Morgunblaðið - 30.09.2011, Side 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. SEPTEMBER 2011
Þegar skoðaðar eru
tölur um fjölda er-
lendra gesta til Íslands,
en það er sá mælikvarði
sem mest hefur verið
notaður með réttu eða
röngu til að mæla og
meta árangur í ís-
lenskri ferðaþjónustu,
þá líta þær svona út
fyrir undanfarna ára-
tugi.
1981 72 þúsund gestir
1991 143 þúsund gestir
2001 296 þúsund gestir
2011 600 þúsund gestir (áætlað)
Þannig að þrátt fyrir verulegar
sveiflur innan hvers áratugar í breyt-
ingu á umfanginu svo og sveiflur í
umfangi einstakra markaða þá jafna
þær sveiflur sig út svo að á hverjum
tíu árum hefur verið um tvöföldun
heildarinnar að ræða.
Nú er það svo að á undanförnum
áratugum hefur ferðaþjónustan á Ís-
landi og á heimsvísu orðið fyrir áföll-
um af margvíslegum toga. Nægir að
nefna olíukreppu, átök og styrjaldir,
hryðjuverk, umhverfisslys svo og
náttúruhamfarir sem hafa haft mikil
áhrif á ferðaþjónustu á heimsvísu
tímabundið.
Hér á landi hafa verið sveiflur af
þessum ástæðum og því til viðbótar
hafa verið staðbundnar
náttúruhamfarir, geng-
issveiflur og fleira sem
hefur haft áhrif á um-
fangið hverju sinni.
Þá eru ónefnd áhrifin
af stöðu efnahagsmála
bæði á heimsvísu og
staðbundin á hverjum
tíma, sem hafa áhrif á
kaupgetu einstakra
markaðssvæða eða
heildarinnar.
Þrátt fyrir alla þessa
áhrifavalda þá tvöfald-
ast umfangið á hverjum tíu árum,
með verulegum sveiflum á hverjum
áratug eins og áður sagði, enda hefur
nær alltaf verið brugðist fljótt við nei-
kvæðum áhrifum á hverjum tíma,
bæði af stjórnvöldum svo og grein-
inni sjálfri.
Ráðist hefur verið í sérstakar
kynningar- og markaðsaðgerðir auk
hefbundinnar markaðsvinnu og á
þessum áratugum má nefna sem
dæmi um slíkar aðgerðir annað hvort
staðbundnar á einstökum markaðs-
svæðum vegna aðstæðna þar eða al-
mennar aðgerðir: Iceland Today,
Amazing Iceland, Upplifðu Ísland,
Iceland Naturally, sérstakt átak í
kjölfar hryðjuverkanna 2001 og nú
síðast Inspired by Iceland.
Til þessara sértæku aðgerða hefur
af hálfu opinberra aðila verið varið
a.m.k. 4-5 milljörðum króna á núvirði
auk hefðbundinnar markaðs- og
kynningarvinnu.
Í öllum þessum aðgerðum hefur
verið notast við bestu dreifileiðir
hvers tíma til að koma skilaboðum til
neytenda á sem fljótvirkastan hátt og
hafa þær allar átt sinn þátt í auknu
heildarumfangi.
Því hefur stundum verið slegið
fram að þessi tvöföldun umfangs á
hverjum áratug sé eitthvert nátt-
úrulögmál og þetta gerist bara.
Þessu fer eðlilega víðs fjarri.
Til þess að umfangið nái að tvöfald-
ast þrátt fyrir alls konar utanaðkom-
andi áhrif verður stöðugt að sinna af
miklum krafti öllu kynningar- og
markaðsstarfi til að tryggja okkar
stöðu meðal samkeppnislandanna svo
og að bregðast við síbreytilegum að-
stæðum.
En það er auðvitað ekki nóg að
leggja eingöngu meira í markaðs- og
kynningarstarf enda hefur það ekki
verið raunin.
Samhliða því þarf á hverjum tíma
að tryggja að framboð sé til staðar í
samræmi við það sem verið er að
kynna og í samræmi við þarfir vax-
andi markaðar bæði hvað varðar
magn og ekki síður hvað varðar gæði.
Þetta á við um flutningsgetu til og
frá landinu svo og um landið auk
gistiþáttarins, afþreyingarþáttarins
og ekki síst hvað varðar nægt og hæft
vinnuafl til að þjóna tvöföldun í um-
svifum á hverjum áratug.
