Morgunblaðið - 30.05.2011, Blaðsíða 12

VIÐTAL
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Stórhugur einkennir starfsemi fyr-
irtækisins Fjarðalax, sem hefur verið
með lax í kvíum í Tálknafirði í tæpt
ár. Ráðgert er að slátrað verði í
fyrsta skipti í lok ársins og afurðirnar
fluttar til Bandaríkjanna. Framtíð-
arsýnin er að vera með kynslóðaskipt
laxeldi í þremur fjörðum á sunn-
anverðum Vestfjörðum og geta flutt
út allt að þrjú þúsund tonn af laxi á
Bandaríkjamarkað á hverju hausti.
Fjárfestingar fyrirtækisins við kaup
á seiðaeldisstöð í Þorlákshöfn og
uppbygging fullbyggðrar aðstöðu
fyrir vestan verða trúlega talsvert á
þriðja milljarð króna. Nú þegar, áður
en búið er að slátra í fyrsta skipti,
verður útlagður kostnaður um einn
milljarður. Starfsfólki hefur fjölgað
fyrir vestan og gæti umfangsmikið
eldi orðið mikil lyftistöng í atvinnulífi
þar.
Fjarðalax er íslenskt fyrirtæki, en
systurfélag þess er fyrirtækið North
Landing í New Jersey sem hefur ver-
ið umsvifamikið í innflutningi,
vinnslu og dreifingu á laxi á austur-
strönd Bandaríkjanna síðustu tvo
áratugina. Einn þriggja stærstu eig-
enda North Landing er Arnór
Björnsson með um þriðjungs hlut.
Skömmu eftir bankahrunið fóru
forsvarsmenn North Landing að
huga að uppbyggingu laxeldis á Ís-
landi. „Árið 2009
var ákveðið að
láta reyna á það
hvort ekki væri
hægt að koma
upp stóru laxeld-
isfyrirtæki á
sunnanverðum
Vestfjörðum,“
segir Höskuldur
Steinarsson,
framkvæmda-
stjóri Fjarðalax.
Hann segir að miklar rannsóknir
hafi áður farið fram í fjörðunum og
reynsla og þekking á fiskeldi hafi
verið til staðar fyrir vestan. Árið 2010
hafi seiðaeldisstöðin Ísþór í Þorláks-
höfn verið leigð og síðan keypt og þá
hafi hjólin farið að snúast.
800 tonn flutt út í lok ársins
„Fyrstu seiðin fóru í sjó í Tálkna-
firði í júlí í fyrra og fyrsta kynslóðin
lifði ágætlega af veturinn og verður
sláturtæk seint á þessu ári,“ segir
Höskuldur. „Laxinum verður slátrað
þegar hann verður orðinn um fjögur
kíló, en markaðurinn ræður stærð-
inni. Við reiknum með að í haust og
vetur verði flutt út allt að 800 tonn.
Væntanlega verður laxinn fluttur sjó-
leiðina til Englands og þaðan með
flugi til Bandaríkjanna, en endanlega
á eftir að ákveða hvernig flutning-
unum verður hagað. Í framtíðinni,
þegar magnið hefur aukist, munum
við hins vegar flytja afurðir okkar
sjóleiðina til Bandaríkjanna og þá
opnast spennandi flutningsmögu-
leikar fyrir aðra aðila á svæðinu.“
Höskuldur segir að nokkur lyk-
ilatriði geri forsvarsmenn Fjarðalax
bjartsýna á framhaldið. Í fyrsta lagi
sé fyrirtækið með eigin seiðastöð þar
sem nóg sé af heitu vatni og öruggt
rafmagn. Seiðin séu orðin mjög stór
og sterk, 2-400 grömm, þegar þau
eru flutt í kvíar fyrir vestan. Þau séu
síðan alin í kvíunum í tvö sumur og
einn vetur og hafi þá náð sláturstærð.
Á þennan hátt takist að stytta eld-
isferil í sjó niður í 18-20 mánuði.
Í öðru lagi séu alltaf tveir firðir í
notkun í einu, en einn í hvíld. Þetta
fyrirkomulag hafi rutt sér til rúms í
laxeldi á síðustu árum og sé eitt af
lykilatriðunum við að hámarka
árangur af eldi. Skiptir þá öryggi öllu
máli en mikilvægt er að skilið sé á
milli kynslóða í hverjum firði og
þannig komið í veg fyrir sýkingar og
lúsasmit.
