Morgunblaðið - 15.10.2011, Blaðsíða 16

FRÉTTASKÝRING
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Stundum er sagt að við Íslendingar
séum svo ljónheppnir að eiga yfir 300
þúsund sérfræðinga í menntamálum.
Við eigum mislanga skólagöngu að
baki, ýmist góða eða slæma reynslu
úr skólastofunni og höfum kynnst
ýmsum kennurum og kennsluaðferð-
um. En öll viljum við góða skóla þar
sem börnin okkar fá svigrúm til náms
og þroska með því að fást við fjöl-
breytt viðfangsefni við hæfi undir
leiðsögn fagfólks.
Mörgum þykja niðurstöður okkar í
alþjóðlegum könnunum á borð við
PISA óviðunandi og það var áfall fyr-
ir þjóð, sem löngum hefur litið á sig
sem mikla bóka- og lestrarþjóð, þeg-
ar í ljós kom að um fjórðungur 15 ára
pilta í Reykjavík getur ekki lesið sér
til gagns. Það er ekki síður áfall að
fjölmargar unglingsstúlkur í efstu
bekkjum grunnskólans þjáist af van-
líðan og kvíða. Ekki er ósennilegt að
ástand mála sé svipað annars staðar
á landinu.
Þegar rætt er um góðan árangur í
menntamálum berst talið gjarnan að
Finnum og er kennaramenntun á
meistarastigi gjarnan nefnd sem
skýring. Í fyrra fetuðum við í fótspor
Finna þegar kennaranám á öllum
skólastigum var fært upp á meist-
arastig og munu fyrstu kennararnir
útskrifast samkvæmt nýju náms-
skipulagi vorið 2013. Nú er meist-
arapróf skilyrði fyrir leyfisbréfi á öll-
um skólastigum.
Engin allsherjarlausn
Nokkur kostnaður fylgir þessari
auknu menntun, fyrst og fremst í
formi viðbótarlaunakostnaðar, en
áætlað er að hann nemi tæpum millj-
arði á næstu sjö árum. Að auki áætl-
aði fjármálaráðuneytið, þegar frum-
varp þessa efnis var lagt fram, að
krafan um meistarapróf fyrir kenn-
araréttindi kostaði ríkissjóð um 80
milljónir króna á ári.
Aðsókn í námið hefur minnkað frá
lengingunni, en um 80 færri nýnemar
innrituðust í grunnskólakennaranám
fyrsta árið eftir að námið var lengt.
Þórður Hjaltested, formaður Kenn-
arasambands Íslands, segir of
snemmt að segja til um hvort breyt-
ingin muni hafa varanleg áhrif á ný-
liðun í stéttinni. „Við höfðum lengi
barist fyrir því að lengja kenn-
aranámið,“ segir Þórður. „Þetta er
eitt af því sem er bent á sem leið til
þess að styrkja skólastarf faglega.“
En er þetta einhver allsherj-
arlausn og hvernig getum við borið
okkur saman við Finna, þar sem sam-
félagið og viðhorf til skólastarfs er
talsvert ólíkt okkar? „Auðvitað finnst
engin alhliða lausn. Gerðar eru mikl-
ar kröfur til skólans, líka núna á nið-
urskurðartímum. T.d. er verið að tala
um að nýta þurfi tækni betur í skóla-
starfi, en eftir kreppu hefur víða ver-
ið þrengt að í tækjakaupum. Við höf-
um hvatt til þess að skjaldborg verði
gerð um skólann, það gerðu Finnar í
sinni kreppu með góðum árangri,“
segir Þórður og bætir við að mik-
ilvægt sé að fólk treysti skólunum og
virði sérfræðikunnáttu kennara.
Efla má lestrarkennslu
Um 25% 15 ára drengja í grunn-
skólum Reykjavíkur eru illa læs.
Þetta er samfélagslegt vandamál
sem snertir okkur öll. Er þetta ekki
vísbending um að endurskoða þurfi
lestrarkennsluaðferðir?