Um leið og ferðaþjónusta vex á
heimsvísu og hér á landi þarf að
tryggja að okkar hlutur stækki í þeim
vexti bæði með auknu markaðsstarfi
og nægu framboði á öllum sviðum.
Því er vöruþróun svo mikilvæg í
allri þessari vinnu og frekari upp-
bygging svæðanna til að auka burð-
arþol landsins.
Mikil umræða fer nú fram með
réttu um mikilvægi þess að auka um-
fangið utan háannar.
Þegar tölfræðin hvað þetta varðar
er skoðuð kemur eftirfarandi í ljós.
Erlendir gestir utan háannar:
1981 30 þúsund
1991 64 þúsund
2001 148 þúsund
2011 300 þúsund (áætlað)
Þannig að það er einnig nálægt
tvöföldun umfangs utan háannar á
hverjum tíu árum samhliða tvöföldun
heildarinnar.
Verði þróunin hliðstæð næsta ára-
tuginn og undanfarna áratugi þá
værum við að taka á móti 1200 þús-
und erlendum gestum árið 2021 og af
þeim kæmu 600 þúsund utan hánnar
eða jafnmargir og nú koma allt árið
nema takist að jafna hlutfallið meira
en nú er.
En málið er fjarri því að vera svo
einfalt og slík aukning umfangs ger-
ist auðvitað alls ekki af sjálfu sér
frekar en áratugina á undan og
margt sem mun hafa áhrif á þá þró-
un.
Með réttum vinnubrögðum og
tryggingu framboðs eins og áður
sagði skapast forsendur til að ná sett-
um markmiðum hvort sem þau eru
þessi eða önnur.
Mikilvægast af öllu í þessari
stærstu samkeppnisgrein veraldar
og lífsnauðsynlegt er að tryggja sam-
keppnishæfni okkar á öllum sviðum
greinarinnar.
Því þarf að skoða vel hvaða þættir
valda því að íslensk ferðaþjónusta
sem var í fjórða sæti árið 2007 hvað
varðar samkeppnishæfni í ferðaþjón-
ustu í heiminum er nú í ellefta sæti
samkvæmt Alþjóðaefnahagsstofn-
uninni (World Economic Forum) og
bæta úr þeim þáttum sem mögulegt
er að bæta sem allra fyrst.
Það er til svo mikils að vinna.
Samkeppnishæfnin mikilvægust til framtíðar
Eftir Magnús
Oddsson »Mikilvægast í þess-
ari stærstu sam-
keppnisgrein veraldar
og mun skipta sköpum
er að tryggja sam-
keppnishæfni okkar á
öllum sviðum grein-
arinnar.
Magnús Oddsson
Höfundur er fyrrv. ferðamálastjóri og
hefur unnið að flug- og ferðamálum
í áratugi.
Fram kom í fréttum
um miðjan mánuðinn
að Þorbjörg Helga
Vigfúsdóttir, borg-
arfulltrúi Sjálfstæð-
isflokksins, hefði tekið
sér frí frá borg-
armálum og væri á
leiðinni til Spánar
ásamt fjölskyldu
sinni. Hún og eig-
inmaður hennar, Hall-
björn Karlsson, munu hafa leigt
sér hús í Barcelona. Hallbjörn er
þegar farinn út og sinnir fjárfest-
ingum sínum þaðan. Þau hafa
tvisvar áður búið erlendis, í Banda-
ríkjunum og Frakklandi, og vilja
prófa eitthvað nýtt. Þau vildu fara
til Evrópu og læra nýtt tungumál
og Spánn varð þess vegna fyrir val-
inu, sagði Þorbjörg Helga í viðtali
við Pressuna. „Þetta verður bara
ævintýri. Við erum mjög heppin að
geta gert þetta á svona skemmti-
legan máta,“ sagði hún, alveg
óbeygð af kreppunni. Nú ber að
greina í hverju heppnin var fólgin
og á hverju þetta ævintýri byggist.
Þá fyrst getum við metið hvort það
sé skemmtilegt eða óskemmtilegt.