Höskuldur segir gríðarlega mik-
ilvægt að stjórnvöld tryggi hverju
fyrirtæki nægt rými til að lágmarka
áhættu á tjóni. Langflest tjón sem
orðið hafa í löndunum í kringum okk-
ur hafi orðið vegna þess að ekki hefur
verið gætt að þessu. Því sé engum
greiði gerður með að hleypt sé af stað
mörgum fyrirtækjum í sömu fjörð-
um. Hér fari saman hagur fyrirtæk-
isins og umhverfisins. Sé firðinum
misboðið muni eldisrekstur aldrei
dafna á svæðinu.
Fyrsta kynslóðin sé nú komin vel á
veg í Tálknafirði, seiði verði sett í kví-
ar í Arnarfirði í byrjun júní og í Pat-
reksfjörð að ári. Hringrásin end-
urtaki sig síðan koll af kolli, tveir
firðir í notkun hverju sinni, en einn í
hvíld. Hrogn hafa verið keypt af
Stofnfiski, en frá hrogni að sölu á laxi
til neytenda sé framleiðsla og vinnsla
í sömu eigendakeðjunni. Það er enn
eitt lykilatriði í rekstrinum, sem og
markaðssetning á afurðum sem vist-
vænni vöru.
Ekki boðlegt ástand
Aðeins er heimilt að ala laxfiska í
sjó við Ísland á Vestfjörðum, Aust-
fjörðum og í Eyjafirði. Eldið er leyf-
isbundið og Fjarðalaxi hefur gengið
treglega að fá þau leyfi sem fyr-
irtækið hefur sótt um og telur brýnt
að fá í ljósi stærðarhagkvæmni.
„Það er ekkert launungarmál að
vandamálið í þessu er hið opinbera,
sem hefur dregið lappirnar að okkar
mati,“ segir Höskuldur. „Við höfum í
öllu farið að reglum og tilmælum
Skipulagsstofnunar og Hafró, tekið
þátt í rannsóknum, lagt fram gögn
viðurkenndra sérfræðinga og eytt
gríðarlegum tíma og fjármunum í að
gera allt sem hið opinbera hefur ósk-
að eftir.
Þetta er að gerast á sama tíma og
stjórnvöld segjast vera að reyna að
laða erlenda fjárfesta til landsins og
tönnlast á mikilvægi þess að auka veg
útflutningsgreina. Svo stöndum við
klárir með erlent fjármagn, besta fá-
anlega búnað og tilbúnir að ráða
fjölda manns í vinnu á sunnanverðum
Vestfjörðum, en það virðist stefna í
að taka á þriðja ár að fá leyfi fyrir
starfseminni. Mig skal ekki undra að
erlendir fjárfestar staldri við þegar
þeir finna fyrir því hvernig þessum
málum er háttað á Íslandi.
Það er mikið að gerast í fiskeldi nú
um stundir og mörg spennandi verk-
efni í undirbúningi. Það er óskandi að
stjórnvöld átti sig á þeim vaxt-
arbroddi sem í þessari grein getur
falist og taki sig á. Núverandi ástand
er að minnsta kosti ekki boðlegt.
Núna erum við með leyfi fyrir 1.500
tonna ársframleiðslu í Patreksfirði og
annað eins í Tálknafirði, en aðeins 600
tonn í Arnarfirði. Við vonum þó að við
fáum samþykki fyrir 1.500 tonnum
þar en Umhverfisstofnun er nú með
starfsleyfisumsókn okkar til umfjöll-
unar. Sem dæmi um hvað við er að
etja fyrir okkur í þessu þá tjáði sú
stofnun okkur nú í maí að við skyld-
um ekki búast við að sú leyfisumsókn
yrði afgreidd fyrr en um næstu ára-
mót.
Við bindum svo vonir við að hægt
sé að stækka þessi leyfi í framtíðinni
þannig að við verðum með leyfi fyrir
samtals níu þúsund tonna framleiðslu
á laxi á ári,“ segir Höskuldur.