„Niðurstöðurnar benda til þess að
enn frekar megi efla lestarkennslu,
ekki síst í efri bekkjum grunnskól-
ans,“ segir Guðbjörg Pálsdóttir, for-
maður námsbrautar í grunnskóla-
kennslu á Menntavísindasviði
Háskóla Íslands. Hún segir að á
Menntavísindasviði sé rann-
sóknastofa um mál og læsi og að þar
séu unnar ýmsar rannsóknir á lestr-
arnámi og læsi. Allir kennaranemar
kynnist fjölbreyttum leiðum í lest-
arnámi og að auki sé hægt að sér-
hæfa sig í kennslu yngri barna og
taka námskeið um læsi á mið- og
unglingastigi. Með lengingu kenn-
aranáms aukist síðan svigrúm kenn-
aranema til að læra um læsi og lestr-
arnám.
Mætti ekki endurskoða skipulag
skóladagsins og leggja áherslu á að
börn nái að tileinka sér grunnfærni á
borð við lestur áður en þau fara að
fást við önnur viðfangsefni? Og varla
hentar hugmyndafræði á borð við
opna skóla og samkennslu öllum
grunnskólanemendum.
Guðbjörg segir að þó að lestur, rit-
un og stærðfræði séu mikilvægir
þættir í kennslu ungra barna megi
ekki gleyma því að börn á þessum
aldri eru fróðleiksfús. „Þau þurfa að
fá að velta fyrir sér og kynnast undr-
um veraldarinnar í náttúrunni og
samfélaginu,“ segir Guðbjörg.
Hún segir að hinn svokallaði opni
skóli byggist á hugmyndafræði sem
lengi hafi haft áhrif á íslenska grunn-
skóla. Fjölbreytt vinnubrögð gefi
nemendum tækifæri til að nálgast
viðfangsefnin eftir ólíkum leiðum og
þannig fái bæði stelpur og strákar að
vinna út frá sínum sterku hliðum og
jafnframt styrkja þær veikari. „Að-
ferðirnar byggjast á því að börn læri
að velja og taka ábyrgð á vali sínu.
Það er mikilvægt fyrir alla að geta
það.“
Skjaldborg verði gerð um skólann
 Lengri kennaramenntun er kostnaðarsöm, en nauðsyn, að mati Kennarasambands Íslands
 Strákum oftar gefinn afsláttur af námi og heimalærdómi  Efla þarf lestrarkennslu í efri bekkjum
Morgunblaðið/Eggert
Nám og kennsla Þörf er á lifandi umræðu og skoðanaskiptum um kennsluhætti og skólastarf. Skiptar skoðanir eru
um innihald skólastarfs og aðferðir. Lengri kennaramenntun mun að sumra mati hafa jákvæð áhrif á skólastarf.
Algengar skýringar á
stöðu drengja í skólum
» Drengjum gengur illa í skóla
því að þeir hafa hvorki feður á
heimilum sínum né karlkenn-
ara í skólum.
» Skólinn er ekki við hæfi
drengja. Þessi hugmynd er
nokkuð lífseig, en varpar allri
ábyrgð af drengjunum og að-
standendum þeirra.
» Samfélagið væntir þess af
drengjum að þeir hagi sér á til-
tekinn hátt, bara af því að þeir
eru strákar. Rannsóknir sýna
t.d. að þeir fara seinna að sofa
og eru síður látnir læra heima
en stúlkur.
16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. OKTÓBER 2011
„Skólakerfið er ekki hannað fyrir krakka sem eru svona
og það þarft að knýja fram breytingar,“ segir móðir les-
blinds drengs í unglingadeild grunnskóla, en hann var
nánast ólæs fram í 8. bekk. Þá fór móðirin með hann í
lestrarskóla, þar sem notast var við aðra aðferðafræði
en í grunnskólanum. Nú hefur leshraði hans aukist um-
talsvert og að auki er hann farinn að geta lesið sér til
gagns, nokkuð sem hann gat ekki áður.
„Aðferðirnar skipta öllu máli fyrir þessi börn og það
má ekki gerast að börn séu látin sitja í skólanum ólæs
árum saman, án þess að reyna aðrar aðferðir. Þessir
krakkar fóðra veggina og bíða eftir að skólagöngunni
ljúki. Lagasetningin er allt of umburðarlynd, skólar
virðast hafa takmarkalaust frelsi til að velja sína eigin
aðferðafræði og það getur í sumum tilvikum unnið
gegn hagsmunum barnanna. Það virðist gleymast að
það eru mikil vísindi og rannsóknir á bak við lestr-
arkennslu,“ segir móðirin.