Uppspretta hamingjunnar
Eiginmaður Þorbjargar Helgu er
annar þeirra sem
keyptu Húsasmiðj-
una. Svonefndir kjöl-
festufjárfestar
keyptu hana með
„skuldsettri yf-
irtöku“. Aðferðin var
sú að stofna inn-
antóma skel, eign-
arhaldsfélag án nokk-
urs raunverulegs
eigin fjár, slá stór-
felld lán handa skel-
inni hjá vitorðsmönn-
um í banka, kaupa
fyrirtækið og sameina svo skel-
inni á eftir. Þá höfðu fjárfestarnir
„eignast“ fyrirtækið en látið það
borga sjálft sig. Eftir að þeir
höfðu náð Húsasmiðjunni fyrir
ekkert seldu þeir vitorðsmönnum
sínum í fasteignafélagi eignir fé-
lagsins á verulegu yfirverði og
tóku þær síðan á leigu á samsvar-
andi yfirverði til langs tíma. And-
virði eignanna notuðu þeir til að
greiða sjálfum sér stórfelldan
arð. Eftir sátu ótryggðir kröfu-
hafar félagsins í mikilli áhættu.
Kaupendurnir reyndust ekki
raunverulegir fjárfestar heldur
„féflettar“. Aðrir slíkir komu nú
að málum og tóku annan snúning
á félaginu. Það sligaðist undan
skuldum sem komu sjálfum
rekstrinum ekki við og féll í náð-
arfaðm bankans.
Vaxa peningar á trjám?
Skv. 76. gr. hlutafélagalaga má
félagsstjórn „ekki gera neinar þær
ráðstafanir sem bersýnilega eru
fallnar til þess að afla ákveðnum
hluthöfum eða öðrum ótilhlýðilegra
hagsmuna á kostnað annarra hlut-
hafa eða félagsins“. Í þessu felst að
stjórninni ber skylda til að gæta
hagsmuna allra þeirra sem kröfur
eiga á félagið, s.s. viðskiptavina,
birgja, banka og starfsmanna.
Þegar féflett félag fellur eiga þeir
sem eiga hagsmuni að kæra málið
til lögreglu og krefjast opinberrar
rannsóknar. Að mínu mati er ólög-
mætt að hlutafélag skuldsetji sig í
þágu hluthafa þannig að þeir kom-
ist yfir eignarhald á félaginu sem
keypt er og er vísað til 104. gr.
hlutafélagalaga í þeim efnum. Ein-
hverjir kunna að halda að við sölu
eignanna hafi myndast söluhagn-
aður og að skv. reglum sé heimilt
að borga hann út sem arð. Þetta er
rangt. Salan fór fram á yfirverði
m.v. markaðsverð og leiga eign-
anna til baka fór einnig fram á yf-
irverði. Samningar voru til langs
tíma og óuppsegjanlegir. Þarna
mynduðust útgjöld til framtíðar
sem ekki var varið til öflunar
tekna og ekki komu rekstrinum
við, á móti sýndarhagnaði af söl-
unni. Þann hluta leigugjalda sem
var umfram markaðsleigu bar að
gjaldfæra strax með núvirðingu og
sú gjaldfærsla hefði þurrkað út
sýndarhagnaðinn sem búinn var til
með sölu eignanna. Ákvæði 99. gr.
hlutafélagalaga voru brotin því
ekki var um raunverulegan hagnað
að ræða. Auk þess voru reglur um
reikningsskil og bókhald brotnar.
Eftirmál hrunsins
Stjórnmálaflokkar beita sér í
málefnum ríkis og sveitarfélaga til
heilla fyrir kjósendur, eftir því sem
hugsjónir þeirra og stefna gefa til-
efni til. Óhjákvæmilegt er að það
fólk sem sækist eftir þessari hags-
munagæslu fyrir almenning sé haf-
ið yfir vafa og neiti sér um hags-
munabrölt fyrir sjálft sig. Störf
þess í þágu almennings mega ekki
snúast um að komast sjálft að kjöt-
kötlunum og viðleitni þess og maka
þeirra til að auðgast má ekki leiða
til útgjalda fyrir opinbera sjóði. Þá
mega stjórnmálamenn ekki ganga
neinum hagsmunaaðilum á hönd
með því að þiggja gjafir eða fjár-
framlög sem binda hendur þeirra
eða vekja efasemdir um óháða af-
stöðu þeirra. Þorbjörg Helga er
ekki eini stjórnmálamaðurinn sem
hefir efnast vegna athafnasemi
maka, á kostnað opinberra sjóða.