45 manns í vinnu fyrir vestan
þegar kemur fram á næsta ár
Starfsmenn Fjarðalax eru nú tólf í
Tálknafirði og Arnarfirði og tíu
manns vinna í seiðastöðinni í Þorláks-
höfn. Framundan er uppsetning
slátrunar- og pökkunaraðstöðu á Pat-
reksfirði og þar verða til nokkur störf
í viðbót. „Við gerum ráð fyrir að
óbreyttu að vera með 45 manns í
vinnu fyrir vestan þegar líður á árið
2012. Fáist frekari eldisleyfi verður
augljóslega um mun fleira fólk að
ræða, en reynsla Færeyinga sýnir að
1.000 tonna framleiðsla á laxi myndi
15 bein störf.
Við viljum standa myndarlega að
þessari uppbyggingu og skiljum ekki
hvers vegna við fáum ekki stuðning
stjórnvalda til að halda henni áfram
af fullum krafti. Fjármagn, mann-
skapur, tæki og búnaður eru þegar til
reiðu á svæði sem sárvantar ný tæki-
færi í atvinnulífinu og menn klóra sér
í hausnum og skilja ekki hæga-
ganginn hjá hinu opinbera. Í langan
tíma hafa ekki mörg fyrirtæki önnur
en okkar ráðið rúmlega tíu manns til
sín í vinnu á sunnanverðum Vest-
fjörðum,“ segir Höskuldur.
Ljósmynd/Jón Örn Pálsson
Laxeldi Við eldiskví Fjarðalax í Tálknafirði, en þar verður byrjað að slátra fiski í haust og ráðgert að flytja um 800 tonn á markað í Bandaríkjunum. Seiði verða á næstunni sett í sjó í Arnarfirði.
Laxeldið mikil lyftistöng
 Fjarðalax er stórhuga í laxeldi á Vestfjörðum  Stefnt á kynslóðaskipt eldi í þremur fjörðum
 Seiðin stór og sterk þegar þau fara í kvíar  Gagnrýna stjórnvöld fyrir hægagang í útgáfu leyfa
12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. MAÍ 2011
– FULLT HÚS ÆVINTÝRA
REYKJAVÍK • AKUREYRI
ellingsen.is
FELLHÝSIN FÁST Í
ELLINGSEN
PIPA
R\TBW
A
•
SÍA
•
111360
Höskuldur Steinarsson fram-
kvæmdastjóri Fjarðalax viðurkennir
að sporin hræði, en segir að áföll,
sem fyrirrennarar Fjarðalax í laxeldi
á Íslandi hafi orðið fyrir, séu til að
læra af.
„Sérhvert verkefni hefur verið
einstakt, en samnefnari fyrir verk-
efnin á eldistímabilinu frá 1985 og
fram yfir 1990 voru illa ígrundaðar
staðsetningar eldisstöðva og bún-
aður var ekki nógu góður. Þá var
íslenski laxastofninn ekki nógu
sterkur og of hægvaxta.
Annað tímabilið upp úr
aldamótum var mjög
metnaðarfullt í fjörðum fyrir aust-
an. Þar virðist hitastigið á árs-
grundvelli hins vegar hafa verið til-
tölulega lágt fyrir laxeldi og svo
lentu eldismenn eystra í erfiðri
marglyttuplágu.
Á suðurfjörðum Vestfjarða hafa
verið gerðar miklar rannsóknir með
tilliti til burðargetu, hitastigs, ís-
myndunar, seltu, strauma og súr-
efnis. Auk þess hefur þekking á eldi
í svona köldum sjó aukist mjög mik-
ið á síðustu árum til dæmis í Noregi
þar sem menn hafa farið stöðugt
norðar og eru með mikið eldi í Finn-
mörku. Það hefur verið sýnt fram á
að þetta er vel hægt ef rétt er að
málum staðið. Fjarðalax býr yfir
mikilli þekkingu meðal starfs-
manna, hefur leitað til bestu ráð-
gjafa og er með besta búnaðinn
sem völ er á. Við erum því bjartsýnir
á að þetta geti gengið vel, við höf-
um ekki ástæðu til annars.
Vel hægt ef rétt
er staðið að málum
FYRRI TILRAUNIR Í LAXELDI TIL AÐ LÆRA AF ÞEIM
Höskuldur
Steinarsson