Nú fær drengurinn aðstoð í skólanum samkvæmt
þeim aðferðum sem henta honum, en að sögn móð-
urinnar var ekki auðsótt að fá skólann til að breyta að-
ferðum sínum.
Hún segir að námsárangur drengsins sé nú ólíkt
betri en hann var áður. Viðhorf hans til náms séu nú allt
önnur og að líf allrar fjölskyldunnar hafi í rauninni gjör-
breyst eftir að drengurinn náði betri tökum á lestri.
„Það er svo erfitt og hvílir svo þungt á manni þegar
barnið manns getur ekki lært að lesa. Þegar við sáum
árangur, þá var það svo miklu, miklu betra en að vinna
tíu milljónir í happdrætti.“
Hún segir að drengurinn hafi ekki einungis átt í erf-
iðleikum með lestur; allt nám hafi vafist fyrir honum
því það byggist meira eða minna á því að geta lesið sér
til gagns og það á líka við um stærðfræði. „Hvernig á
að kenna þessum krökkum stærðfræði? Við viljum ekki
skóla með aðgreiningu, en einhvern veginn verðum við
að hlúa að þessum nemendum.“
Móðirin bendir á að skólakerfið skarist á vissan hátt
við heilbrigðiskerfið; í skólanum séu börn með ýmsar
þarfir rétt eins og sjúklingar á spítala. „Það er ekki
hægt að segja við alla sjúklingana á sjúkrahúsinu að
allir eigi að fara í sama uppskurðinn. Í skólanum eru
börn með ýmsar sérþarfir og raskanir og það er ljóst að
þau þurfa mismunandi kennsluaðferðir.“
„Bíða eftir að skólagöngunni ljúki“
VAR ÓLÆS FRAM Í ÁTTUNDA BEKK, EN FÓR ÞÁ Í LESTRARSKÓLA
Auður Kristinsdóttir sérkennslufræðingur rekur
Lestrarmiðstöðina í Mjódd, en þangað leita
meðal annars nemendur sem hafa átt í
erfiðleikum með lestur í grunnskólum.
Auður segist fyrst og fremst nýta
sér aðferðir við lestrarkennslu sem
rannsóknir sýni að reynst hafa vel
til þess að börn nái góðum tök-
um á lestri.
Hún segir að lestur sé sam-
vinnuverkefni heimila og
skóla. „Lestur er ekki með-
fædd færni og kemur ekki af
sjálfu sér. Sá sem ætlar að verða
vel læs þarf að æfa sig. Börn eru
misfljót að tileinka sér lestur. Það
þarf alltaf að gefa börnum aðhald og
tíma til að æfa lestur.“
Auður segir varhugavert að túlka nið-
urstöður um slaka lestrarfærni drengja á
þann hátt að þeir séu verr í stakk búnir en
stúlkur til að læra að lesa. Taka þurfi inn í mynd-
ina félagsleg og uppeldisleg viðhorf og oft ólík
viðhorf okkar til kynjanna. „Það þarf að skapa
það viðhorf að það þurfi tíma til að læra að
lesa og að það sé mikilvægt. Strákum er ef
til vill oftar gefinn afsláttur t.d. af því að
læra heima, en ég segi oft við nemendur
hjá mér að ef maður ætlar að vera góður
í einhverju þarf að æfa það, alveg eins
og gert er í íþróttum.“
Í Lestrarmiðstöðinni fá nemendur á
ýmsum aldri kennslu í lestri og náms-
aðstoð. Auður notar hina svokölluðu hljóða-
aðferð sem notuð hefur verið til lestr-
arkennslu í áratugi, en rannsóknir hafa
staðfest að þessi aðferð er bæði fljótleg og
virkar fyrir flesta nemendur. „Svo þarf að
vinna með bæði leshraða og orð- og les-
skilning og mikilvægt að tengja nem-
endur við lesefni sem höfðar til
þeirra,“ segir Auður.
Lestur er ekki meðfædd færni
EF MAÐUR ÆTLAR AÐ VERÐA GÓÐUR Í EINHVERJU ÞARF AÐ ÆFA ÞAÐ
Chiaki „Joy“
Kimmidoll
á Íslandi
Ármúla 38
Sími 588 5011