Af tilvitnuðum orðum hennar má
ráða að hún hafi ekki áttað sig á
kjarna málsins. Auðæfi hennar eru
óskemmtileg í ljósi þess hvernig
þau eru fengin. Aðrir, þ.m.t. nokk-
ur flokkssystkini hennar, hafa ekki
heldur gert hreint fyrir sínum dyr-
um og reyna að þrauka í von um að
það fenni í sporin. Einn situr
m.a.s. á þingi gegn áskorun Lands-
fundar. Óskandi væri að þetta fólk
þekkti sinn vitjunartíma og sæktist
ekki eftir að gegna áfram störfum
fyrir almenning. Það yrði sorglegt
fyrir alla ef samflokksmenn þeirra
og stuðningsmenn í gegnum árin
yrðu beinlínis að sparka þeim út.
Landsfundur Sjálfstæðisflokksins
fer í hönd, nú er tími til að hugsa
um þetta. Þetta fólk á að láta sem
allra fyrst af störfum fyrir ríki,
sveitarfélög og flokkinn, svo vara-
menn þeirra nái að koma að málum
áður en kosið verður á ný.
Borgarfulltrúi heldur á vit ævintýra
Eftir Ragnar
Önundarson » Óhjákvæmilegt er að
það fólk sem sækist
eftir þessari hags-
munagæslu fyrir al-
menning sé hafið yfir
vafa og neiti sér um
hagsmunabrölt fyrir
sjálft sig
Ragnar Önundarson
Höfundur er viðskiptafræðingur og
fv. bankamaður.
Vigdís Hauksdóttir,
þingmaður Framsókn-
arflokksins, hefur þrá-
faldlega og ranglega
haldið því á lofti að
henni hafi verið sagt
upp störfum þegar
hún ákvað að leiða
lista Framsóknar-
flokksins í Reykjavík-
urkjördæmi suður fyr-
ir alþingiskosning-
arnar 2009. Nú síðast í grein í
Morgunblaðinu fimmtudaginn 29.
september 2011. Af
þessari ástæðu er rétt
að minna á yfirlýsingar
mínar frá því í mars
2009 sem sjá má á
heimasíðu ASÍ.
Ég verð að viður-
kenna að ég hef ekki áð-
ur lent í jafn óheið-
arlegum og ósann-
gjörnum rógburði af
hálfu nokkurs manns.
Ég tel mig ekki hafa
gert neitt annað en að
koma fram við Vigdísi
Hauksdóttur af vinsemd og virðingu.
Ég hafði frumkvæði að því að fá Vig-
dísi til starfa hjá Alþýðusambandinu
haustið 2008 og gekk ég svo langt að
gefa ekki öðrum tækifæri á að kynna
sig eða sín störf. Auðvitað vissi ég og
forysta ASÍ af því að Vigdís Hauks-
dóttir var virk í starfi Framsóknar-
flokksins. Það að hafa reynslu af fé-
lagslegu og pólitísku starfi var
einmitt einn af þeim þáttum sem við
töldum henni til framdráttar.
Dylgjur og rógburður
Nokkrum mánuðum eftir að Vig-
dís kom til starfa stóð henni til boða
að sækja námskeið til lögmannsrétt-
inda og fékk námsleyfi til að hún
gæti öðlast þau. Það leyfi var launað
þótt hún hefði ekki áunnið sér rétt til
þess. Það var í þessu launaða leyfi
sem Vigdís vann að því að undirbúa
sína pólitísku framtíð. Þegar hún
hafði landað oddvitasætinu í öðru
Reykjavíkurkjördæmanna óskaði
hún sjálf eftir því að fá að láta af
störfum þegar í stað og án þess að
bera nokkrar skyldur gagnvart þeim
samtökum sem höfðu nokkrum mán-
uðum áður ráðið hana í vinnu. Var
það samþykkt og henni óskað vel-
farnaðar í nýju starfi.
Öðrum dylgjum og rógburði um
störf mín og þau samtök sem ég er í
forystu fyrir hirði ég ekki að svara.
Málflutningur Vigdísar í þeim efnum
er í fullu samræmi við þann ótrú-
verðuga stíl sem hún hefur valið sér í
opinberum málflutningi og er ekki
svara verður.
Vegna þrálátra rangfærslna Vigdísar
Hauksdóttur um starfslok sín hjá ASÍ
Eftir Gylfa Arn-
björnsson
Gylfi Arnbjörnsson
»Ég verð að við-
urkenna að ég hef
ekki áður lent í jafn
óheiðarlegum og ósann-
gjörnum rógburði af
hálfu nokkurs manns.
Höfundur er forseti Alþýðusambands
Íslands.