða milljarða kostnaði
vegna fyrri samninga missa ekki svefn yfir
áhættuliðum sem gætu aukið kostnað ríkisins við núver-
andi samning um nokkra tugi eða hundruð milljarða.
Þeirra afstaða felur það beinlínis í sér.
En að sama skapi er áhugavert að velta vöngum yfir því
af hverju þeir eru ekki byrjaðir að ráðstafa þessum miklu
fjárhæðum sem ríkið átti að greiða miðað við fyrra sam-
komulag en koma ekki til greiðslu nú. Enginn skortur
virðist vera á verkefnum fyrir ríkisvaldið í hugum þeirra
sem véla með örlög þjóðarinnar á Alþingi og þar af leið-
andi verður þess ekki langt að bíða að stjórnmálamenn
fari að ráðstafa þessum hundruðum milljarða sem eiga að
hafa sparast með skárri samningi.
Örn
Arnarson
Pistill
Um áhættu og gefnar niðurstöður
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
S
jálfsmynd araba tekur nú
stakkaskiptum, þeir hafa
sýnt meira hugrekki en
flestum er gefið og risið
upp gegn byssukjöft-
unum, eru ekki lengur lamaðir af
hræðslu. Tröllasögur um að einræð-
ið sé farið að heilla heimsbyggðina
meira en lýðræðið vegna framfar-
anna í Kína hafa verið kveðnar nið-
ur; ungir arabar vilja fá að lifa við
reisn og njóta mannréttinda og fá
vinnu. Takist að tryggja raunveru-
legar lýðræðisumbætur er mikill
áfangi í höfn, söguleg þáttaskil. En
rætur vandans eru að sögn sérfræð-
inga algert skipbrot ráðamanna nær
allra arabaríkjanna þegar kemur
efnahagsmálum.
Í miðaldasamfélagi Sádi-Arabíu
og fleiri olíuríkjum hafa stjórnvöld
lengi keypt sér frið með aðstoð olíu-
gróðans. Gróðinn hefur að hluta til
hafnað líka í arabaríkjum sem ekki
ráða yfir olíu, einkum með pen-
ingasendingum farandverkamanna
til heimalandsins. En vegna gríð-
arlegrar fólksfjölgunar á svæðinu
þarf nú að hætta að reiða sig á olíu-
dælurnar og stemma stigu við æv-
intýralegri spillingunni sem grefur
undan allri stjórnsýslu. Byggja þarf
upp raunverulegt efnahagslíf.
Fát er á Vesturveldunum. Ef
fjöldamorð í líkingu við atburðina í
Rúanda 1994 eru í uppsiglingu í Líb-
íu velta menn fyrir sé hvort Samein-
uðu þjóðirnar, Evrópusambandið
eða Bandaríkin, geti gripið inn í
þetta sinn. Eða vilji það.
Vandinn gæti orðið enn hrikalegri
ef spár um algera og margra ára
upplausn rætast nú í Norður-Afríku
og Miðausturlöndum. Líbíustjórn
hótar nú að hætta að aðstoða Evr-
ópusambandið við að stöðva straum
bláfátækra Afríkumanna frá löndum
sunnan við Líbíu yfir Miðjarðarhafið
til fyrirheitna landsins, ESB. Ekki
yrði það til að minnka strauminn ef
milljónir örsnauðra araba reyndu í
örvæntingu sinni að halda sömu leið.
Nú þegar halda evrópsk herskip
uppi eftirliti til að snúa við yfirfull-
um bátkænum flóttafólksins en Mið-
jarðarhafið er stórt. Ein af mar-
tröðum evrópskra ráðamanna er að
þurfa að beita meiri hörku, beita lít-
ilmagnann ofbeldi. Samfélög okkar
eru háð olíunni og hún hefur oftast
verið framar í forgangsröðinni en al-
menningur í arabalöndum. En óttinn
við afleiðingar upplausnar er eitt af
því sem hefur fengið lýðræðisræð-
isþjóðir til að horfa fram hjá skepnu-
skap Gaddafis og annarra slíkra.
Gullfiskaminni markaðanna
Vestræn olíufyrirtæki sem síðustu
árin hafa smjaðrað ákaft fyrir Gad-
dafi með aðstoð ráðamanna í heima-
löndum sínum, kalla nú sendimenn
sína heim svo að lítið ber á. Menn
hafa hunsað viðvaranir, ímyndað sér
að sinnuleysi, stöðnun og þögul ör-
vænting í arabaríkjum væru merki
um stöðugleika. Sagt er að mark-
aðirnir hafi gullfiskaminni, hrökkvi
upp með andfælum þegar „traust“
einræðisríki springi með hvelli, en
séu alltaf jafn hissa.
„Skortur á lýðræði/frelsi er ef til
vill áhættuþáttur sem greinendur
hafa ekki lagt nægilega áherslu á,“
segir Daniel Kaufman, liðsmaður
Brookings-hugveitunnar.
En hver verða áhrifin ef átökin í
Líbíu halda áfram, að ekki sé talað
um ókyrrð í Sádi-Arabíu, í sjálfum
„seðlabanka olíunnar“? Fullyrt er
nú að ef olíutunnan fari yfir 120 doll-
ara geti það merkt nýja kreppu.
Stöðnun vegna hækkandi heims-
markaðsverðs á orku og hráefnum
og birgðasöfnunar spákaupmanna
og fyrirtækja um allan heim gæti
farið saman við óðaverðbólgu vegna
aukinnar seðlaprentunar. Upp-
reisnin í arabaheiminum verður von-
andi til góðs til lengri tíma en
skammtímaáhrifin eru uggvænleg.
Evrópa starir skelfd
á arabísku flóðölduna
Reuters
Samstaða Íbúar og hermenn sem snúist hafa til liðs við uppreisnina gegn
Muammar Gaddafi fagna saman í borginni Benghazi í gær.
Ef draga á arabaheiminn inn á
21. öldina þarf að afskrifa líf-
seigar goðsagnir, m.a. um er-
lenda kúgun. Samfélög araba-
þjóða eru eins og frosin í tíma
og þjökuð af sjálfhverfu sem
nærist oft á trúnni, íslam.
Árið 2002 gerðu SÞ skýrslu
um arabalönd. Þrennt var sagt
einkenna þau: skortur á
menntun, frelsi og ekki síst
valdeflingu kvenna. Sam-
anlögð landsframleiðsla í
arabaríkjum var minni en
Spánverja, átta milljónir
Grikkja þýddu fimm sinnum
fleiri erlendar bækur en 250
milljónir araba og vísindi voru
sögð hunsuð í arabaheim-
inum.
Á leið inn í
nútímann?
STÖÐNUÐ ARABARÍKI
Prúð Nemar í egypskum grunnskóla.